Οι γυναίκες που πάλεψαν για τα αυτονόητα και κέρδισαν το Νόμπελ Ειρήνης

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΜΠΟΣΤΑΝΤΖΟΓΛΟΥ
9 ΟΚΤ 2021

Η δημοσιογράφος Maria Ressa είναι η τελευταία προσθήκη στη λίστα των γυναικών που το ανθρωπιστικό και κοινωνικό τους έργο, έγινε αφορμή για να κερδίσουν ένα Νόμπελ Ειρήνης. Από τα συνολικά 609 βραβεία Νόμπελ που έχουν δοθεί τα τελευταία 120 χρόνια, μόνο 58 έχουν απονεμηθεί σε γυναίκες. Από αυτά, τα 17 αφορούσαν στο Νόμπελ Ειρήνης.

Γυναίκες πολιτικοί, γυναίκες επιστήμονες, γυναίκες θύματα κάθε μορφής βίας, γυναίκες που εγκατέλειψαν τα εγκόσμια, γυναίκες μητέρες. Γυναίκες που με τη ζωή και το έργο τους πάλεψαν με σθένος και ύψωσαν το ανάστημά τους σε έναν ανδροκρατούμενο και γεμάτο αδικίες κόσμο. Με φόντο το Νόμπελ Ειρήνης που φέτος μοιράστηκαν οι δημοσιογράφοι Maria Ressa και Dmitry Muratov, ανατρέχουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας του θεσμού, ο οποίος αν και έχει αναδείξει ελάχιστες γυναίκες νικήτριες, έχει κάνει τις ανεκτίμητης αξίας ιστορίες τους να δίνουν ελπίδα στην καλή πλευρά του ανθρώπινου είδους.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

WOMEN TODAY

Νόμπελ Ειρήνης: Η Maria Ressa είναι η μόνη γυναίκα στη λίστα των φετινών νικητών. Πού είναι οι υπόλοιπες;

Νόμπελ ειρήνης στην Bertha von Suttner (1905)

Γυναίκες που πάλεψαν για τα αυτονόητα και κέρδισαν Νόμπελ Ειρήνης — Unser undatiertes Foto zeigt die in Prag geborene oesterr. Schriftstellerin Bertha Freifrau von Suttner, geborene Graefin Kinsky. (AP-PHOTO/str/ADN-Zentralbild) — Our undated picture shows czech born austrian authoress, baroness Bertha von Suttner (maiden family name, countess Kinsky). (AP-PHOTO/ADN-Zentralbild) — Die am 09.06.1843 in Prag als Graefin Kinsky geborene und 1914 in Wien verstorbene Schriftstellerin Bertha von Suttner war eine namhafte Vertreterin der buergerlichen Friedensbewegung. 1876 lebte sie als Sekretaerin und Hausdame bei Alfred Nobel in Paris. 1893 schrieb sie, dass mit der Aera der Sprengstoffe die Gewalt Formen angenommen hat, denen mit Gewalt nicht mehr zu begegnen ist. Und das bedeute das Ende des Menschengeschlechts oder das Ende der Gewalt. Zu ihren kaempferischen literarischen Zeugnissen gehoeren die Romane “Die Waffen nieder” und “Das Maschinenzeitalter”. Sie war nicht nur Theoretikerin und Propagandistin der Friedensbewegung, sondern hatte an deren Organisation entscheidenden Anteil. Die Weltfriedenskongresse vor dem I. Weltkrieg wurden von ihr mit vorbereitet, sie nahm an ihnen teil und ergriff mutig das Wort. Selbst die letrzten Wochen ihres Lebens waren angefuellt mit Arbeit fuer den XXI. Weltfriedenskongress, der im September 1914 in Wien stattfinden sollte. Ihren letzten Brief schrieb sie an die deutschen Frauen, die an der ersten Tagung des “Frauenbundes der Deutschen Friedensgesellschaft” im Sommer 1914 teilnahmen. Bertha von Suttner war es, die Alfred Nobel zur Stiftung des Friedenspreises inspirierte, den sie spaeter fuer ihr unermuedliches Ringen fuer den Frieden selbst verliehen erhielt. Vortragsreisen fuehrten die Humanistin u.a. nach Deutschland, in skandinavische Staedte und in mehr als 50 Staedte der USA. (AP-PHOTO/ADN-Zentralbild)

Φίλη του δημιουργού των βραβείων, Alfred Nobel, η βαρόνη Bertha von Suttner ήταν ηγετική μορφή στο διεθνές ειρηνευτικό κίνημα της δεκαετία του 1890 και έλαβε υποστήριξη από το Nobel για την Αυστριακή Ειρηνευτική Εταιρεία της. Θεωρείται ότι επηρέασε την απόφασή του να συμπεριλάβει και το Βραβείο Ειρήνης Νόμπελ μαζί με τα υπόλοιπα που θεσμοθέτησε στη διαθήκη του. Η ίδια είναι η πρώτη γυναίκα στην οποία δόθηκε το βραβείο αυτό, το 1905.

