Η Σοφία Κολοτούρου (δεν) ακούει το βρίσιμο των επικίνδυνων οδηγών στους δρόμους, είναι κωφή
- 3 ΔΕΚ 2025
Η Σοφία Κολοτούρου έχει μια αόρατη αναπηρία. Είναι μια κωφή γυναίκα. Είναι ακτιβίστρια (διετέλεσε πρόεδρος του συλλόγου Ακουστήριξη-Κίνηση για την προσβασιμότητα κωφών και βαρηκόων ατόμων), είναι γιατρός (σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο Κρήτης και έχει ειδικευτεί στην Κυτταρολογία), είναι συγγραφέας (απόφοιτη του μεταπτυχιακού προγράμματος Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας) και βραβευμένη ποιήτρια με το κρατικό βραβείο ποίησης. Είναι μια παντρεμένη γυναίκα 52 ετών που έχει αντιμετωπίσει α) σεξισμό, β) επικίνδυνους οδηγούς στους δρόμους και γ) μέχρι το 2015 δεν είχε δει ούτε ελληνικό σίριαλ ούτε παλιές ελληνικές ταινίες (γιατί δεν υπήρχαν υπότιτλοι). Είναι μια γυναίκα που έχει πολλά να πει και για την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία.
– Πόσο προσβάσιμη είναι σήμερα (σε σύγκριση με 10 χρόνια πριν) η καθημερινότητα για τα κωφά άτομα και τα άτομα με ακουστική αναπηρία;
Έχουν αλλάξει πάρα πολλά τα τελευταία 10 χρόνια ειδικά στην ελληνική κοινωνία. Σκεφτείτε ότι το 2015 χρειάστηκε να κάνουμε τον σύλλογο Ακουστήριξη, του οποίου υπήρξα πρόεδρος για μια 5ετία, με αίτημα κυρίως την γραπτή προσβασιμότητα στα κοινωνικά δρώμενα. Με τη δράση του συλλόγου μας συμβάλαμε κυρίως στον υποτιτλισμό στις ειδήσεις και στα σήριαλ της τηλεόρασης. Όσο κι αν τώρα μοιάζει απίστευτο καθώς υπάρχουν υπότιτλοι στο μεγαλύτερο μέρος των τηλεοπτικών εκπομπών, μέχρι το 2015 δεν υπήρχε τίποτα και έπρεπε να παλέψουμε για κάτι που ήταν αυτονόητο σε όλες τις άλλες χώρες της ΕΕ.
«Προσωπικά, δεν είχα δει ως τότε ούτε τις παλιές ελληνικές ταινίες, ούτε ελληνικά σήριαλ. Φανταστείτε ότι το 2015 ήμουν ήδη 42 ετών και δεν είχα καταφέρει να τα δω».
Η 2η μεγάλη αλλαγή που έγινε στις ζωές μας το 2019 με τη βοήθεια της Google ήταν το νέο πρόγραμμα απομαγνητοφώνησης που έχουμε στα κινητά μας, με την ονομασία live transcribe (πρόκειται για δωρεάν application). Ξεκίνησα να χρησιμοποιώ αυτή την εφαρμογή για μαθήματα και σεμινάρια, αλλά πλέον τη χρησιμοποιώ ακόμα και στην καθημερινή επικοινωνία με ανθρώπους που δεν γνωρίζω καλά. Και όταν ο φωτισμός δεν είναι καλός πχ. τις νύχτες στο ημίφως.
Με τη βοήθεια του προγράμματος αυτού κατάφερα να τελειώσω εξ αποστάσεως ένα μεταπτυχιακό πάνω στη λογοτεχνία και τη δημιουργική γραφή από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας (από 2020-2022). Η διαφορά με τα χρόνια που σπούδαζα στην Ιατρική σχολή στη δεκαετία του 1990 ήταν τεράστια. Για να καταφέρω να σπουδάσω, και μάλιστα Ιατρική, εκείνες τις… αρχαίες εποχές, έπρεπε να διαβάζω ώρες ατέλειωτες για να αναπληρώνω αυτά που δεν μπορούσα να ακούσω. Αν είχα στη διάθεσή μου τις σημερινές εφαρμογές θα ήταν όλα πιο εύκολα.
