Η νέα μαμά & οι άλλοι: Πώς μας θέλει δίπλα της; Η ψυχολόγος Άσπα Πασπάλη απαντά

Πώς αλλάζει μια γυναίκα όταν γίνεται μητέρα; Τι χρειάζεται στ’ αλήθεια από εμάς; Και πόση ζημιά μπορεί να κάνει ένα «καλοπροαίρετο» σχόλιο όταν πέφτει πάνω σε μια ψυχή που ψάχνει ακόμη πού να ακουμπήσει; Μια συνέντευξη για όλους εμάς που λέμε «θέλω να βοηθήσω», αλλά δεν έχουμε πάντα μάθει πώς να το κάνουμε σωστά. Και για όλες τις μητέρες που χρειάζονται όχι άλλες συμβουλές, αλλά μια ανάσα κατανόησης. Διάβασε παρακάτω. Γιατί η νέα μαμά δεν μας χρειάζεται «τέλειους». Μας χρειάζεται αληθινούς.

-Πώς αλλάζει η ψυχολογία μιας γυναίκας όταν γίνεται μητέρα; Ποια είναι τα πρώτα συναισθήματα που αντιμετωπίζει και ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι ψυχολογικοί κραδασμοί σε αυτή τη μετάβαση;

Η γέννηση ενός παιδιού δεν είναι μόνο η αρχή μιας καινούργιας ζωής, είναι και η ανασύσταση μιας ταυτότητας. Η γυναίκα που γίνεται μητέρα περνάει από μια βαθιά ψυχική μετάβαση. Δεν αλλάζει απλώς ρόλο. Αλλάζει ψυχική θέση στον κόσμο. Τα πρώτα συναισθήματα είναι πολύ συχνά αντιφατικά: έντονη αγάπη και εξίσου έντονη ανησυχία, τρυφερότητα, αλλά και μοναξιά, ευγνωμοσύνη και αίσθηση εγκλωβισμού.

Είναι μια περίοδος που η επιθυμία συναντά την ευθύνη κι αυτό μπορεί να γεννήσει κραδασμούς. Ο μεγαλύτερος ψυχικός κραδασμός ωστόσο, αφορά τη συνάντηση με την ίδια της τη μητέρα. Όχι μόνο ως εξωτερική φιγούρα, αλλά ως εσωτερικό σχήμα: Πώς με μεγάλωσαν; Τι έλειψε; Τι θέλω να επαναλάβω και τι όχι;

Άσπα Πασπάλη: «Η μητρότητα ξυπνά την παιδική μνήμη με τρόπο σωματικό και υπαρξιακό. Πολλές γυναίκες βιώνουν αυτή τη φάση με αίσθηση ευαλωτότητας και βαθιάς επανεξέτασης του εαυτού».

Γι’ αυτό και η μητέρα χρειάζεται φροντίδα. Όχι μόνο για να φροντίζει. Αλλά για να μπορέσει να σταθεί ως μητέρα χωρίς να χαθεί ως γυναίκα.

-Στη σημερινή εποχή, τι σημαίνει «υποστηρικτικό περιβάλλον» για μια νέα μαμά; Ποιοι είναι οι ρόλοι που καλούνται να παίξουν ο σύντροφος, η οικογένεια και οι φίλοι της;

Υποστηρικτικό περιβάλλον δεν είναι μόνο όσοι βοηθούν, είναι όσοι «αντέχουν» τη μητέρα στο σύνολό της. Όχι μόνο όταν χαμογελά με το μωρό στην αγκαλιά, αλλά και όταν νιώθει ότι δεν αναγνωρίζει πια τον εαυτό της.

Άσπα Πασπάλη: «Ο σύντροφος δεν είναι βοηθός. Είναι συμμετέχων σε ένα νέο σύστημα που γεννιέται. Η στήριξή του δεν είναι μόνο πρακτική είναι και συναισθηματική».

Να ακούει χωρίς να ακυρώνει, να βλέπει χωρίς να διορθώνει, να στέκεται δίπλα, όχι πάνω».

