Από την κακοποίηση ζώων στην ενδοοικογενειακή βία: Μια ψυχίατρος μάς εξηγεί τη σκοτεινή διαδρομή
- 25 ΝΟΕ 2025
Μία στις 3 γυναίκες έχει βιώσει ενδοοικογενειακή ή σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια της ζωής της. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σημειώνει ότι αυτό το 1/3 των γυναικών σημαίνει περίπου 840 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Η βία κατά των γυναικών, αναφέρει ο ΠΟΥ, είναι «μία από τις πιο επίμονες και λιγότερο αντιμετωπιζόμενες κρίσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο, με πολύ μικρή πρόοδο να έχει σημειωθεί σε 2 δεκαετίες». Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών παραμένει πολύ αναγκαία. Ακόμα πιο αναγκαίο είναι κάθε βήμα προς την αντιμετώπισή αυτής της συνεχιζόμενης κρίσης.
Πριν από λίγους μήνες ήταν μία είδηση που φανέρωσε ένα μικρό βήμα προόδου προς αυτή την κατεύθυνση. Η Ειδική Γραμματεία για την Προστασία των Ζώων Συντροφιάς του υπουργείου Εσωτερικών, πρότεινε- και πλέον έχει ενσωματωθεί στη νομοθεσία- να μην χορηγούνται πλέον άδειες οπλοκατοχής και οπλοφορίας σε όσους διώκονται ή έχουν καταδικαστεί για κακουργήματα και πλημμελήματα που αφορούν τον Ν. 4830/2021 για την κακοποίηση ζώων. Το σκεπτικό πίσω από αυτή την πρόταση ήταν ότι η βία κατά των ζώων συνδέεται με την ενδοοικογενειακή και διαπροσωπική βία. Ο κύκλος της βίας δεν κλείνει με τα ζώα. Συχνά είναι μία ένδειξη ότι ανοίγει εκεί.
Ζητήσαμε τη συμβολή της παιδοψυχιάτρου Κατερίνας Κονδύλη για να καταλάβουμε αυτή τη σύνδεση. Μαζί συζητήσαμε και για άλλους «δείκτες κινδύνου» για την ενδοοικογενειακή βία αλλά και το πόσο εύκολο είναι τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας να καταγγείλουν τελικά τον θύτη τους. Η Κατερίνα Κονδύλη μάς βοηθά να κατανοήσουμε τη βία, γιατί αν δεν κατανοήσεις το πρόβλημα δεν μπορείς και να το αντιμετωπίσεις επαρκώς.
Κατερίνα Κονδύλη
Πώς συνδέεται η κακοποίηση ζώων με την ενδοοικογενειακή βία;
«Η κακοποίηση ζώων, η οποία ενίοτε αρχίζει στην παιδική ηλικία (μπορεί δηλαδή και ένα παιδί δημοτικού να δείξει τέτοια δείγματα) και πολύ συχνά στην εφηβεία, σχετίζεται πολύ συχνά με διαταραχή της προσωπικότητας. Είναι δηλαδή ισχυρό προγνωστικό στοιχείο ότι το παιδί ή ο έφηβος που εκδηλώνει εκ προθέσεως τάση να βλάψει και να βασανίσει ζώο, θα έχει στοιχεία αντικοινωνικής συμπεριφοράς ως ενήλικας, μέσα στα οποία περιλαμβάνεται η απουσία empathy (ενσυναίσθηση). Δεν νιώθω δηλαδή τον φόβο, τον τρόμο, το άγχος, τον πόνο του άλλου ή και τα απολαμβάνω. Και επίσης υπάρχει απουσία ενοχής», σημειώνει.
«Στην παιδοψυχιατρική αν ακούσουμε παιδί ή έφηβο που κακοποιεί ζώα, ανησυχούμε πολύ σοβαρά για διαταραχή προσωπικότητας στην ενήλικη ζωή»- Κατερίνα Κονδύλη.
Παρόλο που δεν υπάρχει «μια ειδική συσχέτιση με την ενδοοικογενειακή βία» υπάρχει «μια γενικότερη συσχέτιση με βίαιη συμπεριφορά προς τους άλλους, η οποία συνοδεύεται από απουσία ενοχής και από απουσία ενσυναίσθησης».