Στο σημείο αυτό να πω και ότι πέρσι το YouTube έβαλε αυτόματους ελληνικούς υπότιτλους (με το πάτημα του CC) και ακόμα περισσότερο το Zoom meeting προσέθεσε αυτόματους ελληνικούς υπότιτλους μόλις πριν από 2 μήνες (στις 26/9/2025). Έτσι τώρα τα webinar είναι προσβάσιμα και σε άτομα με προβλήματα ακοής. Έχουν επίσης αυτόματους υπότιτλους και το Google Meet και το Microsoft Teams). Το παράδοξο είναι ότι στην εκπαίδευση χρησιμοποιείται ακόμα κυρίως το Webex που πλέον είναι και το μόνο που δεν έχει ελληνικούς υπότιτλους! Αυτό πρέπει να αλλάξει όταν στην τάξη ή στο σεμινάριο υπάρχει παιδί ή ενήλικας με πρόβλημα ακοής. Όταν παρακολουθώ webinar ζητάω να έχει οπωσδήποτε ενεργοποιημένους τους ελληνικούς υπότιτλους.
– Πόσο στοιχίζει να μεγαλώσει ένα μεταγλωσσικά κωφό παιδί στην ελληνική κοινωνία; Τα κόστη για τους ιατρούς ΩΡΛ, λογοθεραπευτές, ψυχολόγους, παιδαγωγούς ειδικής αγωγής πόσο δυσβάσταχτα είναι για μια μέση οικογένεια και τι βοήθεια υπάρχει από το κράτος σε οικογένεια με κωφό παιδί;
Να εξηγήσουμε λίγο τι ακριβώς σημαίνει μεταγλωσσικά κωφό παιδί. Σημαίνει ότι έχασε την ακοή του μετά την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας, δηλαδή μετά την ηλικία των 3-4 ετών. Αυτό συνέβη και σε μένα, που έχασα την ακοή μου γύρω στα 4μιση. Ένα τέτοιο παιδί δεν χρειάζεται λογοθεραπεία για να μιλήσει. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν τα παιδιά στα οποία η κώφωση είναι εκ γενετής ή γενικότερα προγλωσσική, όπως τη λέμε. Πριν αναπτύξουν πλήρως το λόγο και την ομιλία τους δηλαδή. Αν ένα παιδί είναι ολικά κωφό μπορεί να κάνει επέμβαση και να βάλει κοχλιακά εμφυτεύματα, τα οποία παρέχονται δωρεάν από το κράτος (2 εμφυτεύματα δωρεάν σε παιδιά).
Τώρα για τη λογοθεραπεία δίνεται ένα κονδύλι της τάξεως, αν δεν απατώμαι, των 250 ευρώ το μήνα σε κάθε παιδί. Τα παιδιά που έχουν βάλει κοχλιακό εμφύτευμα από νωρίς – πριν την κρίσιμη ηλικία των 3 ετών που προανέφερα – και κάνουν τη λογοθεραπεία τους μετά την επέμβαση τα πηγαίνουν περίφημα στη συνέχεια και τα περισσότερα φοιτούν στα τυπικά σχολεία μαζί με τα ακούοντα παιδιά.
Δικαιούνται επίσης παράλληλη στήριξη από το κράτος όσο είναι μαθητές, καθώς και ένα επίδομα της τάξεως των 391 ευρώ το μήνα (επίδομα κώφωσης), το οποίο μάλιστα πριν λίγους μήνες έγινε εφόρου ζωής για τους κωφούς (γιατί πριν το επίδομα αυτό κοβόταν στα 18 μας και το ξαναπαίρναμε στα 65 μας). Υπάρχουν έξοδα για μπαταρίες και αναλώσιμα για τα κοχλιακά αλλά καλύπτονται από το επίδομα κώφωσης. Το επίδομα αυτό το παίρνει όποιος έχει περάσει ΚΕΠΑ και λάβει ποσοστό αναπηρίας άνω του 67% μόνο από την ακοή.
