Η Σοφία Ρομπόλη είναι πάντα ένας καλός λόγος να δεις τηλεόραση

Η Σοφία Ρομπόλη είναι διερμηνέας της νοηματικής γλώσσας στην τηλεόραση εδώ και 28 χρόνια. Είναι μια γυναίκα που πιστεύει ότι η προσβασιμότητα είναι δικαίωμα, η πρώτη γυναίκα που έκανε δελτίο ειδήσεων σε νοηματική σε ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό στα τέλη των 90s (κι έκτοτε δεν έχει σταματήσει να αγωνίζεται  και να γκρινιάζει για ορατότητα) και θα τη δεις σχεδόν καθημερινά στα δικαστήρια και τα νοσοκομεία να συνοδεύει κωφά και βαρήκοα άτομα που χρειάζονται διερμηνέα (κάνει ιατρική και δικαστική διερμηνεία σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος). 

– Σοφία Ρομπόλη, πώς βρέθηκες στην τηλεόραση;

Τελείωσα τις σπουδές μου στην Ψυχολογία και πήγα για πρακτική στο Δρομοκαΐτειο. Εκεί ήρθα σε επαφή με έναν κωφό τρόφιμο που δεν ήξερε καν το ιστορικό του γιατί δεν μπορούσε κανείς να επικοινωνήσει μαζί του. Τότε μού γεννήθηκε αυτή η επιθυμία. Ξέρεις ότι οι περισσότερες δομές και οίκοι ευγηρίας στη χώρα μας δεν δέχονται κωφά άτομα; Ναι, είναι μισαναπηρισμός. Σκοπός της ζωής μου είναι να ζω σε μια ισότιμη κοινωνία.

Είμαι μέλος του σωματείου διερμηνέων από το 1996. Ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο Εθνικό Ίδρυμα Κωφών και το 1997 έγινα η πρώτη διερμηνέας σε ιδιωτικό κανάλι πανελλαδικής εμβέλειας (στο τότε SKAI, νυν ALPHA. Είχε προηγηθεί κατά ένα μήνα η Ρωξάνη Ζήκα στην ΕΡΤ).

Τον Ιούνιο του 1997 έγιναν τεράστιες προσπάθειες της Ομοσπονδίας Κωφών (με τον τότε πρόεδρό τους, Κωνσταντίνο Γαργάλη) ώστε να περάσει νόμος σχετικα με τα δελτία νοηματικής στα ΜΜΕ. Ο Σταμάτης Μαλέλης, τον Αύγουστο του 1997, μου ζήτησε να κάνω δοκιμαστικό. Φαντάσου τότε ήταν οι μαύρες μέρες, κάναμε 1 δελτίο μονόλεπτο την ημέρα. Η υποχρεωτικότητα του νόμου όμως ανάγκασε τα κανάλια να βάλουν διερμηνεία στη νοηματική. 

– Υπήρχε μισαναπηρισμός τότε στην ελληνική τηλεόραση; 

Ξέρεις ότι έβγαινα να πω δελτίο στις 5:30 τα ξημερώματα και 2:30 το βράδυ; Φοβήθηκαν ότι ο τηλεθεατής θα άλλαζε κανάλι αν έβλεπε τον διερμηνέα της νοηματικής. Τσακώθηκα τότε πολλές φορές, τους έλεγα ότι δεν έχει νόημα να έρχομαι. Κανείς δεν προλαβαίνει να δει τίποτα σε 1 λεπτό και φαντάσου και τέτοιες ώρες. Οπότε όχι, το δελτίο στη νοηματική γλώσσα δεν έγινε αμέσως αποδεκτό στην τηλεόραση. Και σήμερα συναντώ άτομα που κάνουν διακρίσεις. Στα νοσοκομεία, καθημερινά.

Και επειδή ο νόμος έλεγε για καθημερινά μονόλεπτα δελτία, τα πρώτα χρόνια δεν έβγαινα τα ΣΚ. Και για αυτό τσακώθηκα.