Νόμπελ ειρήνης στην Jane Addams (1931)

26 χρόνια μετά τη Suttner, το Νόμπελ Ειρήνης απονέμεται στην Αμερικανίδα κοινωνιολόγο Jane Addams, η οποία το μοιράστηκε με τον καθηγητή και φιλόσοφο, Nicholas Butler. Η Addams ασχολήθηκε με τα δικαιώματα της γυναίκας στην αμερικανική κοινωνία της εποχής και έδωσε έμφαση στην κοινωνική εργασία και στην εκπαίδευση των παιδιών και των γυναικών. Θεωρείται μέχρι σήμερα αυτή που θέσπισε το επάγγελμα του κοινωνικού λειτουργού στη χώρα της και συμμετείχε ενεργά σε αντιπολεμικά συλλαλητήρια. Το 1915 στη Γενεύη θα ιδρύσει μαζί με άλλες γυναίκες τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Women’s International League for Peace and Freedom (WILPF)», του οποίου και θα διατελέσει πρόεδρος για πάνω από μία δεκαετία. Το 1931 έγινε η πρώτη Αμερικανή η οποία τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Όταν πέθανε το 1935 ήταν η διασημότερη γυναίκα του πολιτικού χώρου στις Ηνωμένες Πολιτείες

Νόμπελ ειρήνης στην Emily Greene Balch (1946)

Emily Greene Balch of Wellesley, Mass., joint winner of the Nobel Prize for her work with the Women’s International League for Peace and Freedom, is shown in an undated photo. (AP Photo)

Η διάδοχος της Addams, τόσο στο έργο όσο και στο Νόμπελ Ειρήνης, ήταν η οικονομολόγος Emily Greene Balch (1867-1961). Η Balch αν και ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα επικέντρωσε τον αγώνα της σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, όπως η φτώχεια και η μετανάστευση. Το 1935 έγινε πρόεδρος του WILPF και το 1946 προτάθηκε από πολλούς ακαδημαϊκούς για Νόμπελ Ειρήνης για σπουδαίο έργο της στον οργανισμό. Η Ακαδημία θα δώσει το βραβείο σε αυτή και στον Αμερικανό ακτιβιστή John Mott και η Balch θα το παραλάβει με έναν «δυνατό» λόγο για τις επιπτώσεις του εθνικισμού και την ανάγκη για παγκόσμια ειρήνη μετά από δύο καταστροφικούς πολέμους. Η ίδια δώρισε το χρηματικό ποσό που συνόδευε το βραβείο στον WILPF.

Νόμπελ ειρήνης στις Mairead Corrigan και Betty Williams (1976)

Ένα τροχαίο δυστύχημα και μια οικογενειακή απώλεια θα ενώσει τις δύο Ιρλανδές ακτιβίστριες, Mairead Corrigan και Betty Williams, οι οποίες θα ιδρύσουν το 1976 την Community of Peace People στο Μπέλφαστ της Βόρειας Ιρλανδίας. Λίγο πριν από αυτή την πρωτοβουλία, η Corrigan θα χάσει σε ένα τροχαίο δυστύχημα, τρία ανίψια της. Ο οδηγός του αυτοκινήτου ήταν μέλος του IRA και στην προσπάθειά του να διαφύγει της σύλληψης σκότωσε τα άτυχα παιδιά, ενώ λίγο αργότερα έπεσε νεκρός από σφαίρες βρετανών αστυνομικών. Αυτόπτης μάρτυρας του δυστυχήματος ήταν η Williams, ενώ η αδερφή της Corrigan η οποία αυτοκτόνησε λίγο αργότερα. Οι δύο ακτιβίστριες ήθελαν να δώσουν ένα τέλος στα αιματηρά επεισόδια και στη δύσκολη πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στη Βόρεια Ιρλανδία. Το Νόμπελ Ειρήνης θα τους απονεμηθεί το 1976 και από τότε δε θα σταματήσουν τον αγώνα τους για την εξάλειψη της εκμετάλλευσης.