Σε παιδιά που δεν είναι ολικά κωφά και χρειάζεται να βάλουν μόνο ακουστικά βαρηκοΐας, οι τιμές είναι γύρω στα 1500-3000 ευρώ το κάθε ακουστικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις το κράτος δίνει 540 ευρώ για κάθε ακουστικό (κάθε 4 χρόνια). Όταν όμως φτάσουν σε ηλικία σχολικής φοίτησης, τότε αναλαμβάνει το υπουργείο παιδείας την αποζημίωση των ακουστικών βαρηκοΐας, μέχρι του ποσού των 1500 ευρώ ανά ακουστικό (κάθε 4 χρόνια επίσης) και μέχρι να τελειώσουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Γενικά με όλα αυτά τα νέα δεδομένα θεωρώ ότι μπορεί πλέον να ανταπεξέλθει μια μέση οικογένεια, με κάποιο βαθμό δυσκολίας βέβαια.
– Πόσες φορές σας είπαν ότι «δεν μπορείς να το κάνεις αυτό», είτε από μισαναπηρισμό ή από άγνοια και τους αποδείξατε ότι κάνουν λάθος;
Πάρα πολλές φορές. Τα κυριότερα ήταν: 1) Στο σχολείο, δεν μπορείς να παρελάσεις ως σημαιοφόρος γιατί δεν θα κάνεις σωστά τα βήματα (μετρούσα από μέσα μου το ρυθμό και τα έκανα πολύ σωστά), 2) Δεν θα μπορέσεις να γίνεις γιατρός (έγινα) 3) Δεν θα μπορέσεις να γράφεις στίχους για μελοποίηση αφού δεν ακούς τη μουσική (γράφω και έχουν μελοποιηθεί ήδη).
– Ως ανάπηρη γυναίκα αντιμετωπίσατε σεξισμό, πέρα από μισαναπηρισμό;
Πιστεύω ότι όλες οι γυναίκες παγκοσμίως αντιμετωπίζουμε σεξισμό, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Δεν έχει ακόμα επιτευχθεί η ισότητα των φύλων, όσο κι αν έχει γίνει πρόοδος στις δυτικές κοινωνίες.
– Είναι η ελληνική κοινωνία συμπεριληπτική; Είναι εύκολο να κυκλοφορείτε στο κέντρο της Αθήνας μόνη σας;
Κυκλοφορώ πάρα πολύ, πηγαίνω παντού με τα πόδια και τα ΜΜΜ. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που έχω πραγματικά κινδυνέψει να με χτυπήσει αυτοκίνητο και μάλιστα σε συνθήκες πχ που πηγαίνουν ανάποδα σε μονόδρομο και το πεζοδρόμιο είναι ανύπαρκτο.
«Θυμάμαι μια φορά που κάποιος που πήγαινε ανάποδα έφτασε κάποια στιγμή δίπλα μου και άρχισε να ωρύεται: “κουφή είσαι, πατάω κόρνα και φωνάζω τόση ώρα”.
Όταν κατάλαβα τι είπε (στην αρχή δεν τον καταλάβαινα) του είπα: «ναι, πράγματι δεν ακούω καθόλου» κι εκείνος σάστισε … και συνέχισε να βρίζει.
Χρειάστηκε να επέμβουν και κάποιοι περαστικοί που αντιλήφθηκαν την κατάσταση και του είπαν: «δεν βλέπεις ότι η κοπέλα είναι κωφή και πήγες να την χτυπήσεις;» Έφυγε χωρίς καν να μου ζητήσει συγγνώμη. Θα έπρεπε ίσως να ενταχθεί στις εξετάσεις οδήγησης το σενάριο «τι κάνεις αν βλέπεις πεζό να μην κάνει στην άκρη; – σκέψου την πιθανότητα να είναι κωφός». Γιατί φαίνεται ότι δεν αντιλαμβανόμαστε πάντα τα προφανή.