Η οικογένεια παίζει συχνά διπλό ρόλο: Μπορεί να γίνει στήριγμα, αλλά αν δεν υπάρχει επεξεργασία του παρελθόντος, μπορεί να αναβιώσουν παλιές παιδικές συγκρούσεις μέσα από τη νέα μητέρα. Η γιαγιά που παρεμβαίνει, η μητέρα που γίνεται κριτική, ο πατέρας που αποσύρεται, όλα επανενεργοποιούνται. Οι φίλοι/ες, όσοι/ες παραμένουν, είναι πολύτιμοι αν μπορούν να αντέξουν τη μεταμόρφωση.

Αν μπορούν να δουν ότι η νέα μαμά δεν είναι πια διαθέσιμη με τον ίδιο τρόπο, αλλά παραμένει άνθρωπος που έχει ανάγκη για σχέση και επαφή. Το πιο υποστηρικτικό περιβάλλον, είναι αυτό που δεν ζητά από τη μητέρα να «είναι καλά» αλλά της δίνει χώρο να είναι αληθινή.

-Ποια είναι τα συχνότερα λάθη που κάνουμε ως περιβάλλον, όταν θέλουμε να «βοηθήσουμε» μια νέα μαμά; Έχετε κάποια παραδείγματα από την επαγγελματική σας εμπειρία;

Το πιο συχνό λάθος είναι ότι βιαζόμαστε να «ανυψώσουμε» τη μητέρα, ενώ εκείνη χρειάζεται πρώτα να προσγειωθεί κάπου με ασφάλεια. Της λέμε «είναι η πιο όμορφη περίοδος της ζωής σου, ξέρεις πόσες γυναίκες δεν μπορούν να κάνουν παιδί», όταν για εκείνη μπορεί να είναι η πιο δύσκολη, η πιο μοναχική, η πιο θολή.

Όταν μιλήσει για τη δυσφορία της, όταν πει ότι δεν αντέχει ή ότι έχει στιγμές που χάνει την υπομονή της, το περιβάλλον συχνά την χαρακτηρίζει αχάριστη. Της αφαιρούμε το δικαίωμα να πει «δεν είμαι καλά». Την ενοχοποιούμε όταν τολμήσει να παραδεχτεί ότι κάποιες ώρες της ημέρας δεν αντέχει το παιδί της. Ότι νιώθει να σβήνεται ως εαυτός. Στην επαγγελματική μου εμπειρία, μητέρες μου περιγράφουν με αγωνία ότι φοβούνται να μιλήσουν αυθεντικά.

Μία γυναίκα μου είχε πει: «Το βράδυ κοιμόμουν με το μωρό στην αγκαλιά και με μια μόνιμη ενοχή: ότι δεν είμαι ικανή να το αγαπήσω».

Άλλο συχνό λάθος είναι ότι προβάλλουμε δικά μας άγχη, εμπειρίες ή απόψεις. Έτσι η νέα μαμά νιώθει ότι πρέπει να αμυνθεί για να κρατήσει τον δικό της τρόπο. Μια άλλη θεραπευόμενη μου είχε πει: «Στην πρώτη λοχεία, φοβόμουν να πάρω αγκαλιά το παιδί μου γιατί ήταν αγόρι και δεν θα γινόταν αρκετά “άντρας”. Όλοι ήξεραν κάτι καλύτερα από μένα».

Μερικές φορές, η «βοήθεια» γίνεται πίεση: να νιώθει καλά, να είναι ευγνώμων, να τα προλαβαίνει όλα. Άλλες φορές, γίνεται παρέμβαση: της αφαιρούμε χώρο, την παίρνουμε από το μωρό για να «ξεκουραστεί», χωρίς να ρωτάμε αν αυτό είναι που έχει ανάγκη.

Πολλές μητέρες μού περιγράφουν συγγενείς που επεμβαίνουν συνεχώς, γονείς των γονέων που βρίσκουν χώρο υπερεμπλοκής: αποφασίζουν για το πώς θα φάει το μωρό, πώς θα κοιμηθεί, πώς θα ηρεμήσει και η ίδια η μαμά δεν προλαβαίνει να βρει τον δικό της ρυθμό.

Η βοήθεια συχνά δίνεται με τρόπο που ακυρώνει τη μητέρα, που της λέει -άμεσα ή έμμεσα ότι κάποιος άλλος ξέρει καλύτερα: ακόμα και για το σώμα της, την κούρασή της, τη σχέση της με το μωρό.

