Μπορεί μια γυναίκα να προβλέψει αν θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού;

Τα αίτια του καρκίνου του μαστού δεν είναι ξεκάθαρα. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της νόσου.

Το γυναικείο φύλο

Ναι, και οι άνδρες μπορούν να νοσήσουν αν και η συχνότητα είναι 100 φορές μικρότερη!

Η ηλικία

Οι περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζονται σε γυναίκες άνω των 55 και η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία.

Οικογενειακό ιστορικό

Οι γυναίκες που έχουν μία πρώτου βαθμού συγγενή (μητέρα, αδελφή, κόρη) που παρουσίασε καρκίνο του μαστού έχουν περίπου διπλάσιο κίνδυνο σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό ενώ ο κίνδυνος τριπλασιάζεται όταν υπάρχουν δύο πρώτου βαθμού συγγενείς.

Προσωπικό ιστορικό

Γυναίκες οι οποίες νόσησαν από καρκίνο του μαστού έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν μία εκ νέου κακοήθεια στον ίδιο ή τον άλλο μαστό.

Καρκίνος των ωοθηκών

Γυναίκες με συγγενείς που νόσησαν από καρκίνο των ωοθηκών, ιδίως πριν τα 50, έχουν αυξημένο κίνδυνο.

Η κληρονομικότητα

Περίπου το 5%-10% των καρκίνων του μαστού είναι κληρονομικοί.

Η φυλή

Οι γυναίκες τις λευκής φυλής έχουν περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από τις γυναίκες της μαύρης φυλής. Οι γυναίκες που κατάγονται από τους Εβραίους Ασκενάζι (φυλή της Ανατολικής Ευρώπης) έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρκίνο του μαστού.

Η πρώιμη εμμηναρχή και η όψιμη εμμηνόπαυση

Ο μαζικός αδένας αποτελείται από ορμονοεξαρτώμενους ιστούς, έτσι όσο περισσότερο χρόνο βρίσκεται υπό την επήρεια των ορμονών τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπτύξει καρκίνο.

Η ατοκία

Οι άτοκες γυναίκες ή η γυναίκες που κυοφόρησαν πρώτη φορά μετά τα 35 έχουν ελαφρά αυξημένες πιθανότητες να νοσήσουν.

Ο (μη) μητρικός θηλασμός

Μελέτες δείχνουν πως οι γυναίκες που θήλασαν τα παιδιά τους στο στήθος για πάνω από έναν χρόνο έχουν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν καρκίνο του μαστού.

Άλλες καλοήθεις παθήσεις του μαστού

Γυναίκες με ορισμένες καλοήθεις παθήσεις του μαστού (Επιπλεγμένα Ινοαδενώματα, Υπερπλασία των Πόρων κτλ.) παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο.

Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο

Η ακτινοβολία

Οι ακτινοθεραπείες στον θώρακα για άλλους καρκίνους κατά την παιδική και εφηβική ηλικία αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του μαστού αργότερα κατά τη διάρκεια της ζωής.

Θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης

Η συνδυασμένη ορμονική θεραπεία (οιστρογόνα και προγεστερόνη) κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης, φαίνεται να αυξάνει ελαφρώς τον κίνδυνο.

Αντισυλληπτικά δισκία

Τα στοιχεία δεν είναι ξεκάθαρα όσο αφορά στα αντισυλληπτικά δισκία. Σύμφωνα με παλαιότερες μελέτες το αντισυλληπτικό χάπι αυξάνει ελαφρώς τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού ενώ νεότερες μελέτες φαίνεται να απορρίπτουν αυτή τη θεωρία. Πιθανότατα αυτό οφείλεται στις πολύ μικρότερες δόσεις ορμονών που περιέχονται στα αντισυλληπτικά νέας γενιάς σε σχέση με τα παλαιότερα.

Το κάπνισμα

DES

Η Διεθυλστιλβεστρόλη (Diethylstilbestrole, DES) είναι ένα συνθετικό οιστρογόνο το οποίο χορηγούνταν από το 1940 έως το 1971 σε έγκυες γυναίκες προς αποφυγή αποβολών ή πρόωρου τοκετού. Οι γυναίκες που έλαβαν τη συγκεκριμένη ουσία καθώς και οι κόρες τους που εκτέθηκαν σε αυτή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν από καρκίνο του μαστού.

