Ρώτησα στην Ευρωβουλή πότε θα νιώσω ασφαλής ως γυναίκα στην Ελλάδα
- 25 ΟΚΤ 2023
Θα ξεκινήσω με το να σε ρίξω στα βαθιά: Στα 30 χρόνια ύπαρξης του θεσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρώτη φορά φέτος κατατέθηκε στο Συμβούλιο μια εισήγηση που αφορά στον φάκελο «Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών». Τι είναι αυτή η εισήγηση; Με πολύ απλά λόγια αυτό που ζητούν να ψηφιστεί και (μελλοντικά) ίσως να γίνει και νόμος σε κάθε κράτος μέλος (που το θέλει) είναι «Χωρίς ναι, δεν υπάρχει συναίνεση. Το όχι σημαίνει όχι. Σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Τέλος.»
Οι εισηγήτριες αυτής της οδηγίας, Frances Fitzgerald και Evin Incir, αν και προέρχονται από διαφορετικά πολιτικά backgrounds (η Fitzgerald ανήκει στο EPP Group, το παλαιότερο και μεγαλύτερο κόμμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που είναι είναι κεντροδεξιό και συντηρητικό, ενώ η Incir ανήκει στο S&D, την Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), ένωσαν τις δυνάμεις τους για το καλό μας. Για την ασφάλειά μας βασικά.
Βρέθηκα, λοιπόν, πριν λίγες μέρες στο Στρασβούργο, προκειμένου να παρακολουθήσω την ολομέλεια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εκεί, ανάμεσα στις άλλες θεματικές που έπεσαν στο τραπέζι, ήταν και η εισήγηση των Ευρωβουλευτριών για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.
Η εντολή την οποία προετοίμασαν οι επιτροπές Πολιτικών Ελευθεριών και Δικαιωμάτων των Γυναικών περιλαμβάνει ορισμό του βιασμού βάσει συναίνεσης, αυστηρότερους κανόνες για τη βία στον κυβερνοχώρο και καλύτερη στήριξη των θυμάτων. Ζητεί επίσης:
- Κατά περίπτωση αξιολογήσεις των συνθηκών συναίνεσης.
- Μεγαλύτερο κατάλογο επιβαρυντικών περιστάσεων για αδικήματα, συμπεριλαμβανομένων των περιστατικών που οδηγούν στον θάνατο ή την αυτοκτονία εξαρτώμενων προσώπων, των εγκλημάτων εις βάρος δημόσιου προσώπου και της πρόθεσης διατήρησης ή αποκατάστασης της «τιμής».
- Ευρωπαϊκούς κανόνες κατά της σεξουαλικής επίθεσης, του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων των διεμφυλικών ατόμων, της αναγκαστικής στείρωσης, του καταναγκαστικού γάμου και της σεξουαλικής παρενόχλησης σε όλα τα περιβάλλοντα που σχετίζονται με την εργασία.
- Ειδικούς κανόνες για τα διαδικτυακά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένης της μη δημοσιοποίησης προσωπικού υλικού και της ανεπιθύμητης αποστολής εικόνων γεννητικών οργάνων.
- Βελτίωση των διαδικασιών για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της υγείας των θυμάτων, καθώς και δωρεάν νομική υποστήριξη.
- Βελτιωμένη καταγραφή περιστατικών και συλλογή αποδεικτικών στοιχείων από τις αρμόδιες αρχές.
Η εντολή αυτή φέρει τον τίτλο «Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός» και όχι αυτό δεν είναι ξεκάθαρο παντού και στους πάντες, ούτε καν σήμερα. Στο πλαίσιο αυτής της εισήγησης λοιπόν, συνομίλησα με τις δύο Ευρωβουλεύτριες, προσπαθώντας να καταλάβω. Τι; Τι ακριβώς φταιει που συζητάμε ακόμα κάτι τέτοιο; Ποιος είναι ο λόγος που υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που καταψηφίζουν οδηγίες σαν αυτές; Πότε θα είμαστε τελικά προστατευμένες; Πότε θα νιώσουμε ασφαλείς; Ακολουθεί η κουβέντα και οι απαντήσεις που πήρα από την κάθε μια τους.