Το σημείο στο ιστορικό ενός κακοποιητή που μπορεί να «προβλέψει» ενδοοικογενειακή βία
Υπάρχουν υποθέσεις που ένας γυναικοκτόνος είχε προηγουμένως επιδείξει βίαιη συμπεριφορά απέναντι σε ζώα. Το Making a Murderer του Netflix ασχολείται με την περίπτωση του Steven Avery που ναι μεν αθωώθηκε για σεξουαλική επίθεση και απόπειρα δολοφονίας μίας γυναίκας, καταδικάστηκε για τον φόνο γυναίκας πολλά χρόνια αφού είχε πυρπολήσει μία γάτα. Στην Ελλάδα ο Μπάμπης Αναγνωστόπουλος πριν σκοτώσει τη σύζυγό του, Κάρολιν Κράουτς, είχε σκοτώσει τον σκύλο της.
«Δεν γνωρίζω αν ο συγκεκριμένος είχε κακοποιήσει ζώα ως νέος. Νομίζω ότι το έκανε στα πλαίσια του να το κάνει να φανεί σαν εξωτερική δουλειά, δεν είναι το ίδιο, δεν είναι πρώιμη ένδειξη διαταραχής προσωπικότητας. Σκηνοθετούσε έναν φόνο και μέσα στο staging που έκανε για να φανεί ότι “μας την πέφτουν ληστές δολοφόνοι”, άρα πρώτα θα φάνε το σκυλί μας γιατί θα γάβγιζε», επισημαίνει η Κατερίνα Κονδύλη για τη συγκεκριμένη υπόθεση.
Το αντίθετο, όπως μου επισημαίνει η παιδοψυχίατρος, το να αγαπά δηλαδή κανείς τα ζώα, δεν σημαίνει αυτόματα ότι δεν είναι βίαιος άνθρωπος. «Λέγεται ότι ο Χίτλερ είχε άριστη σχέση με τον σκύλο του και τον λάτρευε. Ο σκύλος είναι κάτι αφοσιωμένο, με λατρεύει. Δεν νομίζω ότι πάει κόντρα αυτό σε έναν ψυχοπαθή, το να έχει κάτι που τον υπακούει, τον γλύφει και τον λατρεύει», σημειώνει.
Για την ίδια το κλειδί ανάμεσα στην ενδοοικογενειακή βία και το ιστορικό ενός κακοποιητή, μάλλον βρίσκεται αλλού. «Νομίζω ότι το στοιχείο που συσχετίζεται με την ενδοοικογενειακή βία αποδεδειγμένα και προβλέπει την άσκησή της- γιατί η κακοποίηση ζώων συσχετίζεται γενικότερα με αντικοινωνική δομή προσωπικότητας- είναι το να έχεις ο ίδιος υποστεί βία σε παιδική ηλικία. Συνηθέστατα αγόρια που κακοποιήθηκαν στην παιδική τους ηλικία, σωματικά και σεξουαλικά, κυρίως σωματικά, κακοποιούν τις γυναίκες τους εν συνεχεία. Και γυναίκες που κακοποιήθηκαν ως παιδιά από τους γονείς τους συνηθέστατα επιλέγουν κακοποιητικούς συντρόφους και δεν φεύγουν από αυτούς», τονίζει.
«Συχνότατα όταν βλέπεις κακοποιητή άντρα από πίσω, υπάρχει κακοποίηση του ίδιου ως παιδί»– Κατερίνα Κονδύλη.
«Κι ο άλλος ισχυρότατος παράγων που συσχετίζεται είναι ο αλκοολισμός. Οι άντρες σε κατάσταση μέθης συχνότατα γίνονται επιθετικοί, βίαιοι. Και φυσικά κάθε κατάχρηση ουσίας. Νομίζω αυτοί είναι οι 2 πιο ισχυροί παράγοντες: Το ιστορικό της παιδικής ηλικίας και η χρήση ουσιών», συμπληρώνει η παιδοψυχίατρος.