Περίπου το 5%-10% των καρκίνων του μαστού είναι σε κληρονομική βάση, δηλαδή προκαλούνται από «ελαττωματικά» γονίδια που περνάνε από τη μία γενιά στην επόμενη.

Η πιο συχνή αιτία κληρονομικού καρκίνου του μαστού είναι οι μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2. Τα γονίδια είναι τμήματα του DNA τα οποία περιέχουν τις «οδηγίες χρήσης» για το κάθε κύτταρο και αποτελούν τον «κώδικα» για τη σωστή λειτουργία του. Σε φυσιολογικές συνθήκες τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 παράγουν πρωτεΐνες που λειτουργούν σαν «φύλακες» και εμποδίζουν τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Μεταλλαγμένες μορφές αυτών των γονιδίων παράγουν «ελαττωματικές» πρωτεΐνες οι οποίες δεν μπορούν να εκτελέσουν τον ρόλο τους, και έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπτυχθεί καρκίνος, κυρίως στον μαστό και στις ωοθήκες.

Το να είναι κάποια γυναίκα φορέας των μεταλλαγμένων γονιδίων δεν σημαίνει ότι θα αναπτύξει απαραίτητα καρκίνο.

Φορείς ενός μεταλλαγμένου BRCA1 έχουν 55%-65% πιθανότητες να νοσήσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους ενώ για τις φορείς ενός μεταλλαγμένου BRCA2 ο κίνδυνος αυτός είναι περίπου 45%. Συνήθως οι γυναίκες που φέρουν μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 τείνουν να νοσούν σε νεαρότερη ηλικία, συνήθως πριν τα 50, και έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν καρκίνο αμφοτερόπλευρα. Επίσης διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από άλλου είδους καρκίνους, κυρίως των ωοθηκών και του παχέος εντέρου. Τέλος υπάρχουν λιγότερο συχνές μεταλλάξεις και σε άλλα γονίδια, οι οποίες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.

Μία γυναίκα είναι πιθανό να είναι φορέας κάποιας μετάλλαξης όταν:

1. Διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού σε νεαρή ηλικία (πριν τα 50).

2. Υπάρχουν συγγενείς πρώτου ή δευτέρου βαθμού (μητέρα, αδερφή, κόρη, θεία) που παρουσίασαν καρκίνο του μαστού σε νεαρή ηλικία, ιδίως όταν είναι περισσότεροι από την ίδια πλευρά της οικογένειας.

3. Υπάρχουν περιστατικά καρκίνου του μαστού και καρκίνου των ωοθηκών στην ίδια πλευρά της οικογένειας, ή στο ίδιο άτομο.

4. Υπάρχουν περιστατικά αμφοτερόπλευρου καρκίνου του μαστού στην οικογένεια.

5. Υπάρχουν άνδρες στην οικογένεια οι οποίοι νόσησαν από καρκίνο στον μαστό.

6. Έχει καταγωγή από τους Εβραίους Ασκενάζι (Ανατολική Ευρώπη).

Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι χρήσιμο να γίνεται μία συμβουλευτική συνάντηση με έναν γενετιστή ώστε να υπολογιστεί ο κίνδυνος παρουσίας ενός μεταλλαγμένου γονιδίου και αν κριθεί σκόπιμο να γίνει μία έρευνα για την ανίχνευση των κυριότερων γονιδίων που εμπλέκονται στην ανάπτυξη καρκίνου του μαστού.

Τέλος είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι ο καρκίνος του μαστού είναι κληρονομικός μόνο στο 5%-10% των περιπτώσεων. Συνεπώς 8 στις 10 γυναίκες που νοσούν δεν έχουν κάποιο οικογενειακό ιστορικό και πολλές έχουν κάποια συγγενή με καρκίνο του μαστού ο οποίος όμως δεν είναι κληρονομικός. Γι’αυτό είναι πολύ σημαντικό οι γυναίκες που πληρούν τα παραπάνω κριτήρια να μιλήσουν με τον ιατρό τους ο οποίος θα τις κατευθύνει περαιτέρω. Οι υπόλοιπες γυναίκες πρέπει απλά να είναι τακτικές με τους ετήσιους προληπτικούς ελέγχους και να ειδοποιήσουν τον ιατρό τους αν παρατηρήσουν οτιδήποτε ύποπτο.

Τζεννάρο Καστάλντο MD

Χειρουργός, Μαιευτήρας, Γυναικολόγος