– Προσωπικά θα μιλήσω για την Ελλάδα γιατί αυτή είναι η πραγματικότητά μου. Και έχουμε πολλές γυναικοκτονίες. Πολλά περιστατικά που ακούμε τους γείτονες να τσακώνονται. Τον άντρα να είναι βίαιος απέναντι στη γυναίκα. Καλούμε την αστυνομία, έρχεται, τους βλέπει ζωντανούς και φεύγει. Μετά τη σκοτώνει. Εγώ περπατάω στον δρόμο και κρατάω τα κλειδιά μου ανάμεσα στα δάχτυλα για να προστατευτώ από πιθανό κίνδυνο. Θέλω να πω, καλά καθόμαστε εμείς εδώ, εσείς τα συζητάτε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά πότε θα νιώθουμε πραγματικά ασφαλείς στις χώρες μας;
Frances Fitzgerald
Ξέρω ακριβώς τι λες. Εγώ η ίδια προσέχω πολύ τον εαυτό μου. Όλοι μας. Και όταν βρίσκεσαι σε μια κατάσταση όπου είσαι ευάλωτη, εκτός του δρόμου, αλλά ας πούμε στο σπίτι, γίνεται ακόμα πιο δύσκολο να κάνεις κάτι γι’ αυτό. Αλλά κάτι μπορεί να γίνει. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα. Εννοώ πρώτα από όλα οι χώρες θα πρέπει να αποφασίσουν ότι θέλουν να το αλλάξουν. Και όταν ακούμε για αυτές τις μεμονωμένες δολοφονίες, όπως στην Ιρλανδία με τη νεαρή Ashling Murphy (δολοφονήθηκε ενώ έκανε τζόκινγκ το απόγευμα της 12ης Ιανουαρίου 2022), είναι εξοργιστικό. Βρίσκεται στα δικαστήρια αυτή τη στιγμή. Είναι εξοργισμένο το έθνος και όλοι εναντιώθηκαν μαζί σε αυτό. Και αυτό δίνει ώθηση για περισσότερα καταφύγια, για επιπλέον νόμους.
Τι πρέπει να κάνετε, με ρωτάς, τι μπορείτε να κάνετε στην Ελλάδα; Φυσικά μια γυναίκα μπορεί να βοηθηθεί, αλλά χρειάζεται πολλή δουλειά σε εθνικό επίπεδο. Πρώτα απ ‘όλα, να πει στους φίλους της γυναίκας, να μην είναι απλοί παρατηρητές. Έκανα μια καμπάνια στην Ιρλανδία, που ήταν πολύ αποτελεσματική. Τι κάνεις αν βλέπεις κάποιον να ασκεί βία. Να μην είσαι απλά παρατηρητής, αλλά να ενεργείς τη στιγμή που συμβαίνει. Κάντε το με ασφαλή τρόπο. Καλέστε την αστυνομία, επέμβετε. Aν είσαι babysitter και το βλέπεις, αν είσαι η αδερφή της γυναίκας και το βλέπεις, πρέπει να τη στηρίξεις. Με ΜΚΟ ας πούμε που λειτουργούν σε αυτή την περιοχή. Αυτό μπορεί να κάνει μια διαφορά.
Πρέπει επίσης να έχετε πολύ ισχυρούς νόμους. Φυσικά, πρέπει να κάνετε επίσης πολλά για την πρόληψη, για την προστασία. Και αυτό δεν είναι μόνο κουβέντα. Σώζετε πραγματικά ζωές με το να ασκείτε δίωξη σε ανθρώπους. Έτσι μπορείτε να προσεγγίσετε αυτή τη γυναίκα σε αυτό το σπίτι που αισθάνεται πολύ απομονωμένη.