– Όταν λάβατε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, νιώσατε ότι αποδείξατε κάτι και στον εαυτό σας;
Γράφω ποιήματα από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου (τα πρώτα ήταν στη Β’ δημοτικού και αφού πρώτα είχα μάθει απέξω το ανθολόγιο ποιημάτων που μας έδιναν στην Α’ δημοτικού). Ενδόμυχα θεωρούσα τον εαυτό μου ποιήτρια ακόμα και όταν σπούδαζα στην Ιατρική. Απλά δεν το έλεγα εύκολα στους άλλους, γιατί στην κοινωνία μας οι ποιητές ακόμα θεωρούνται κάπως (και πιθανόν είμαστε) «αλαφροΐσκιωτοι».
Όταν πήρα το κρατικό βραβείο ποίησης ήταν κάπως σαν να το περίμενα μέσα μου. Ο εαυτός μου δηλαδή δεν χρειαζόταν απόδειξη. Ούτως ή άλλως εγώ θα έγραφα και γράφω, ανεξαρτήτως βραβεύσεων. Όμως το βραβείο μου επέτρεψε να χαλαρώσω και να μπορώ να δηλώνω «ποιήτρια» και στους άλλους. Μου έδωσε δηλαδή μια κοινωνική επικύρωση.
– Έχετε μια αόρατη αναπηρία, αυτό σας διευκολύνει ή σας δυσχεραίνει την καθημερινότητα;
H αναπηρία μου είναι αόρατη όταν κινούμαι σε έναν χώρο και πριν μου μιλήσουν ή μιλήσω εγώ. Γιατί μόλις πάνε να μου μιλήσουν συνήθως δεν έχω αντιληφθεί την ερώτηση ακριβώς και ζητάω να επαναλάβουν. Μόλις μιλήσω εγώ ακούνε, όπως λένε, «μια παράξενη φωνή» και με ρωτάνε αν είμαι ξένη. Όταν λοιπόν δεν τίθεται θέμα ομιλίας κανείς δεν καταλαβαίνει την κώφωσή μου κι αυτό μερικές φορές είναι ανακουφιστικό γιατί κανείς δεν με κοιτάζει με περιέργεια, αλλά άλλες φορές είναι επικίνδυνο, όπως όταν κινδυνεύω στο δρόμο από τα αυτοκίνητα.
– Έχετε γράψει ένα βιβλίο με τίτλο «Κουφός είσαι ρε; Δεν ακούς;», πόσες φορές το έχετε ακούσει;
Πολλές φορές. Για να φτάσω στο σημείο να το κάνω και τίτλο βιβλίου… Το βιβλίο αυτό περιέχει αυτοβιογραφικά κείμενα, τα οποία βέβαια προσπάθησα να αποδώσω με μια χιουμοριστική ματιά. Αφορά τον τρόπο που μας παρεξηγούν οι άλλοι και όλα τα εμπόδια που συναντάμε στην καθημερινή μας ζωή. Το πιο παράξενο είναι ότι μας φωνάζουν για να ακούσουμε, πράγμα που φυσικά δεν συμβαίνει (αν είσαι τελείως κωφός δεν έχει καμία σημασία αν σου φωνάζει ο άλλος ή όχι).
iStock
Και σαν να μην φτάνει αυτό, όταν μας λένε, «καλά σου φωνάζω, δεν ακούς; » και απαντάς «όχι δεν ακούω, είμαι κωφή» μένουν έκπληκτοι και λένε ότι «μα δεν σου φαίνεται! » Υπήρξε μια εποχή που είχα τυπώσει μπλουζάκια με τον τίτλο του βιβλίου και κυκλοφορούσα με αυτά, αλλά ούτε αυτό είχε αποτέλεσμα.
