Το μισθολογικό χάσμα μεγαλώνει. Πώς η «επιστροφή στο γραφείο» κοστίζει ακριβά στις γυναίκες
- 15 ΟΚΤ 2025
Μετά από δεκαετίες σταθερής προόδου προς την ισότητα στις αμοιβές, το χάσμα ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες αρχίζει να διευρύνεται ξανά. Τα τελευταία χρόνια, πολιτικές που επιβάλουν επιστροφή στο γραφείο (Return to Office, RTO) φαίνεται πως πλήττουν δυσανάλογα τις γυναίκες παγκοσμίως.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι γυναίκες έχουν κατά μέσο όρο 12% χαμηλότερες ωριαίες αποδοχές από τους άντρες (2023). Στην Ελλάδα, οι αναφορές των τελευταίων ετών τοποθετούν το χάσμα γύρω στο 12,5% αν και η διαφάνεια στην αναφορά μισθών δεν είναι ακόμα υποχρεωτική (παρότι η σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία θα την επιβάλει σταδιακά). Έτσι, το ελληνικό και το ευρωπαϊκό πλαίσιο επιβαρύνουν το ήδη δύσκολο σκηνικό των παγκόσμιων στατιστικών: η εφαρμογή πολιτικών που δεν λαμβάνουν υπόψη τις διαφορές στη φροντίδα, τις οικογενειακές υποχρεώσεις και την ανάγκη για ευελιξία, ενισχύει τις ανισότητες.
Οι γυναίκες πληρώνουν το τίμημα της «επιστροφής στο γραφείο»
Οι περιπτώσεις γυναικών που δέχονται μείωση μισθού και υποβάθμιση θέσης, προκειμένου να μπορέσουν να εργάζονται από το σπίτι, δεν είναι μεμονωμένες. Σε πολλές χώρες, πολιτικές RTO οδηγούν γυναίκες σε παραίτηση, στροφή σε πιο ευέλικτες αλλά χαμηλότερα αμειβόμενες θέσεις ή ακόμη και αλλαγή αντικειμένου εργασίας.
Έρευνα που κάλυψε 3 εκατομμύρια εργαζόμενους σε τεχνολογία και χρηματοοικονομικά έδειξε ότι, μετά την επιβολή υποχρεωτικών παρουσιών στο γραφείο, η αποχώρηση των γυναικών ήταν σχεδόν τριπλάσια από εκείνη των αντρών. Επιπλέον, πολλές γυναίκες αποδέχθηκαν υποβιβασμό για να κρατήσουν ευελιξία και ισορροπία στην οικογενειακή ζωή.
Αυτό συμβαίνει ενώ, στην ίδια περίοδο, οι αποδοχές των αντρών αυξάνονταν για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, η μέση αντρική αμοιβή αυξήθηκε κατά 3,7 % ενώ οι γυναικείες παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητες.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το χάσμα μισθών είναι πιο έντονο στον ιδιωτικό τομέα παρά στο δημόσιο, όπου υπάρχουν πιο διαφανή κλιμάκια μισθών.
Το φαινόμενο της «μητρικής ποινής» και οι οικογενειακές υποχρεώσεις
Το “motherhood penalty” (μητρική ποινή) είναι ένας από τους σταθερούς παράγοντες που εξηγούν την επίμονη διαφορά αμοιβών. Στην πράξη, οι γυναίκες υποχρεώνονται να κάνουν διαλείμματα καριέρας ή να περιορίζουν ωράρια λόγω φροντίδας παιδιών ή άλλων εξαρτωμένων προσώπων, γεγονός που επιφέρει απώλειες προαγωγών, κόστος σε συνταξιοδοτικά δικαιώματα και «χάσμα εμπειρίας».
Σε έρευνες, το συνολικό κόστος αυτών των διακοπών υπολογίζεται ότι φθάνει δεκάδες χιλιάδες ευρώ/ δολάρια, καθ’ όλη τη διάρκεια της εργασιακής ζωής. Συνδυαστικά με το αυξημένο κόστος φροντίδας παιδιών, οι γυναίκες αναγκάζονται συχνά να πάρουν υποβαθμισμένες θέσεις εργασίας ή να κάνουν συμβιβασμούς στο εισόδημα.
Στην Ελλάδα, παρά το σχετικό ενδιαφέρον και τις συζητήσεις, δεν υπάρχει ακόμη υποχρέωση αναφοράς διακρίσεων στους μισθούς αλλά η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη διαφάνεια στις αμοιβές θα φέρει αλλαγές: από τις 7 Ιουνίου 2027, οι επιχειρήσεις με 150+ εργαζόμενους θα χρειάζεται να δημοσιεύουν στοιχεία για το χάσμα μισθών.
Πίεση χωρίς επιλογές και τι σημαίνει για την Ελλάδα
Οι γυναίκες, ιδιαίτερα αυτές με οικογενειακές υποχρεώσεις, βιώνουν πιο έντονη πίεση όταν οι εταιρείες απαιτούν φυσική παρουσία. Ενώ για πολλούς άντρες ο επιπλέον χρόνος στο γραφείο μπορεί να θεωρείται επένδυση στην καριέρα, για πολλές γυναίκες αυτός ο «άλλος χρόνος» δεν είναι διαθέσιμος.
Το γεγονός ότι στην Ελλάδα το χάσμα μισθών υπολογίζεται περίπου στο 12,5% και μάλιστα σε ένα περιβάλλον χωρίς υποχρεωτική διαφάνεια, καθιστά την κατάσταση πιο ασφυκτική. Εταιρείες που υιοθετούν πολιτικές RTO χωρίς ευέλικτες επιλογές, στην πράξη αυξάνουν τον κίνδυνο ότι γυναίκες θα αποσύρονται από τη συμμετοχή στην παραγωγική διαδικασία ή θα δεχτούν υποβάθμιση για να μπορούν να ισορροπήσουν επαγγελματικό και οικογενειακό φορτίο.
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, κάθε γυναίκα που αποσύρεται ή υποβαθμίζεται εξαιτίας πολιτικών που αγνοούν τις διαφορές των φύλων, ενισχύει το στατιστικό χάσμα: αν η μέση διαφορά ωριαίας αμοιβής είναι 12 % στην ΕΕ (2023), σχεδόν κάθε τέτοιο βήμα γυρίζει πίσω δεκαετίες προόδου.
Η «επιστροφή στο γραφείο» δεν είναι απλώς εταιρική πολιτική -υπό το τωρινό πλαίσιο, είναι πολιτική που επαναφέρει ανισότητες. Στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, όπου ήδη υπάρχει σταθερό αλλά αισθητό χάσμα αμοιβών (12% περίπου), απαιτούνται πολιτικές που δεν θα τιμωρούν τις γυναίκες για τη δέσμευσή τους στην οικογένεια και την αυτοφροντίδα.
Αν οι επιχειρήσεις θέλουν να προάγουν γνήσια ισότητα, δεν αρκεί να καταργούν συμβολαιογραφικές ανισότητες, πρέπει να υιοθετήσουν ευέλικτα μοντέλα εργασίας, διαφάνεια μισθών και υποστήριξη για τη φροντίδα. Διαφορετικά, η πρόοδος που κερδήθηκε με κόπο εδώ και δεκαετίες κινδυνεύει να εγκλωβιστεί ξανά πίσω από ένα γραφείο.