Αλλά συμφωνώ μαζί σου. Συμβαίνει επειδή υπάρχει ανισορροπία δυνάμεων. Είναι στη μέση τα χρήματα, το σπίτι, το πού μπορώ να το αναφέρω αυτό. Τι θα γίνει με τα παιδιά; Ωστόσο, το τίμημα της παραμονής είναι συχνά πολύ υψηλότερο. Μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο, όπως γνωρίζουμε, αλλά πρέπει να αναγνωριστεί ως το μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα που είναι. Και όπως λες, δεν είναι απλά μια συζήτηση. Εάν μια κυβέρνηση έχει μια καλή εθνική στρατηγική, όπως εμείς -είμαστε τρίτοι στην εθνική στρατηγική στη Ιρλανδία για την καταπολέμηση της βίας. Αλλά είναι πολύ θλιβερό για μένα να βλέπω νέες γυναίκες που προφανώς ακόμα φοβούνται και έχουν λόγους να φοβούνται.
Σκέφτηκα πριν από 30 χρόνια όταν άρχισα να εργάζομαι στην ισότητα, ότι αυτό θα εξαφανιζόταν καθώς οι άνδρες ήταν πιο μορφωμένοι. Αλλά φυσικά, με τη βιομηχανία του πορνό και της σεξεργασίας και όλα τα χρήματα που βγαίνουν από εκεί… Αλλά υπάρχει και ο καθημερινός σεξισμός επίσης. Αυτό, λοιπόν, που έμαθα στην καριέρα μου είναι ότι δεν μπορούμε να σταματήσουμε να παλεύουμε γι’ αυτά τα πράγματα και ότι χρειαζόμαστε κάθε γενιά γυναικών να συνεχίζει τον αγώνα. Μέχρι που με ρώτησαν γυναίκες όπως εσύ πότε θα νιώσω ασφαλής; Οσο το δυνατόν συντομότερα.
Frances Fitzgerald: «Θέλω να νιώθετε ασφαλείς, αλλά θα χρειαστεί πολλή προσπάθεια και πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους άντρες».
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, άντρες πρωθυπουργούς που ασχολούνται με αυτό το ζήτημα. Χρειαζόμαστε άντρες ηγέτες να το κάνουν. Χρειαζόμαστε άντρες επιχειρηματίες να το αναλάβουν. Οι γυναίκες μιλούν πάντα σε γυναίκες γι’ αυτό. Πρέπει να κάνουμε τους άντρες να μιλάνε με τους άντρες για αυτό και να ξεφύγουν από αυτό το πρότυπο της τοξικής αρρενωπότητας.
Είναι σαν να παραμελούμε το θέμα και δεν το αναγνωρίζουμε στο μέγεθός του. Δεν κοιτάμε τον εαυτό μας αρκετά. Την κάθε χώρα. Πρέπει να κοιτάμε κάθε χώρα και να λέμε: “Γιατί συμβαίνει αυτό; Πώς είναι αυτό αποδεκτό; Γιατί οι άντρες που το κάνουν αυτό δεν εξοστρακίζονται, δεν αντιμετωπίζονται και δεν τιμωρούνται;”
Συγγνώμη για τη μακροσκελή απάντηση, αλλά έχει πολλές πλευρές αυτό. Πρέπει να κάνουμε κάτι. Δεν μπορεί να είναι απλώς κουβέντα. Σχετικά με την πρόληψη, τι πρόκειται να κάνετε για να το αποτρέψετε; Για την προστασία, πρόκειται να εκπαιδεύσετε τους αστυνομικούς σας για να βεβαιωθείτε ότι ανταποκρίνονται σωστά; Σκοπεύετε να εκπαιδεύσετε τους γιατρούς σας για να βεβαιωθείτε ότι ανταποκρίνονται σωστά σε αυτά τα περιστατικά; Σκοπεύετε να μιλήσετε γι’ αυτό στα σχολεία, ώστε να το καταλάβουν οι νέοι; Θα ποινικοποιήσουμε την αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών ώστε οι άντρες να μην νομίζουν ότι οι γυναίκες αγοράζονται; Λοιπόν, αυτά είναι όλα πρακτικά βήματα που, μαζί, μπορούν να μειώσουν τη βία κατά γυναικών. Αλλά είναι ένα μεγάλο πολιτιστικό θέμα σε κάθε χώρα. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε.