«Τελικά κάθε φορά που συστήνομαι σε κάποιον που δεν με ξέρει, πρέπει να αναφέρω και την κώφωση μαζί με το όνομά μου για να μπορεί να γίνει συνεννόηση».
– Ποιο είναι η πιο τυπική προσβλητική συμπεριφορά που συναντάτε στην καθημερινότητα;
Το πιο προσβλητικό νομίζω είναι να είμαι κάπου και να μιλάνε στον άντρα μου (παλαιότερα στους γονείς μου) και να λένε «πες της…» λες και δεν είμαι εγώ εκεί. Καταλαβαίνω βέβαια ότι οι άνθρωποι το κάνουν αυτό από ανασφάλεια επειδή δεν ξέρουν αν θα τους καταλάβω, αλλά σίγουρα είναι προσβολή και υποτίμηση του κωφού ανθρώπου. Το πρόγραμμα απομαγνητοφώνησης που έχουμε στα κινητά μας, βοηθάει πολύ σε αυτή την κατάσταση και γενικότερα στην επικοινωνία μας με ξένους.
– Πώς είναι η ερωτική ζωή μιας κωφής γυναίκας; Είναι το φλερτ «φτιαγμένο» αποκλειστικά για ακούοντες;
Είμαι παντρεμένη 23 χρόνια (και συνολικά μαζί ως ζευγάρι είμαστε 25 χρόνια) με άντρα που δεν έχει πρόβλημα ακοής. Είναι και εκείνος (μεταξύ άλλων) συγγραφέας και ποιητής και ονομάζεται Νίκος Γεωργόπουλος. Γνωριστήκαμε μέσω της ποίησης που και οι 2 αγαπάμε. Φλερτάραμε όπως όλος ο κόσμος, μόνο που προσέχαμε να μην πολυκυκλοφορούμε βράδυ σε σκοτεινά μέρη γιατί δεν μπορούσα να βλέπω τα χείλη του να τα διαβάσω.
Νομίζω πως η ερωτική μου ζωή ειδικά δεν διαφέρει από των ακουόντων. Αν εννοείτε αν είναι το ίδιο εύκολο να βρούμε συντρόφους χωρίς πρόβλημα ακοής, θα έλεγα ότι ναι, αυτό έχει ένα βαθμό δυσκολίας. Γι’ αυτό συνήθως οι κωφοί κάνουν σχέσεις και παντρεύονται με άλλους κωφούς. Αλλά στην δική μας περίπτωση η κοινή μας αγάπη για την ποίηση υπερισχύει των όποιων προβλημάτων επικοινωνίας. Επιπλέον με τα χρόνια έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ ο ένας τον άλλον, που συνεννοούμαστε ακόμα και στο ημίφως.
– Γιατί δεν μπορούν όλα τα σίριαλ να έχουν υπότιτλους για τα κωφά άτομα;
Μπορούν. Το μόνο βέβαιο είναι ότι μπορούν. Στο εξωτερικό (στην ΕΕ, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία) είναι τα πάντα υποτιτλισμένα. Το γιατί δεν έχουν όλα εδώ στην Ελλάδα, ανήκει ακόμα στη σφαίρα του ανεξήγητου. Εμείς το προσπαθούμε συνεχώς ώστε να επεκταθούν οι υπότιτλοι σε όλα τα σήριαλ και σε όλες τις ζωντανές εκπομπές και φυσικά και στη Βουλή (κανάλι της Βουλής) που είναι ανεπίτρεπτο να μην υπάρχουν. Η τεχνολογία υπάρχει και ήδη χρησιμοποιείται στα δελτία ειδήσεων της ΕΡΤ1 στις 12:00 και στις 18:00, όπου υπάρχουν αυτόματοι υπότιτλοι που ενεργοποιούνται με το CC.