Είναι όμως εύκολο να τα ξέρει κανείς όλα αυτά; «Δεν νομίζω ότι μια γυναίκα εύκολα παντρεύεται κάποιος που της έχει πει ότι κακοποιείτο ως παιδί και δηλώνει αλκοολικός» σχολιάζει η παιδοψυχίατρος και συμφωνούμε. Ωστόσο η ίδια επισημαίνει ένα ακόμα σημάδι. «Αν ξέρεις ότι ο πεθερός σου ήταν βίαιος στη σύζυγό του, μπορείς να φανταστείς ότι ο γιος του ενδεχομένως έχει κάνει ταύτιση. Αν έχεις δηλαδή κάποια στοιχεία τέτοια», επισημαίνει.
Η παύση χορήγησης αδειών οπλοκατοχής σε κακοποιητές ζώων είναι καλή κίνηση;
pexels
«Είναι 100% θετική, δεν το συζητώ, αλλά δεν ξέρω καθόλου στατιστικά τι ποσοστό πράξεων ενδοοικογενειακής βίας εκδηλώνεται με τη χρήση όπλου. Πάντως και 5 και 10 και 20 και 30% των περιπτώσεων να είναι με την χρήση όπλου, ευτυχώς, που έστω και έτσι κάποια περιστατικά θα προληφθούν.
Νομίζω ότι τα περισσότερα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας είναι με τα χέρια, με γροθιές, με κλωτσιές. Αλλά έστω και έτσι κάτι γίνεται. Θυμάμαι όμως ότι αρκετοί αστυνομικοί στις περιπτώσεις που έκαναν κακό στη γυναίκα τους χρησιμοποίησαν υπηρεσιακό όπλο», σχολιάζει η Κατερίνα Κονδύλη κι εύχομαι σιωπηλά να γίνει η εφαρμογή του νόμου σε όλες τις ομάδες πολιτών, ένστολες και μη.
«Το βλέπω πολύ σωστό αν ένας έφηβος ή ενήλικας καταδικαστεί για κακοποίηση ζώου να μην έχει εφ’ όρου ζωής τη δυνατότητα να φέρει όπλο. Έστω κι ένα μικρό ποσοστό των βλαβών να γίνεται έτσι, σίγουρα κάποιες θα προληφθούν».– Κατερίνα Κονδύλη
Λέμε «μιλήστε» αλλά πόσο εύκολο είναι τελικά;
Για την Κατερίνα Κονδύλη το ότι τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας συχνά δυσκολεύονται να καταγγείλουν τους κακοποιητές τους είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. «Βλέπω στο ιατρείο ότι παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η οικονομική ανεξαρτησία. Δηλαδή μία γυναίκα, η οποία φοβάται ότι θα πάει σε μία δικαστική διαμάχη και δεν θα έχει χρήματα να την υποστηρίξει και ο σύζυγος την απειλεί με την επιμέλεια των παιδιών κι ότι θα την εξοντώσει οικονομικά, είναι ένα παράδειγμα.
Istock
Ένα 2ο θέμα είναι ότι για να βοηθήσει κανείς να σπάσει η σιωπή, το οποίο είναι πολύ σημαντικό, πρέπει πέραν του τρόμου (γιατί οι γυναίκες αυτές είναι τρομοκρατημένες) η απειλή είναι “θα σε σκοτώσω αν το πεις” και ενίοτε τις σκοτώνουν, να δούμε τις διάφορες δυσκολίες που υπάρχουν: Πρώτον πόσο εύκολη είναι η πρόσβαση σε ασφαλές περιβάλλον, σε σπίτια που μπορούν να παραμείνουν με απόλυτη προστασία οι γυναίκες. Δεύτερον πόσο εύκολη είναι η πρόσβαση σε δωρεάν νομικές υπηρεσίες. Και τρίτον και σημαντικότερο, το οποίο εγώ θεωρώ τραγικό ότι ακόμα κι αν τα έχουν αυτά οι γυναίκες, και καταδικαστεί ο κακοποιητής, οι ποινές είναι πάρα πολύ μικρές, ο κακοποιητής στην καλύτερη των περιπτώσεων θα βγει μετά από λίγα χρόνια από τη φυλακή και θα τις σκοτώσει και οι γυναίκες ζουν με αυτόν τον τρόμο. Αυτό είναι ένας πραγματικός κίνδυνος», σημειώνει η παιδοψυχίατρος.