Άσπα Πασπάλη: «Υποστήριξη δεν σημαίνει παρέμβαση. Δεν σημαίνει “να ξέρουμε καλύτερα”. Σημαίνει να στεκόμαστε χωρίς να γεμίζουμε τον χώρο, αλλά να τον κρατάμε ανοιχτό.

-Έχετε έρθει αντιμέτωπη με περιπτώσεις νέων μητέρων που ένιωσαν πίεση από τις «καλές συμβουλές» τρίτων; Πώς επηρεάζει αυτό τη σχέση τους με τον εαυτό τους και με το μωρό;

Ναι, συχνά. Και όχι απλώς ως πίεση, αλλά ως μια βαθιά ψυχική απορρύθμιση που μπορεί να προκαλέσει η συνεχής εξωτερική αξιολόγηση. Όταν μια γυναίκα γίνεται μητέρα, δεν αλλάζει μόνο ρόλο. Αρχίζει, χωρίς να το επιλέξει συνειδητά, να ξαναεπισκέπτεται τη δική της παιδική ηλικία.

Ό,τι έζησε, ό,τι της έλειψε, ό,τι την πόνεσε ή την καθόρισε έρχεται στην επιφάνεια μέσα από το βρέφος που κρατά στα χέρια της. Γι’ αυτό και ο Winnicott μιλούσε για μια περίοδο «προσωρινής τρέλας» στη μητρότητα όχι ως παθολογία, αλλά ως κατάσταση συγχώνευσης: η μητέρα είναι σχεδόν ένα με το μωρό. Είναι εκεί, διαρκώς, σωματικά και ψυχικά διαθέσιμη και ταυτοχρόνως, εύθραυστη σχεδόν όσο κι εκείνο.

Μέσα σε αυτή την ακραία ευαλωτότητα, έρχονται οι «καλές συμβουλές»: πώς να θηλάσει, πότε να ταΐσει, τι σημαίνει «σωστό» και «λάθος». Όχι ως φροντίδα, αλλά ως διόρθωση. Τότε, η μητέρα δεν προλαβαίνει να ακούσει τον δικό της εαυτό. Ούτε να συντονιστεί με το βρέφος της. Αρχίζει να λειτουργεί υπό επιτήρηση όχι υπό διαίσθηση.

Από την κλινική μου εμπειρία, πολλές γυναίκες που δεν μπορούν να θηλάσουν ή αποφασίζουν να διακόψουν τον θηλασμό, μου μιλούν με ντροπή, ενοχή, αίσθημα ανεπάρκειας. Όχι επειδή δεν αγαπούν το παιδί τους, αλλά επειδή ζουν σε μια κοινωνία που έχει ιδεολογικοποιήσει υπερβολικά τον θηλασμό, σχεδόν σαν να είναι το μέτρο της μητρότητας.

Όμως η μητρική σχέση δεν είναι μια λειτουργία του σώματος. Είναι μια ψυχική διαδικασία εγγύτητας, εμπιστοσύνης, παρουσίας. Όταν αυτή η σχέση αμφισβητείται επειδή δεν εκδηλώνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, η μητέρα δεν αισθάνεται μόνο «λιγότερη», αισθάνεται επικίνδυνη. Αυτό είναι ένα βάρος που καμία γυναίκα δεν θα έπρεπε να σηκώνει μόνη της.

-Πώς μπορεί μια νέα μαμά να θέσει υγιή όρια με τους άλλους χωρίς ενοχές; Ποια είναι τα «μαγικά» λόγια που μπορεί να πει όταν νιώθει ότι την κατακλύζουν ή δεν σέβονται τις ανάγκες της;

Δεν υπάρχουν μαγικά λόγια. Αλλά υπάρχουν λόγια που προστατεύουν. Η νέα μητέρα δεν χρειάζεται να είναι «δυνατή«. Χρειάζεται να είναι ορατή. Και τα όρια που χρειάζεται να θέσει, δεν είναι απόρριψη. Είναι πλαίσιο για να αντέξει. Στην πράξη, υγιές όριο μπορεί να είναι μια φράση όπως:

• «Αυτός ο τρόπος δεν μου κάνει καλό αυτή τη στιγμή».
• «Σε ευχαριστώ, αλλά θέλω να το κάνω με τον δικό μου ρυθμό».
• «Χρειάζομαι λίγο χώρο για να βρω τη δική μου επαφή με το μωρό».
• «Είμαι κουρασμένη και δεν μπορώ να συζητήσω τώρα. Αν θέλεις, μπορούμε πιο μετά».

