Αδερφικός ανταγωνισμός: Τι κάνει τα αδέλφια να τσακώνονται και πώς αντιμετωπίζεται
- 7 ΦΕΒ 2023
Ο ανταγωνισμός είναι ένα ισχυρό συναίσθημα που το συναντάμε σε όλες τις σχέσεις, στοχεύοντας σε μια υπεροχή του ατόμου έναντι κάποιου άλλου, χωρίς κανόνες και όρους.
Οι καβγάδες, οι συγκρούσεις και οι ζήλιες ανάμεσα στα αδέλφια συχνά απασχολούν πολλούς γονείς, παρόλο που είναι κάτι φυσιολογικό, όταν φυσικά υπάρχουν τα σχετικά όρια. Δεν χρειάζεται η παρουσία τους να προβληματίζει πάντα και έντονα τους γονείς, παρά μόνο όταν ο θυμός τους δεν ξεθυμαίνει γρήγορα και συμπεριφέρονται εκδικητικά, με ακραίες συμπεριφορές ακόμα και ώρες ή μέρες μετά τον τσακωμό.
Αιτίες που μαλώνουν τα αδέλφια
• Η διεκδίκηση της αγάπης και της προσοχής των γονιών είναι η πιο συχνή αιτία διενέξεων. Η ανταγωνιστικότητα και η αντιπαλότητα μεταξύ των αδελφών ξεκινάει από την πρώτη, τρυφερή ηλικία. Είναι πιθανόν, τα παιδιά που έχουν εξαιρετικά αναπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες, από τον πρώτο κιόλας χρόνο της ζωή τους, να αναπτύσσουν αντιπαραθέσεις με τα αδέλφια τους. Μόλις, από την ηλικία των 15 ή 17 μηνών είναι ικανά να παρακολουθούν την σχέση που υπάρχει μεταξύ της μητέρας τους και των αδελφών τους. Όσο μεγαλύτερη διαφορά διαισθανθούν να είναι η μητρική τρυφερότητα και προσοχή, τόσο περισσότερη επιθετικότητα και σύγκρουση αρχίζει σταδιακά να γεννιέται απέναντι στα αδέλφια τους.
• Η «ετικετοποίηση», δηλαδή οι χαρακτηρισμοί που συχνά χρησιμοποιούν οι γονείς για να περιγράψουν τα παιδιά όπως, «καλός μαθητής», «υπάκουος», «ταραξίας» δημιουργεί υποσυνείδητα μια αντιπαλότητα και έναν ανταγωνισμό ανάμεσα στα αδέλφια. Έτσι, πολλά παιδιά νιώθουν ότι εισπράττουν λιγότερη αγάπη και φροντίδα από τους γονείς τους συγκριτικά με τα αδέρφια τους.
• Το χτίσιμο της ταυτότητας και η ανεξαρτησία μπορεί να οδηγήσει σε αντιπαλότητα και να αυξήσει τα συναισθήματα αμφιθυμίας και άγχους του παιδιού. Κάθε παιδί μεγαλώνοντας μέσα σε μια οικογένεια αγωνίζεται να βρει την δική του ξεχωριστή θέση αλλά και να διαφοροποιηθεί από τα αδέλφια του.
• Η επίλυση των οικογενειακών διαφορών με επιθετικές συμπεριφορές, διδάσκει τα παιδιά να υιοθετούν αυτές τις τεχνικές διαχείρισης. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί μια οικογένεια μπορεί να επηρεάσει αρνητικά, αλλά και θετικά τις αδερφικές σχέσεις.
Η ηλικία και το φύλο ανάμεσα στα αδέρφια
Παρατηρείται συχνά ότι αδέλφια που έχουν μικρή διαφορά ηλικίας ή είναι του ίδιου φύλου εκφράζουν περισσότερες επιθετικές συμπεριφορές. Αυτό συμβαίνει διότι νιώθουν ότι έχουν περισσότερα κοινά, παρόμοιες ανάγκες και υποχρεώσεις, καθώς και επειδή η αγάπη των γονιών τους μοιράστηκε νωρίς, πριν προλάβουν να την απολαύσουν.
Τα κορίτσια αναπτύσσουν καλύτερες σχέσεις μεταξύ τους, ενώ αντίθετα τα αγόρια είναι πιο ανταγωνιστικά. Βέβαια, σημαντικό ρόλο σε αυτό διαδραματίζει και ο τρόπος διαπαιδαγώγησης που συνήθως δίνουν οι γονείς στα αγόρια, καθώς συχνά τα οδηγούν σε δραστηριότητες και συμπεριφορές πιο «αρρενωπές».
Το πρώτο παιδί βιώνει τον ερχομό του μικρότερου ως μια απειλή και του δημιουργεί θυμό, αλλά και ενοχές ταυτόχρονα για τα συναισθήματά του. Έτσι, μπορεί συχνά να αντιδρά είτε με επιθετικότητα σε αυτό το νέο μέλος, είτε να προσπαθεί να εδραιώσει τη δική του θέση μέσα στην οικογένεια. Από την άλλη πλευρά η ψυχολογία του μικρότερου παιδιού βρίσκεται σε μια αντιφατική κατάσταση, δηλαδή μπορεί να δέχεται προσοχή και χάδια από τους γονείς αλλά και την κοροϊδία ή την αμφισβήτηση από τον μεγαλύτερο αδελφό.