«Εγώ έχω την εντύπωση ότι όταν ένας άνθρωπος καταδικάζεται για άσκηση σωματικής βίας, η ποινή έπρεπε να είναι εξοντωτική, γιατί θα το κάνει ξανά». – Κατερίνα Κονδύλη
Για την Κατερίνα Κονδύλη αυτός είναι ο βασικός λόγος που εμποδίζει τις γυναίκες. «Ακόμα κι αν υπερπηδηθούν τα εμπόδια της νομικής υποστήριξης και του ασφαλούς περιβάλλοντος διαβίωσης. Το βασικό εμπόδιο είναι ο τρόμος των γυναικών για τι θα συμβεί μετά από 3, 5, 6 μήνες. Οι παλιές νοοτροπίες ότι οι γονείς της γυναίκας της έλεγαν “τον άντρα σου και τα μάτια σου” και “κάτσε εκεί” σε μεγάλο βαθμό έχουν ξεπεραστεί. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι οι γυναίκες είναι απροστάτευτες από το τι γίνεται μετά την έκτιση της ποινής ή μετά την καταδίκη με αναστολή. Εκεί τρέμουν».
Έξαρση ενδοοικογενειακής βίας ή μεγαλύτερη δημοσιότητα;
Η νομική εξασφάλιση της ισότητας, δεν εξασφαλίζει απόλυτη προστασία από τη βία. «Ισότητα έχουμε νομικά. Σωματικά δεν έχουμε. Αν τσακωθούμε εντόνως με έναν άντρα δεν θα έχουμε την ίδια συνέπεια. Βιολογικά, μυοσκελετικά δεν είμαστε ίσοι, Όταν υπάρχει ένταση που μπορεί να οδηγήσει σε εκδηλώσεις βίας, είμαστε ευάλωτες», επισημαίνει η Κατερίνα Κονδύλη.
«Δεν ξέρω αν υπάρχει έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας ή μεγαλύτερη δημοσιότητα. Αν όντως υπάρχει έξαρση, νομίζω ότι οφείλεται στο ότι οι γυναίκες είναι κι αυτές πολύ πιο διεκδικητικές στα θέλω τους πλέον. Για έναν άντρα ο οποίος έχει μία παρορμητική στην καλύτερη, ψυχοπαθητική δομή, αντικοινωνική δομή στη χειρότερη, είναι πολύ πιο εύκολο να χτυπήσει μία γυναίκα που θα του πει “Εγώ θα βγω με τους φίλους μου” ή “δεν σου δίνω τον μισθό μου να τον διαχειριστείς”, σε σχέση με παλιότερα που έμπαινε στο σπίτι κι η γυναίκα έτρεμε σαν το ψάρι και έλεγε “ναι σε όλα”. Είναι πιο εύκολο να του δημιουργήσει επιθετικότητα, όχι γιατί φταίει αλλά γιατί ζητάει. Καλώς ζητάει και απαιτεί η γυναίκα, και κακώς δεν έχουν προσαρμοστεί οι άντρες», επισημαίνει η παιδοψυχίατρος.
Αυτή η μη προσαρμογή, σημαίνει και μη σπάσιμο του κύκλου της βίας. «Νομίζω ότι το ποσοστό των ανδρών που θα είναι με διαταραχή προσωπικότητας θα παραμένει το ίδιο και μετά θα μπαίνει μέσα και το ποσοστό των παιδιών που βιώνουν κακοποίηση στο σπίτι τους και όπως σας είπα θα ταυτίζονται με τον μπαμπά τους και θα δέρνουν και τα κορίτσια με τη μαμά και θα τις τρώνε», εξηγεί.
Αυτό το μοντέλο όμως «δεν είναι καταδικασμένο να μην αλλάζει με τίποτα», όπως λέει. Το κλειδί είναι στην εκπαίδευση.
Έχε το νου σου στο παιδί
Η Κατερίνα Κονδύλη αναφέρεται και στο διαδίκτυο ως παράγοντα που έχει μπερδέψει τα πράγματα για τη βία σε ό,τι αφορά τα παιδιά καθώς «επιτρέπει σε πολύ μικρά παιδιά πρόσβαση σε υλικό ακραία βίαιο, είτε είναι σε παιχνίδια είτε σε πορνογραφικό υλικό. Έχουν πρόσβαση σε ταινίες για ενήλικες που είναι ακραία, βίαιες και υποτιμητικές προς τη γυναίκα, δεν μπορούν να το μεταβολίσουν αυτό και δεν καταλαβαίνουν πού είναι το όριο και δεν το καταλαβαίνουν και τα κορίτσια», σημειώνει τονίζοντας ότι δεν θεωρεί αποκλειστικά υπεύθυνο το διαδίκτυο, καθώς η έμφυλη βία υπήρχε πάντα.
