Στη Νορβηγία το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Και με τον νόμο
- 21 ΙΟΥΛ 2025
Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Τόσο απλά, δεν υπάρχουν «γκρίζες» ζώνες. Είναι πάντα βιασμός, ακόμη κι αν το θύμα έχει καταναλώσει αλκοόλ ή ναρκωτικά, αν έχει αποφασίσει να πάει σπίτι με κάποιον, οτιδήποτε κι αν φοράει. Και παραμένει βιασμός, ακόμη κι αν το θύμα δεν είπε ξεκάθαρα «όχι» ή δεν αντιστάθηκε σωματικά. Σε μια εποχή όπου οι φωνές των επιζωσών σεξουαλικής βίας ζητούν επιτέλους δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια, η Νορβηγία έκανε το αυτονόητο να μοιάζει επαναστατικό. Από τις 6 Ιουνίου 2025, η χώρα εφαρμόζει επισήμως νομικό ορισμό του βιασμού με βάση τη συναίνεση αναγνωρίζοντας ότι οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη χωρίς σαφή, αμοιβαία και εθελούσια συγκατάθεση συνιστά πια βιασμό, ακόμη και χωρίς χρήση βίας ή απειλών. Αυτή η αλλαγή δεν είναι απλώς νομική. Είναι πολιτική. Πολιτισμική. Φεμινιστική. Και κυρίως, ανθρώπινη.
Μέχρι πρότινος όπως σε πολλές χώρες ακόμη, ο βιασμός στη Νορβηγία οριζόταν κυρίως μέσω της έννοιας της σωματικής βίας, της εξαναγκαστικής απειλής ή της αδυναμίας του θύματος να αντιδράσει. Αυτό σήμαινε ότι χιλιάδες περιπτώσεις σεξουαλικής βίας δεν μπορούσαν να αναγνωριστούν ως βιασμός, αν δεν υπήρχαν εξωτερικά σημάδια αντίστασης. Με τη νέα μεταρρύθμιση, η συναίνεση γίνεται ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε σεξουαλικής πράξης.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Μόνο το «ναι» σημαίνει «ναι» και η απουσία του «όχι» δεν είναι ποτέ αρκετή.
Ποιες άλλες χώρες στην Ευρώπη έχουν υιοθετήσει τον ίδιο ορισμό για τον βιασμό
Η Νορβηγία προστίθεται στις χώρες που υιοθετούν νομικό ορισμό του βιασμού βάσει της συναίνεσης. Χάρη στον επίμονο αγώνα θαρραλέων γυναικών, επιζωσών και των συμμάχων τους, 19 από τις 31 ευρωπαϊκές χώρες που αναλύθηκαν από τη Διεθνή Αμνηστία έχουν πλέον νομοθεσία που ορίζει τον βιασμό ως σεξ χωρίς συναίνεση.
Οι χώρες αυτές είναι:
Βέλγιο, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία και Ηνωμένο Βασίλειο.
Η πορεία προς έναν πανευρωπαϊκό νομικό ορισμό του βιασμού βασισμένο στη συναίνεση είναι ακόμη σε εξέλιξη, με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων να ζητούν από την Ε.Ε. να κατοχυρώσει τον ορισμό αυτό ως βασικό δικαίωμα φύλου και ισότητας.
Κάθε χώρα και άλλος ορισμός
Το πρόβλημα είναι βαθύτερο: η Ευρώπη δεν έχει κοινό σημείο αναφοράς για το τι σημαίνει βιασμός.
- Στην Ιταλία, ο βιασμός εξακολουθεί να ορίζεται ως πράξη που επιβάλλεται με βία, εξουσία ή απειλή.
- Στη Σουηδία και την Ισπανία, ισχύει ο πιο προοδευτικός νόμος: μόνο το «ναι» σημαίνει «ναι».
- Η Ελβετία άλλαξε τη νομοθεσία της το 2023, εντάσσοντας για πρώτη φορά τον ορισμό της έλλειψης συναίνεσης.
- Η Τσεχία έκανε παρόμοια μεταρρύθμιση τον Δεκέμβριο του 2023, εντάσσοντας την αρχή «όχι σημαίνει όχι».
Στην Ισπανία, παρότι ο «νόμος του ναι» ψηφίστηκε με ενθουσιασμό, νομικό κενό οδήγησε στη μείωση ποινών για ορισμένους δράστες, γεγονός που καταδεικνύει πόσο κρίσιμη είναι η τεχνική ακρίβεια στη νομοθέτηση– αλλά όχι η απόρριψη της συναίνεσης ως νομικού πλαισίου.
Γιατί αυτή η αλλαγή είναι τόσο σημαντική
Η νέα νομοθεσία της Νορβηγίας αποτελεί νίκη για τις επιζώσες και τα θύματα σεξουαλικής βίας που για δεκαετίες βρέθηκαν αντιμέτωπες με ένα νομικό σύστημα που συχνά τις άφηνε απροστάτευτες. Πέρα από την προστασία, ο ορισμός αυτός ανατρέπει τη ρίζα της κουλτούρας του βιασμού:
- Δεν χρειάζεται πια να αποδείξεις ότι «αντιστάθηκες αρκετά».
- Δεν έχει σημασία τι φορούσες ή αν είχες πιει.
- Δεν δικαιολογείται κανείς επειδή «δεν κατάλαβε ότι δεν ήθελες».
- Η συναίνεση πρέπει να είναι ξεκάθαρη, συνεχής και συνειδητή.
Ο νόμος απέναντι στην κουλτούρα του βιασμού
Αυτό που συνέβη στη Νορβηγία δεν είναι μόνο νομική πρόοδος, αλλά και κοινωνική αφύπνιση. Για δεκαετίες, ολόκληρα νομικά συστήματα γύριζαν και συνεχίζουν να γυρνάνε την πλάτη στην πραγματικότητα των θυμάτων σεξουαλικής βίας. Τώρα, αυτό σιγά- σιγά φαίνεται να αλλάζει. Και πρέπει να αλλάξει παντού.
Για να τερματιστεί η κουλτούρα του βιασμού, δεν αρκούν πια καμπάνιες ή hashtags. Χρειάζεται νομικό πλαίσιο που να αναγνωρίζει, να προστατεύει και -κυρίως να προλαμβάνει. Όταν η συναίνεση μπαίνει στον πυρήνα του νόμου, τότε η κοινωνία κάνει ένα βήμα πιο κοντά στη δικαιοσύνη.
Η σιωπή δεν είναι συναίνεση. Η παθητικότητα δεν είναι συναίνεση. Το μόνο που σημαίνει συναίνεση είναι το ξεκάθαρο «ναι«. Και κάθε χώρα που δεν το κατοχυρώνει αυτό, παραβλέπει τη βία.