– Γιατί πιστεύετε ότι πήρε τόσο καιρό για να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία;
Γιατί ζούμε σε έναν μισογύνικο κόσμο, για να το πω απλά. Δεν λαμβάνεται αρκετά σοβαρά υπόψιν για να δοθεί προτεραιότητα. Και είναι μια αντανάκλαση του γεγονότος ότι η βία κατά των γυναικών δεν έχει αντιμετωπιστεί στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Είναι τρομερό. Δεν είναι μόνο αυτό το ζήτημα νομικής αρμοδιότητας. Έχει να κάνει πραγματικά με το πόσο δύσκολο είναι, για παράδειγμα, να ληφθεί σοβαρά υπόψη ο προϋπολογισμός για το φύλο. Υπάρχει μια αλληλουχία. Αλλά αυτό είναι φοβερό, δεδομένου του πόσο διαδεδομένο είναι στα κράτη μέλη μας και πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν και τραυματίζονται. Οπότε πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί για να το αλλάξουμε.
Evin Incir
Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα που συζητάμε αυτή τη στιγμή είναι η παράγραφος του βιασμού που βασίζεται στη συγκατάθεση, την οποία γνωρίζουμε ότι πολλές από τις χώρες μας δεν έχουν. Έχουν νομοθεσία για τον βιασμό, αλλά δεν βασίζονται στη συγκατάθεσή τους, κάτι που σημαίνει ότι για μερικούς ανθρώπους, για παράδειγμα, και σε ορισμένες χώρες υπάρχει η αντίληψη ότι μέσα στην οικογένεια, εντός γάμων για παράδειγμα, δεν μπορεί να υπάρξει βιασμός. Αυτό δεν είναι αλήθεια.
Ο βιασμός συμβαίνει σε οποιαδήποτε σχέση κι αν έχουν οι άνθρωποι. Αυτό είναι, λοιπόν, το μεγαλύτερο πρόβλημα. Και δυστυχώς, υπάρχουν σημαντικά πολλά κράτη- μέλη που δεν θέλουν να συμπεριλάβουν τον βιασμό, πράγμα που είναι απαίσιο, επειδή ξέρουμε ότι 1 στις 3 γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι επιβιώσασα κάποιας μορφής βίας.
– Πότε τελικά θα νιώσουμε ασφαλείς ως γυναίκες; Νιώθω ότι όλο μιλάμε και συζητάμε τι θα έπρεπε να γίνει, αλλά τελικά κυκλοφορούμε στις χώρες μας και παραμένουμε φοβισμένες.
Αυτή είναι φυσικά μια δύσκολη ερώτηση. Πρέπει, το συντομότερο δυνατόν, να περάσουμε από τα λόγια στη δράση, επειδή είναι απαράδεκτο ότι μέχρι τώρα δεν έχουμε ακόμη μια ευρεία νομοθεσία της ΕΕ. Δουλεύουμε επάνω σε αυτό. Θα έπρεπε να είχε αντιμετωπιστεί πιο σοβαρά πριν από πολύ καιρό, επειδή γυναίκες και κορίτσια έχουν σκοτωθεί και δολοφονούνται συνεχώς. Δολοφονούνται ιστορικά, σε όλες τις κοινωνίες, σε όλα τα επίπεδα, στην κοινωνία, σε όλα τα μέρη, σε όλες τις διαφορετικές ομάδες. Και έχουν γίνει πολύ λίγα, αν όχι τίποτα, για να αποτραπεί αυτή η εξέλιξη.
Είμαι πολύ θυμωμένη λοιπόν, που χρειάστηκε τόσος καιρός για να τεθεί αυτή η οδηγία στο τραπέζι, αλλά χαίρομαι που κάνουμε τώρα ένα βήμα προς τα εμπρός. Έτσι, με αυτή τη νομοθεσία στο επίπεδο της ΕΕ, νομίζω ότι είναι ένα σημαντικό βήμα προς την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Αλλά χρειάζεται επίσης να αλλάξουμε αυτή την macho κουλτούρα που υπάρχει.
Υπάρχει στις θέσεις εργασίας, στο σπίτι, στα σχολεία. Θυμάμαι όταν ήμουν παιδί, όταν ένα αγόρι χτυπούσε ένα κορίτσι, τότε οι δάσκαλοι έλεγαν, «είναι ερωτευμένος μαζί της. Γι’ αυτό την σπρώχνει». Αυτό δεν πρέπει να υπάρχει.