– Πόσο δύσκολο είναι να πάει στο θέατρο ένα κωφό άτομο;
Θα ήταν όμορφο να υπάρχουν υπέρτιτλοι αλλά δυστυχώς υπάρχουν σε λίγες παραστάσεις. Πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχαν καθόλου, οπότε συγκριτικά προοδεύουμε και εκεί. Η Google επίσης έχει προαναγγείλει ειδικά γυαλιά που θα τα φοράει το κωφό άτομο και θα βλέπει υπότιτλους μέσα από τα γυαλιά του, χωρίς να ενοχλεί τους άλλους θεατές. Το περιμένουμε να γίνει σύντομα.
– Γιατί κάνετε ακτιβισμό;
Γιατί στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου δεν είχα τίποτα από όσα περιέγραψα παραπάνω. Είμαι 52 ετών. Φανταστείτε ότι μέχρι τα 25 μου δεν είχα καν τη δυνατότητα να επικοινωνήσω με κάποιον από μακριά παρά μόνο με γράμμα που θα έστελνα στο ταχυδρομείο (αφού δεν μπορούσα να μιλήσω στο τηλέφωνο και δεν υπήρχαν κινητά με sms και ίντερνετ με email). Τα απέκτησα αυτά το 1998. Όμως στη Γαλλία πχ υπήρχε ήδη από τη δεκαετία του 1980 το λεγόμενο Minitel που ήταν ο πρόδρομος του σημερινού chat. Όσοι είχαν συσκευές Minitel επικοινωνούσαν μεταξύ τους γραπτά. Στην Ελλάδα αυτό δεν ήρθε ποτέ. Κι έτσι χάσαμε γύρω στα 15-18 χρόνια τηλεπικοινωνίας, που για εμένα ήταν όλα τα χρόνια της παιδικής ηλικίας, της εφηβείας και της νεότητάς μου, από τα 7-10 μου ως τα 25 μου. Μάλιστα το είχα δει σε μια ξένη ταινία και αναρωτιόμουν αν αυτό υπάρχει ή αν το ονειρεύομαι.
Θέλω να πιστεύω ότι με τον ακτιβισμό μου έβαλα ένα λιθαράκι ώστε να έρχονται πιο γρήγορα στην Ελλάδα οι τεχνολογικές ανακαλύψεις που ξεκινάνε από τις προηγμένες χώρες. Όπως έγινε με το θέμα των υπότιτλων. Αν είχε κάνει κάποιος ακτιβισμό υπέρ του Minitel όταν εγώ ήμουν 10 ετών θα είχα ζήσει πολύ καλύτερη εφηβεία. Εύχομαι αυτά που έκανα να έχουν βοηθήσει τους σημερινούς εφήβους και παιδιά με προβλήματα ακοής.
– Περιγράψτε μου μια τυπική μέρα σας
Ας αφήσουμε και κάτι στη φαντασία του αναγνώστη! Γιατί οι αναγνώστες προτιμούν να φαντάζονται ότι εμείς οι ποιητές «ντυνόμαστε με χλαμύδες και πηγαίνουμε στη θάλασσα και στους λόφους και απαγγέλουμε ποιήματα» όπως συνήθιζε να κάνει ο Άγγελος Σικελιανός όταν έμενε στο Καλαμάκι, κοντά στο σημείο που και μένω σήμερα. Πολύ θα ήθελα να σας πω ότι έτσι είναι και η δική μου ζωή, αλλά φοβάμαι πως η ζωή μου είναι πεζή και καθημερινή, εκτός από τις φορές που όντως συμμετέχω σε ποιητικές βραδιές και απαγγέλω κι εγώ. Πριν λίγους μήνες είχα τη χαρά να απαγγείλω ποίηση στη Συκιά Κορινθίας, στο κύριο σπίτι του Σικελιανού. Κι αυτή η χαρά μου αρκεί και τρέφει τις πεζές υπόλοιπες μέρες μου.