– Πρέπει να μελετάς ακόμη νοηματική γλώσσα, σωστά; 

Η νοηματική γλώσσα είναι μια γλώσσα εν εξελίξει. Τη μητρική νοηματικη την μαθαίνεις από κωφά άτομα που είναι δάσκαλοι της νοηματικής. Δίνεις εξετάσεις επάρκειας, άλλα 2 χρόνια σπουδή στη διερμηνία νοηματικής γλώσσας, μετά δίνεις εξετάσεις που διεξάγει στο σωματείο διερμηνεών νοηματικής γλώσσας σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Κωφών, και μπαίνεις στο μητρώο της Ομοσπονδίας Κωφών. Αλλά για να βγαίνω στο δελτίο ειδήσεων και στις ενημερωτικές εκμπομπες του Alpha κάνω καθημερινά μεγάλη έρευνα. Ένα παράδειγμα για να καταλάβεις είναι ο Zelensky.

«Για να διερμηνεύσω το όνομά του προέδρου της Ουκρανίας, βρήκα κωφό από το Χάρκαβο στο διαδίκτυο για να μου εξηγήσει πώς νοηματοδοτούν τον Zelensky».

– Είναι η τηλεόραση προσβάσιμη στα κωφά άτομα στην Ελλάδα;

Δεν είμαστε στο επίπεδο του BBC σίγουρα. Και στη Γαλλία ή την Ιταλία  η διερμηνεία είναι πιο μπροστά. Στην Ελλάδα, οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί κρατάνε τα 7λεπτά του νόμου (τα δελτία ειδήσεων στη νοηματική διάρκειας τουλάχιστον 7 λεπτών της ώρας ημερησίως μεταξύ των ωρών 17.00 έως 23.00)·. Τα κωφά ανήλικα άτομα δεν βλέπουν παιδικά πχ. Υπάρχει πρόσβαση μόνο σε ελάχιστα παραμύθια στο YouTube.

«Μου ζητούν τα κωφά και βαρήκοα άτομα να μπει διερμηνεία και στα σίριαλ, στο Σόι σου».

Οι κωφοί είναι ένα κοινό το οποίο και βγαίνει και ξοδεύει, και ντύνεται, και βάφεται. Σκέφτονται οι ακούοντες ότι είναι μια μειονότητα. Αλλά δεν είναι έτσι, είναι μισαναπηρική αυτή η σκέψη.

Υπάρχει αναγκαιότητα για ισότιμη πρόσβαση στον πολιτισμό (θέατρα και συναυλίες) και στα μουσεία με ξεναγήσεις ειδικά για κωφά και βαρήκοα άτομα. Θα έπρεπε να υπάρχει budget για διερμηνέα νοηματικής.

Κυρίως, πρέπει να μπουν οι διερμηνείς νοηματικής γλώσσας στα μονίμως επιχορηγούμενα επαγγέλματα και να μπορούν να πληρώνονται από το κράτος οι συνάδελφοι που τρέχουν στο νοσοκομείο, στην αστυνομία, στο δικαστήριο. 

– Δεν είναι λίγο παράξενο που έγινες viral μετά από 28 χρόνια στην τηλεόραση; 

Και να φανταστείς δεν θυμάμαι πότε ήταν η τελευταία Πρωτοχρονιά που έκανα σπίτι μου. Και με Μπακογιάννη μάνα και με Μπακογιάννη γιο έχω κάνει διερμηνεία στην πρωτοχρονιάτικη γιορτή στο Σύνταγμα. Δεν είναι παράξενο, είναι αναμενόμενο. Τώρα, το παράθυρο της διερμηνείας νοηματικής το έδειξε περισσότερη ώρα η τηλεόραση. Ήμουν μονίμως εκεί. Η τηλεόραση λοιπόν μπόρεσε να δώσει ορατότητα σε αυτή την αναπηρία. 