«Βλέπεις ακόμα και τώρα τις ατάκες “αγόρι είναι θα ναι πιο ζωηρό” να υπάρχουν. Και πράγματι και στην παιδοψυχιατρική το rough and tumble play (δηλαδή το παίζω κλωτσιές και μπουνιές με τους φίλους μου) θεωρείται μία φυσιολογική συμπεριφορά στη νηπιακή ηλικία του νηπιαγωγείου. Δεν θεωρείται ότι έχουμε τον ίδιο βαθμό επιθετικότητας οι άντρες και οι γυναίκες», σημειώνει και τονίζει ότι πρέπει να δοθεί προσοχή και στην κουλτούρα των αναβολικών στα γυμναστήρια. «Έχω δει πολλούς εφήβους που γίνεται καυγάς στο σπίτι για τα αναβολικά στο γυμναστήριο κι αυτά σαφώς επίσης προάγουν την επιθετικότητα», υπογραμμίζει η Κατερίνα Κονδύλη
«Η τεστοστερόνη βεβαίως σχετίζεται με αυξημένη επιθετικότητα και risk taking behavior, αν και γενικώς τα αγόρια είναι πιο επιρρεπή σε αυτό. Δεν θα δείτε δηλαδή να κάνουν αγώνες ταχύτητας με μηχανάκια τα κορίτσια», σημειώνει η παιδοψυχίατρος για ορισμένες από τις διαφορές που διαπιστώνονται στην ψυχιατρική μεταξύ αγοριών και κοριτσιών.
Η εκπαίδευση είναι ο τρόπος να σπάσει ο κύκλος
«Νομίζω ότι θα έπρεπε να δοθεί τεράστια έμφαση σε από πολύ πρώιμη ηλικία στην εκπαίδευση, στο σχολείο, στο σεβασμό των κοριτσιών και στην ισότητα», σημείωνει η Κατερίνα Κονδύλη.
Istock
«Το σχολείο μπορεί να εκπαιδεύσει τα κορίτσια να μην δέχονται τη βία και να τους διδάξει δεξιότητες για το πώς θα αντιδράσουν με την πρώτη φορά και τα αγόρια ενδεχομένως να κάνει μια πιο συστηματική παρακολούθηση και ένα φάκελο συμπεριφοράς που θα τα συνοδεύει.
Γιατί συνήθως οι άνθρωποι αυτοί, οι κακοποιητές, φοβούνται. Και όταν δεν το κάνουν πια, είναι γιατί κατάλαβαν ότι δεν τους παίρνει άλλο. Αν υπήρχε δηλαδή μια καταγγελία από την πρώτη μπουνιά, την πρώτη κλωτσιά, ίσως να ένιωθαν έναν φόβο που θα τους συγκρατούσε. Αν υπήρχε ένας φάκελος που να συνοδεύει έναν έφηβο από τα 15 του και μετά για κάθε βίαιη συμπεριφορά. Είναι το μόνο που ακούνε οι ψυχοπαθητικοί, τον φόβο τους. Τον φόβο των συνεπειών τον αισθάνονται», συνεχίζει η ειδικός.
Η Κατερίνα Κονδύλη επισημαίνει ότι οι γυναίκες χρειάζονται περισσότερη ενημέρωση.
«Οι κακοποιητές είναι άνθρωποι συνήθως χειριστικοί, που πέφτουν στα πόδια και σου ζητάνε συγγνώμη στην πρώτη μπουνιά ή στο πρώτο χαστούκι»-Κατερίνα Κονδύλη
«Σ’ το παρουσιάζουν και ως ένδειξη λατρείας, σου προβάλλουν και την ενοχή ότι εσύ τους έφερες σε αυτό το σημείο. Και όταν οι γυναίκες το δεχτούν μία φορά, μετά το δέχονται πιο εύκολα γιατί ντρέπονται επειδή δεν έφυγαν με την πρώτη».
