Τα παραμύθια και η αξία τους στη ζωή του παιδιού

Τα παραμύθια έχει διαχρονική και ανεξίτηλη αξία. Εάν αναπολήσουμε τα παιδικά μας χρόνια, θα ανατρέξουμε σε ένα «παραμύθι-σταθμό» για τη ζωή μας. Η σημαντικότητα των παραμυθιών έγκειται στη συμβολική τους αξία, καθώς αυτά μπορούν εντέχνως να επικοινωνήσουν και να νοηματοδοτήσουν στο παιδί ποικίλα μηνύματα, με έναν απλό και εύκολο τρόπο. 

Η διήγηση των παραμυθιών έχει τη δυναμική να μυήσει το παιδί σε έναν θετικό τρόπο σκέψης, καθώς επίσης να το βοηθήσει να χτίσει την προσωπικότητά του. Δομεί την «εσωτερική» και «εξωτερική» πραγματικότητα και αποκτά το παιδί αντίληψη και κριτική σκέψη για την ολότητα που το περιβάλλει. Το παιδί ταυτίζεται με τον ήρωα του παραμυθιού π.χ. γενναίος, καλός, ευγενικός, ικανός κ.ά και βιώνει την ιστορία του πρωταγωνιστή ως δική του. 

Πώς επιλέγουμε παραμύθια για το παιδί;

Φυσικά και η επιλογή των παραμυθιών δεν πρέπει να γίνεται με τυχαίο τρόπο, διότι κάθε ηλικία έχει διαφορετικούς προβληματισμούς και αλλιώτικη νοητική και συναισθηματική ωριμότητα. Ο τρόπος προσέγγισης του κάθε παιδιού και ο βαθμός της συναισθηματικής φόρτισής που θα του προκαλέσει κάθε παραμύθι, εξαρτάται από την παρούσα ψυχική του ισορροπία και από τα περιβαλλοντικά του ερεθίσματα. Για αυτό άλλωστε κάθε παιδί συγκινείται με διαφορετικά παραμύθια και ιστορίες. Η ερμηνεία που θα δώσει ένα παιδί στο άκουσμα ενός παραμυθιού είναι πολυδιάστατη και το εύρος μηνυμάτων που θα αποκομίσει πολλαπλό. Ωστόσο, αυτά σχετίζονται άμεσα και με το στάδιο της ψυχοσυναισθηματικής του ανάπτυξης. 

Ένα παραμύθι δεν προσφέρει απλά μια ιστορία αλλά ένα συνονθύλευμα ευεργετικών ιδιοτήτων στο εκάστοτε παιδί, χωρίς να το βιώνει μόνο ως διδαχή, αλλά και ως μέσω διασκέδασης. Πιο συγκεκριμένα, ένα παιδί κερδίζει: 

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

STYLE

10 τέλειες επιλογές για μωρά και μικρά παιδιά που δεν θα περάσουν απαρατήρητες

• Άπλετη φαντασία και δεξιότητα στην ονειροπόληση
• Γνώση για τη διαφορετικότητα (γιατί όλα τα παιδιά και οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι, σωματικά, χρωματικά κ.ά)
• Δυνατότητα να αναγνωρίζει και να εκφράζει τα ανθρώπινα συναισθήματα (χαρά, φόβο, λύπη, τρόμο, απογοήτευση κ.α.)
• Όξυνση νοητικής ικανότητας. Η δύναμη του συμβολικού λόγου βοηθά στη νοητική ικανότητα των παιδιών, καθώς ασυνείδητα καλούνται να οπτικοποιήσουν αυτό που ακούνε 
• Διαχείριση των φόβων του και των δυσκολιών του, όπως οι ήρωες του παραμυθιού, όσοι μικροί και ασήμαντοι και εάν είναι, μπορούν να αντιμετωπίσουν τα πάντα, έτσι και το παιδί συνειδητοποιεί πως είναι έτοιμο για όλα
• Ενίσχυση της σχέση μεταξύ παιδιού-γονέα
• Κατανόηση πραγμάτων και γεγονότων από τις εμπειρίες των ηρώων. Δεν υπάρχει μονάχα ένας τρόπος σκέψεις και δράσης αλλά πολλοί και διαφορετικοί 

Τα παραμύθια και η θεραπευτική τους ιδιότητα

Τα παραμύθια δεν έχουν, όπως κοινά πιστεύεται, μονάχα έναν ψυχαγωγικό ρόλο, καθώς χρησιμοποιούνται από τους θεραπευτές-παιδοψυχολόγους ως ένα πολύτιμο και βασικό εργαλείο για την απελευθέρωση του παιδικού ψυχισμού. Μέσα από το παραμύθι λαμβάνει χώρα η έκφραση του «ασυνείδητου». Όπως αναφέρει ο Sigmund Freud, ο μύθος είναι «τα παραμορφωμένα υπολείμματα των επιθυμιών-φαντασιώσεων ολόκληρων εθνών». Οι μη συνειδητές φαντασιώσεις των παιδιών ή/και οι απαγορευμένες επιθυμίες τους αποκτούν τώρα -μέσω του παραμυθιού- υπόσταση. Τα εμπλεκόμενα πρόσωπα, σύμβολα και καταστάσεις ανοίγουν στο παιδί έναν δρόμο για ταύτιση.