Ο ρόλος των γονέων μέσα στην οικογένεια
Κάθε παιδί έχει πράγματι διαφορετική προσωπικότητα, ενδιαφέροντα και ανάγκες. Οι γονείς πρέπει να αμβλύνουν τις πάλες που δημιουργούνται μεταξύ των παιδιών τους, καθώς ο ανταγωνισμός εμφανίζεται σπανιότερα σε οικογένειες που οι γονείς μαθαίνουν στα παιδιά να λύνουν τα προβλήματα και τις διαφωνίες της καθημερινής ζωής με τρόπους που είναι παραγωγικοί και δεν περιλαμβάνουν βία. Επίσης, η εύνοια που μπορεί να δείξει, ακόμα και χωρίς να το συνειδητοποιεί, ο γονιός στο ένα του παιδί δημιουργεί ένταση ανάμεσα στα αδέρφια και ο ευνοημένος αποτελεί πάντα τον «αδύναμο κρίκο» που προκαλεί συναισθήματα αγανάκτησης, ζήλιας και άγχους.
Σε οικογένειες που κάθε παιδί ευνοείται και επιβραβεύεται για διαφορετικά στοιχεία της προσωπικότητάς του, δεν εμφανίζονται στοιχεία ανταγωνισμού και δεν διαφαίνεται σε κανένα παιδί η ανάγκη να επισκιάζει το άλλο.
Τα προσωπικά βιώματα των γονιών λειτουργούν συχνά επιβαρυντικά στον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι γονείς αυτούς τους καυγάδες. Για παράδειγμα, μια μητέρα που οι γονείς της τιμωρούσαν πολύ αυστηρά εκείνη και τον αδερφό της όταν μάλωναν, ενδεχομένως να αποφεύγει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι τα παιδιά της δημιουργούν καυγάδες μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να επιτρέπει την φυσική βία και η κατάσταση να γίνεται ανεξέλεγκτη.
Tips για τους γονείς:
• Να ορίζονται κανόνες συμπεριφοράς με σαφή και ξεκάθαρα όρια που πρέπει να τηρούνται απ’ όλους. Οι κανόνες να διαμορφώνονται κυρίως από τους γονείς, αλλά και με μερική συμμετοχή των παιδιών.
• Δεν χρειάζεται εμπλοκή του γονιού στον καβγά των παιδιών. Χρειάζεται να τον παρακολουθεί αποστασιοποιημένος με προσοχή όμως, για να εντοπίζει τα «κακά» σημάδια και σε δεύτερο χρόνο να προσκαλέσει το κάθε παιδί ξεχωριστά για να συζητηθεί.
• Ο γονιός να μαθαίνει τα παιδιά να διεκδικούν αυτό που θέλουν με τον κατάλληλο τρόπο και να εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους χωρίς να πληγώνουν τους άλλους.
• Καλό είναι ο γονιός να μην επεμβαίνει αμέσως μόλις αρχίζει ο καβγάς των αδελφών, ενδεχομένως να καταφέρουν να επιλύσουν τη διαφωνία μόνοι τους.
• Αν ο καβγάς γίνεται πιο έντονος, χωρίστε τα και βάλτε το καθένα σε άλλο δωμάτιο μέχρι να ηρεμήσουν.
• Επίσης με τις φωνές και τις απειλές ο γονιός δεν θα πετύχει παρά να γίνει ένα κακό πρότυπο για το παιδί του, το οποίο θα χρησιμοποιήσει τους ίδιους ακριβώς τρόπους για να επιβληθεί στα αδέρφια του.
• Η υπερβολική αυστηρότητα και οι χαρακτηρισμοί-ταμπέλες έχουν προσωρινό μόνο αποτέλεσμα στο σταμάτημα ενός καυγά, ενώ πληγώνουν ανεπανόρθωτα τα παιδιά, τα οποία συνήθως, όταν τους δίνεται συνεχώς ένας χαρακτηρισμός, π.χ. «καυγατζής», «ζηλιάρης», τον αφομοιώνουν.
• Αναγνωρίστε τις ιδιαίτερες κλίσεις και ενδιαφέροντα του κάθε παιδιού σας και δώστε τους χώρο να τα αναπτύξουν. Η αυτοεκτίμηση ενός παιδιού χτίζεται σταδιακά μέσα από την εκτίμηση και αποδοχή που εισπράττει από το περιβάλλον του.
• Αποφύγετε τις συγκρίσεις. Όταν συγκρίνουμε ή επαινούμε τις συμπεριφορές κάποιου παιδιού σε σχέση με το άλλο, συχνά καλλιεργούμε τις εντάσεις μεταξύ τους και το αίσθημα μειονεξίας.
Φραντζέσκα Καράγιαννη
MSc. Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