Νόμπελ ειρήνης στην Μητέρα Τερέζα (1979)

Η αλβανικής καταγωγής Agnesë Gonxhe Bojaxhiu ή αλλιώς η καθολική μοναχή Μητέρα Τερέζα, βραβεύτηκε το 1979 με το Νόμπελ Ειρήνης για το μεγάλο ιεραποστολικό της έργο. Εργάστηκε ως δασκάλα στην Ινδία σε φτωχές περιοχές και άνοιξε νοσοκομεία και ορφανοτροφεία τόσο στην Ινδία όσο και σε άλλες χώρες. Μετά την απονομή ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο προασπίζοντας τα δικαιώματα των φτωχών και των πληγέντων από πολέμους και φυσικές καταστροφές. Μετά τον θάνατό της το 1997 ξεκίνησαν διαδικασίες για την αγιοποίησή της από την Καθολική Εκκλησία και το 2016 μετονομάστηκε σε «Αγία Τερέζα της Καλκούτας».

Νόμπελ ειρήνης στην Alva Myrdal (1982)

Η Σουηδή πολιτικός και διπλωμάτης Alva Myrdal μοιράστηκε το Νόμπελ Ειρήνης με τον μεξικανό διπλωμάτη Alfonso García Robles. Η Myrdal επικέντρωσε το ακτιβιστικό της έργο στον αφοπλισμό και ιδιαίτερα στην κατάργηση των πυρηνικών όπλων. Εκτός από ακαδημαϊκή ακολούθησε και πολιτική καριέρα ως μέλος του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών, ενώ υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Ινστιτούτου Έρευνας για την ειρήνη με έδρα τη Στοκχόλμη.

Νόμπελ ειρήνης στην Aung San Suu Kyi (1991)

Η Aung San Suu Kyi γεννήθηκε το 1945 στη Βιρμανία και αποτελεί μέχρι και σήμερα την πιο αμφιλεγόμενη γυναικεία προσωπικότητα που έχει βραβευτεί με Νόμπελ Ειρήνης. Κορυφαία πολιτική προσωπικότητα στη χώρα της έγινε υπέρμαχος της δημοκρατίας, συμμετείχε ενεργά στις λαϊκές διαδηλώσεις κατά του στρατιωτικού καθεστώτος, ενώ της επέβαλαν κατ’ οίκον περιορισμό. Το 1990 τιμήθηκε με το Βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης της και το 1991 με το Νόμπελ Ειρήνης. Και τα δύο βραβεία τα παρέλαβαν οι γιοι της καθώς η ίδια ήξερε ότι αν έφευγε από την χώρα, δε θα μπορούσε να ξαναγυρίσει. Κυνηγήθηκε, φυλακίστηκε και δικάστηκε, αλλά το 2010 μετά από τη διεθνή κατακραυγή απελευθερώθηκε. Το 2015 κατάφερε να εκλεγεί στο ανώτατο αξίωμα της χώρας της και το 2017 η κυβέρνησή της κατηγορήθηκε για τη γενοκτονία της μουσουλμανικής μειονότητας των Ροχίνγκια. Η ίδια κλήθηκε να λογοδοτήσει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και πολλοί δημοσιογράφοι και πολιτικοί ζήτησαν να της αφαιρεθεί το Nobel Ειρήνης. Το 2011 βγήκε στους κινηματογράφους η ταινία «The Lady» η οποία στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα από τη ζωής της Aung San Suu Kyi.

Νόμπελ ειρήνης στην Rigoberta Menchú Tum (1992)

Η Rigoberta Menchú Tum είναι ακτιβίστρια πολιτικός από τη Γουατεμάλα. Είναι ιθαγενής Quiché και αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των ιθαγενών της χώρας της, ειδικά την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου. Το 1992 έλαβε το Νόμπελ Ειρήνης και το 1996 έγινε Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της Unesco. Έχει ιδρύσει το κόμμα των ιθαγενών στη χώρα της και έχει συμμετάσχει δύο φορές στις εκλογές για την προεδρία. Σήμερα το ακτιβιστικό της έργο κινείται γύρω από την ευαισθητοποίηση του κόσμου όσον αφορά τις οικονομικές ανισότητες και την κλιματική αλλαγή. Έχει γράψει την αυτοβιογραφία της με τίτλο Εγώ, η Ριγοβέρτα Μεντσού (1983) και είναι ο συγγραφέας του έργου Διασχίζοντας τα σύνορα (1998),

Νόμπελ ειρήνης στην Jody Williams (1997)