Η ταύτιση είναι ένας μηχανισμός άμυνας, που βοηθά το παιδί να «αντέξει» αυτό που ψυχικά το ταλαιπωρεί, δηλαδή λειτουργεί όμοια με τα αντισώματα σε έναν προσβεβλημένο οργανισμό από ιό. Η προβολική ταύτιση βοηθάει το παιδί να προβάλλει εσωτερικά αντικείμενα σε ένα άλλο πρόσωπο, καθώς πιστεύει ότι αυτό το πρόσωπο συμπεριφέρεται όπως εκείνα τα αντικείμενα.

Επομένως, το παιδί αισθάνεται πως δεν βιώνει μόνον αυτό, αυτές τις περίπλοκες σκέψεις αλλά πως υπάρχουν και άλλοι εκεί έξω που βιώνει το ίδιο. Έτσι αποκτά έναν σύμμαχο που το δίνει χώρο να ξεδιπλωθεί ψυχικά. Μέσα από τις ξένες ιστορίες, ένα παιδί μπορεί αβίαστα και ανώδυνα να καταθέσει τους δικούς του προβληματισμούς και φόβους, διότι δεν νιώθει το ίδιο εκτεθειμένο. Επομένως, ο εκάστοτε θεραπευτής «δουλεύει» με αυτές τις σκέψεις του παιδιού και το οδηγεί σταδιακά σε μια κάθαρση. 

Tips για τα παραμύθια

• Προτού ξεκινήσετε να διαβάζετε το παραμύθι στο παιδί σας, παίξτε με τη φαντασία του. Αφήστε το να φανταστεί το περιεχόμενο του παραμυθιού δείχνοντάς του το εξώφυλλο του και κάνοντας διάλογο επ’ αυτού.
• Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να διαλέξει μόνο του το παραμύθι, δηλαδή τοποθετήστε κάπου μερικά παραμύθια και ζητήστε του να επιλέξει αυτό που επιθυμεί να του διαβάσετε. Εάν το παιδί επιλέγει το ίδιο παραμύθι, μην αγχωθείτε δεν προμηνύει κάτι, απλά τα παιδιά αγαπούν την επανάληψη.
• Όταν το παραμύθι ολοκληρωθεί, αναπτύξτε συζήτηση για το περιεχόμενό του. Ρωτήστε το παιδί, όχι με ανακριτικό τόνο φωνής, εάν του άρεσε, εάν θα έδινε εκείνο διαφορετικό τέλος, πως αισθανόταν ο ήρωας κ.α.
• Φτιάξτε ένα ταμπλό και ονομάστε τον «αξιολόγηση παραμυθιών». Έπειτα από την ανάγνωση του εκάστοτε παραμυθιού, ζητήστε από το παιδί να κρίνει το παραμύθι και έπειτα να το βαθμολογήσει. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί αποκτά κριτική ικανότητα, πρωτοβουλία και δείχνει εστιασμένη προσοχή για να ακούσει το παραμύθι με όλες τις λεπτομέρειες, αφού έπειτα θα μπει στον ρόλο του κριτή. 

• Αποφύγετε να αλλάζετε το περιεχόμενο του παραμυθιού ή να τροποποιείτε τους «κακούς» ήρωες σε καλούς. Κάθε ιστορία συμβολίζει και περνά κάποιο μήνυμα, ακόμη και το μη-ιδανικό θέλει να διδάξει κάτι, μην το στερείτε από το παιδί σας.
• Μπορείτε να δραματοποιήσετε με το παιδί το παραμύθι, δηλαδή είτε να ζωγραφίσετε μαζί του σκηνές από το παραμύθι είτε να το παίξετε σαν παράσταση- ηθοποιοί
• Είναι βοηθητικό να ορίσετε μαζί με το παιδί σας την ώρα του παραμυθιού, δηλαδή συγκεκριμένο καθημερινό χρόνο και μέρος που θα διαβάζετε το παραμύθι. Αξίζει στο χώρο να επικρατεί ησυχία και η ατμόσφαιρα να είναι χαλαρή (να μη διακόπτετε την αφήγηση και μη διασπάται η προσοχή του παιδιού από εξωτερικά ερεθίσματα). 
• Αποφύγετε τα παραμύθια με τρομακτικό περιεχόμενο στο παιδί πριν τον ύπνο. Αυτό ίσως του αναστατώσει τον ύπνο ή το οδηγήσει σε δυσοίωνα όνειρα. Τέτοιου είδους ιστορίες μπορείτε να επιλέγετε να του τις διαβάζετε απογευματινές ώρες. 

Προσοχή: Οι γονείς οφείλουν να έχουν κάνει οι ίδιοι μία πρώτη ανάγνωση στο παραμύθι προτού διαβαστεί στο παιδί, ώστε να έχουν εγκρίνει το περιεχόμενο και να μπορέσουν να το διηγηθούν με παραστατικότητα, αυθορμητισμό και στόμφο. Το παραμύθι αξίζει να γίνει μέρος της καθημερινής ζωής των παιδιών και των γονέων τους! Δοκιμάστε το.