Evin Incir: «Η βία δεν πρέπει να είναι εξισώνεται με την αγάπη. Οι αγκαλιές πρέπει να είναι ένδειξη αγάπης. Επομένως, έχουμε πολλά να κάνουμε για να αποτρέψουμε και να καταπολεμήσουμε αυτή τη βία».
– Γιατί πιστεύετε ότι αργεί τόσο;
Πολιτική θέληση.
– Είναι όλα τα μέλη του κοινοβουλίου στην ίδια σελίδα με εσάς;
Δεν θα έλεγα ότι είμαστε στην ίδια σελίδα, επειδή αυτό είναι ένα πεδίο μάχης σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν ήμασταν σίγουροι πόσο ισχυρή οδηγία θα μπορέσουμε να περάσουμε πριν από τις διαπραγματεύσεις. Η ακροδεξιά για παράδειγμα το καταψήφισε ή απείχαν. Ωστόσο, χαίρομαι που η συνεισηγήτριά μου, Frances Fitzgerald, ενώ προέρχεται από την ομάδα του EPP, είναι αρκετά προοδευτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ως εκ τούτου, καταφέραμε να διασφαλίσουμε όσο το δυνατόν ευρύτερη πλειοψηφία υπέρ αυτής της οδηγίας στο Κοινοβούλιο, αλλά μπορώ να πω ως προοδευτική εγώ η ίδια, από το κόμμα S&D, ότι δεν είμαι σίγουρη αν θα μπορούσα να καταθέσω μια τόσο ισχυρή οδηγία, αν είχα να κάνω με κάποιον άλλο από το EPP που θα ήταν συντηρητικός ή εθνικός συντηρητικός.
Εγώ και η Frances μαζί λοιπόν, ενώσαμε τις δυνάμεις μας για να βεβαιωθούμε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα κάνει ένα σημαντικό βήμα μπροστά. Στην τελική, έχουμε τις πολιτικές που ψηφίζουμε. Έτσι, όταν οι άνθρωποι, για παράδειγμα, στις εκλογές, λένε ότι δεν έχει σημασία ποιον ψηφίζουν, θα έλεγα ότι είναι στην πραγματικότητα ένας τομέας όπου πραγματικά έχει σημασία ποιον ψηφίζουμε.
Λίγες διαδικαστικές λεπτομέρειες
Το Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει τη διαπραγματευτική εντολή του σχετικά με τους κανόνες για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και σήμερα είναι ο πρώτος γύρος συνομιλιών και διαπραγματεύσεων με το Συμβούλιο για την τελική μορφή της νομοθεσίας. Στα επόμενα στάδια δηλαδή, θα αποφασιστεί αν θα συμπεριληφθεί η παραπάνω εισήγηση του Κοινοβουλίου ή όχι. Ο πρώτος «τρίλογος» (συζητήσεις μεταξύ των συννομοθετών) έλαβε χώρα τον Ιούλιο, ο δεύτερος στις 3 Οκτωβρίου και ο τρίτος θα γίνει στις 14 Νοεμβρίου. Σύμφωνα με τις Fitzgerald και Incir, είναι δύσκολο να αποφευχθεί και επόμενος γύρος τον Δεκέμβριο, καθώς δεν διαφαίνεται συμφωνία.
Όλη αυτή η συζήτηση γίνεται για μία οδηγία, ένα νομοθέτημα δηλαδή, που ορίζει έναν κοινό στόχο για όλα τα κράτη μέλη. Ωστόσο, οι συγκεκριμένοι νόμοι για την επίτευξη των στόχων αυτών θεσπίζονται ξεχωριστά από την κάθε χώρα. Σε κάθε οδηγία προβλέπεται προθεσμία για τη μεταφορά της στην εθνική νομοθεσία (συνήθως 2 χρόνια από την έγκρισή της), καθώς σε αντίθεση με τους κανονισμούς και τις αποφάσεις, οι οδηγίες δεν εφαρμόζονται άμεσα σε όλα τα κράτη μέλη. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για δεσμευτικές νομοθετικές πράξεις με υποχρεωτική εφαρμογή.
Καλή μας τύχη.