Η Αμερικανίδα εκπαιδευτικός Jody Williams βραβεύτηκε το 1997 από κοινού με τον οργανισμό του οποίου ήταν πρόεδρος, τον International Campaign to Ban Landmines (ICBL) και στόχος τους ήταν η ευαισθητοποίηση του κόσμου για την απαγόρευση των ναρκών. Το 1992 κατάφερε να ενώσει τις δυνάμεις πολλών κοινωφελών οργανισμών από όλο τον κόσμο προκειμένου να συμβάλλουν στην κατάργηση των ναρκών ξηράς και στον καθαρισμό των ναρκοπεδίων. Ένθερμη υποστηρικτής της προσπάθειας αυτής ήταν η πριγκίπισσα Diana. Το 1999 υπογράφηκε η Συνθήκη της Οττάβα για την απαγόρευση της χρήσης ναρκών από πολλές χώρες και μέχρι σήμερα ο ICBL προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο για το θέμα αυτό. Η Williams συνεχίζει να συνεισφέρει στη Διεθνή Εκστρατεία για την Απαγόρευση Ναρκών, ως πρέσβειρα σε διάφορες εκστρατείες και ως εκδότρια της αναφοράς του Οργανισμού για τις νάρκες. Από το 2003, κατέχει θέση διακεκριμένου διδάκτορα στον τομέα της κοινωνικής εργασίας και της παγκόσμιας δικαιοσύνης στο τμήμα κοινωνικής εργασίας του Πανεπιστημίου του Χιούστον.

Νόμπελ ειρήνης στην Shirin Ebadi (2003)

Η Shirin Ebadi είναι Ιρανή πολιτική ακτιβίστρια υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόρος, πρώην δικαστής και ιδρύτρια του κέντρου υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Ιράν. Η Shirin Ebadi έλαβε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2003 για τη σημαντική και πρωτοπόρα προσπάθειά της για δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως των γυναικών, των παιδιών και των προσφύγων. Ήταν η πρώτη Ιρανή και πρώτη μουσουλμάνα γυναίκα που έλαβε το βραβείο. Το 2004 το περιοδικό Forbes την συμπεριέλαβε ως μία από τις «100 ισχυρότερες γυναίκες στον κόσμο» και συμπεριλαμβάνεται επίσης σε ένα δημοσιευμένο κατάλογο με τις «100 πιο επιδραστικές γυναίκες όλων των εποχών».

Νόμπελ ειρήνης στην Wangari Maathai (2004)

Wangari Maathai, 2004 Nobel Peace Prize laureate, speaks during the Nobel Peace Prize Forum, Friday, March 10, 2006, at Luther College in Decorah, Iowa. Organizers say the purpose of the forum is to give recognition to Norway’s international peace efforts and to offer opportunities for Nobel Peace Prize laureates, diplomats, scholars, and the general public to share in dialogue on the dynamics of peacemaking and the underlying causes of conflict and war. Dr. Geir Lundestad, director of the Norwegian Nobel Institute, right, looks on. (AP Photo/Charlie Neibergall)

Η πρώτη Αφρικανή που βραβεύτηκε με το Nobel Ειρήνης ήταν η Wangari Maathai. Η Κενυάτισσα περιβαλλοντολόγος ήταν η πρώτη γυναίκα που έλαβε διδακτορικό από το Πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι και το 1977 ίδρυσε το «Green Belt Movement (GBM)», έναν μη κυβερνητικό οργανισμό για την προστασία του περιβάλλοντος και τα δικαιώματα των γυναικών. Διετέλεσε σύμβουλος σε περιβαλλοντικά θέματα στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Διαχείρισης Φυσικών πόρων της χώρας της από το 2005 έως το 2007.

Νόμπελ ειρήνης στις Tawakkol Karman, Leymah Gbowee και Ellen Johnson Sirleaf (2011)

Holding a picture of missing Saudi writer Jamal Khashoggi, Tawakkol Karman, of Yemen the Nobel Peace Prize laureate for 2011, talks to members of the media near the Saudi Arabia consulate in Istanbul, Friday, Oct. 5, 2018. Khashoggi, a 59-year-old veteran journalist who has lived in self-imposed exile in the U.S. since Prince Mohammed’s rise to power, disappeared Oct. 2 while on a visit to the consulate to get paperwork done to be married to his Turkish fiancée. (AP Photo/Emrah Gurel)

Το 2011 η αραβικής καταγωγής δημοσιογράφος από την Υεμένη Tawakkol Karman, μοιράστηκε το Νόμπελ Ειρήνης με τις Αφρικανές πολιτικούς από τη Λιβερία Leymah Gbowee και Ellen Johnson Sirleaf. Η Karman αποτέλεσε το πρόσωπο της επανάστασης στην Υεμένη το 2011 και συχνά την αποκαλούν «Μητέρα της επανάστασης». Συμμετείχε ενεργά σε διαδηλώσεις για την ελευθερία του Τύπου στη χώρα της και ίδρυσε την ομάδα «Γυναίκες δημοσιογράφοι χωρίς αλυσίδες» για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη δημοκρατία. Είναι η πρώτη γυναίκα αραβικής καταγωγής που λαμβάνει αυτό το βραβείο και όταν έμαθε το αποτέλεσμα δήλωσε ότι είναι «μια νίκη για τον Αραβικό κόσμο αλλά και για όλες τις γυναίκες του Αραβικού κόσμου».