Τα κωφά άτομα δεν με αντιμετωπίζουν ως τη viral διερμηνέα νοηματικής. Είμαι η γέφυρά τους, ένα βοηθητικό εργαλείο επικοινωνίας με τον κόσμο. Μπορεί να είμαι μαζί τους 10 ώρες στο νοσοκομείο, στα επείγοντα και να μη μας δίνουν καν προτεραιότητα. Κι αυτό μισαναπηρισμός είναι.

Λένε ότι οι κωφοί και άτομα με βαρηκοΐα είναι 30.000 στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή. Σκέψου τους ηλικιωμένους με προβλήματα ακοής, τα κωφά άτομα που είναι μόνα, στο χωριό. Ξέρεις ότι αυτά τα άτομα κρέμονται από την τηλεόραση; Είναι η μοναδική ευκαιρία να δουν νοηματοδότηση. Και να έχουν ένα παράθυρο στη γνώση. Που να ξέρουν για όλες αυτές τις ηλεκτρονικές απάτες αν δεν το δουν σε ένα δελτίο ή ενημερωτική εκπομπή; 

– Πόσο δύσκολη είναι μια δουλειά διερμηνέα νοηματικής στην τηλεόραση; 

Διαβάζω από το πρωί που ξυπνάω τα πάντα. Παθαίνω υπερπληροφόρηση, αν δεν έχω διαβάσει δεν θα μπορώ να διερμηνεύσω. Ξέρω όλα τα ρεπορτάζ, πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό, διεθνή. Μου λένε οι κωφοί ότι τα κάνω πολύ γρήγορα. Δεν ξέρουν την ταχύτητα ενός ενημερωτικου δελτίου στην τηλεόραση. Μου λένε επίσης να βρω τον διευθυντή και να του πω να υποτιτλήσει την τάδε ή δείνα εκπομπή. Κάνω διερμηνεία τα τελευταία 15 χρόνια σε όλες τις ενημερωτικές εκπομπές του Alpha και στο Web TV. Και ευχαριστώ τον Αντώνη Σρόιτερ και τον Σταύρο Θεοδωράκη που με εμπιστεύονται και για τις δικές τους εκπομπές. Το θεωρώ παράσημο. 

– Τι θα ήθελες να κάνεις στην τηλεόραση ως διερμηνέας πέρα από ενημερωτικά δελτία και εκπομπές;

Την εκπομπή της Κατερίνας Καινούργιου. Οι κωφές γυναίκες που είναι σπίτι και για το μακιγιάζ νοιάζονται, και για τη στήλη για το παιδί, τα ανάλφρα lifestyle νέα. Θα ήθελα να είναι διερμηνευμένες όλες οι εκπομπές υγείας. Και τα talk shows. Φυσικά και έχουν ανάγκη από ψυχαγωγία και τα κωφά άτομα. Και θέλουν να ξέρουν και κουτσομπολιά. Και ριάλιτι βλέπουν. Αρά, τι θέλει η κοινότητα αυτή; Πρόσβαση  ισότιμη με τους ακούοντες.

– Είναι δύσκολο να δούμε ένα κωφό άτομο να δουλεύει στην τηλεόραση; 

Έχει τεχνικές δυσκολίες.

– Θέλεις να δώσεις μια συμβουλή σε νέα παιδιά που θέλουν να κάνουν διερμηνεία νοηματικής στην τηλεόραση; 

Πρέπει να περάσουν πρώτα από τον δρόμο, έξω. Όπως ο ρεπόρτερ. Ο «μαρκουτσάς» που λέμε εμείς στην τηλεόραση. Μόνο αυτός κάνει καλές ειδήσεις. Πρέπει να ξέρεις τον κωφό για να κάνεις διερμηνεία νοηματικής γλώσσας. Δεν είναι η διερμηνεία show. Ούτε ευκαιρία για το 1 λεπτό δημοσιότητας. 

– Τι σου λένε τα κωφά άτομα στο δρόμο; 

Δεν με ξέρουν ως άνθρωπο της τηλεόρασης. Με βλέπουν ως τον άνθρωπο των νοσοκομείων. Είμαι το contact άμεσης ανάγκης τους. Αυτό είναι τιμή για μένα.