Η Ellen Johnson Sirleaf είναι οικονομολόγος, ακολούθησε πολιτική καριέρα από το 1972 και από το 2005 κατέχει τον τίτλο της πρώτης εκλεγμένης γυναίκας προέδρου αφρικανικού κράτους. Μαζί με την Leymah Gbowee ξεκίνησαν ένα γυναικείο κίνημα με το όνομα «Women of Liberia Mass Action for Peace» συμβάλλοντας στη λήξη του 2ου Εμφυλίου πολέμου το 2003. Η δράση τους επικεντρώθηκε στην αναβάθμιση της θέσης της γυναίκας μέσω της εκπαίδευσης και στην εξάλειψη της φτώχειας. Το 2005 διενεργήθηκαν για πρώτη φορά ελεύθερες εκλογές και το κίνημά τους κατάφερε να ενώσει γυναίκες διαφόρων θρησκειών με στόχο τη διατήρηση της ειρήνης στη χώρα τους.

Νόμπελ ειρήνης στην Malala Yousafzai (2014)

Η Malala Yousafzai έγινε σύμβολο για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Γεννήθηκε το 1997 στο Πακιστάν και σε ηλικία 12 ετών ξεκίνησε να γράφει άρθρα στο διαδίκτυο για τα δικαιώματα των κοριτσιών στη μόρφωση. Η περιοχή της είχε καταληφθεί από τους Ταλιμπάν και απαγορευόταν να πάει στο σχολείο. Ο αγώνας της ήρθε στο φως αλλά στα 15 της χρόνια πυροβολήθηκε από ένθερμο υποστηρικτή των Ταλιμπάν στο κεφάλι και μεταφέρθηκε στην Αγγλία για νοσηλεία. Ο αγώνας της για το δικαίωμα των κοριτσιών στη μόρφωση έγινε γνωστός σε όλο τον κόσμο και το 2014 της απονεμήθηκε το Nobel Ειρήνης μαζί με τον Ινδό γιατρό Kailash Satyarthi, ο οποίος αγωνίζεται για την εξάλειψη της παιδικής εργασίας στη χώρα του. Η μικρή Malala έλαβε το βραβείο σε ηλικία 17 ετών και έγινε η νεότερη κάτοχός του στην ιστορία των Nobel.

Νόμπελ ειρήνης στην Nadia Murad (2018)

Nadia Murad, co-recipient of the 2018 Nobel Peace Prize, reacts while speaking at a news conference at the National Press Club, Monday, Oct. 8, 2018, in Washington. (AP Photo/Andrew Harnik)

Το Νόμπελ Ειρήνης του 2018 δόθηκε στην νεαρή Ιρακινή ακτιβίστρια Nadia Murad και στον γυναικολόγο Denis Mukwege από το Κονγκό, ο οποίος έχει συμβάλλει στην περίθαλψη των γυναικών που έχουν πέσει θύματα ερωτικής εκμετάλλευσης. Η Murad έβγαλε στο προσκήνιο το εμπόριο ανθρώπων (human trafficking), καθώς η ίδια υπήρξε κρατούμενη για ερωτική εκμετάλλευση από τον ISIS. Κατάφερε να διαφύγει από το στρατόπεδο που κρατούνταν αιχμάλωτη και το 2014 να βρεθεί στη Γερμανία. Το 2015, εκπροσωπούμενη από τη δικηγόρο Amal Alamuddin, μίλησε στον ΟΗΕ για την εκμετάλλευση ανθρώπων ομαδικά και την εκτέλεση της οικογένειάς της μπροστά στα μάτια της. Το 2016 έγινε πρέσβειρα του ΟΗΕ για την αξιοπρέπεια των επιζώντων του human trafficking. Ο Mukwege και η Murad, αν και σε διαφορετικές χώρες και συνθήκες, είχαν κοινό στόχο στον αγώνα τους την εξάλειψη της ερωτικής εκμετάλλευσης και την αποκατάσταση των θυμάτων. Αφιέρωσαν το Νόμπελ Ειρήνης σε όλες τις γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί για ερωτικούς σκοπούς.