Οι ενοχές ξεκινούν όταν το «όχι» μας μοιάζει με εγκατάλειψη του άλλου. Αλλά δεν είναι. Είναι επένδυση στον εαυτό, για να μπορούμε να μείνουμε παρόντες και στη σχέση.

Άσπα Πασπάλη: «Κάθε φορά που μια μητέρα λέει ένα “όχι” για να προστατεύσει τον ψυχισμό της, δεν φεύγει από τον άλλον. Μένει με τον εαυτό της. Αυτή είναι η πιο βαθιά πράξη αγάπης και προς το παιδί της».

-Η μητρότητα συνοδεύεται από μεγάλο άγχος και συχνά ενοχές. Πώς τις διαχειρίζεται μια νέα μαμά που δεν θέλει να χάσει τον εαυτό της, αλλά θέλει και να είναι «καλή» μητέρα;

Η μητρότητα σήμερα δεν αφορά έναν ρόλο. Αφορά μια βαθιά επαναδιαπραγμάτευση της ταυτότητας της γυναίκας. Η μητέρα δεν είναι μόνο μητέρα. Είναι ταυτόχρονα,
γυναίκα, εργαζόμενη, σύντροφος, κόρη, φίλη, φροντίστρια και συχνά, η μόνη που βλέπει τι χρειάζονται όλοι εκτός από εκείνη την ίδια. Αυτή η πολλαπλότητα δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα. Το πρόβλημα ξεκινά όταν δεν υπάρχει χρόνος ή χώρος να την επεξεργαστεί.

Όταν η γυναίκα γίνεται μαμά, ο εαυτός της δεν εξαφανίζεται συμπυκνώνεται, πιέζεται, διχάζεται. Μαζί έρχεται το άγχος: να μην αμελήσει το παιδί, να μη χάσει την προσωπικότητά της, να σταθεί σε όλα επαρκώς. Όταν αυτό δεν γίνεται τέλεια, γιατί δεν υπάρχει τέλειο στην γονεϊκότητα έρχονται οι ενοχές.

Οι ενοχές αυτές δεν είναι απλώς αίσθημα ευθύνης. Είναι η φωνή της αμφιβολίας: «Είμαι αρκετή; Αν κρατήσω λίγο χώρο για μένα, τι σημαίνει αυτό για το παιδί μου; Αν κουράστηκα, μήπως δεν αγαπώ;»

Στο Τα χέρια της μητέρας, ο Recalcati μιλά για την ψυχική εργασία της μητέρας: όχι να αυτοκαταργηθεί για να είναι «τέλεια», αλλά να μπορέσει να παραμείνει υποκείμενο μέσα στη σχέση. Να μην χαθεί, αλλά και να μην παραιτηθεί από την ευθύνη. Να διατηρήσει τον εαυτό της ως σκέψη, ως επιθυμία, ως συνείδηση. Γιατί μία «θηλυκότητα» που εξαφανίζεται δεν προσφέρει περισσότερη αγάπη. Προσφέρει μια σχέση χωρίς αμοιβαιότητα, χωρίς αλήθεια.

Η μητέρα που διατηρεί τον εαυτό της, που αντέχει να πει «δεν μπορώ», που κάνει χώρο για τις ενοχές της χωρίς να τις αφήνει να την καταπιούν, είναι μια παρούσα μητέρα. Όχι γιατί κάνει τα πάντα τέλεια, αλλά γιατί δεν χάθηκε μέσα στο ρόλο της, και αυτό, είναι κάτι πολύ πιο πολύτιμο από την τελειότητα.

-Μπορείτε να μας μιλήσετε για μια συγκινητική ή χαρακτηριστική ιστορία που σας έχει μείνει από κάποια νέα μαμά που ζήτησε τη βοήθειά σας; 

Θυμάμαι μια γυναίκα που ήρθε στο γραφείο περίπου έξι μήνες μετά τη γέννηση του πρώτου της παιδιού. Παραμελημένη ,ανέκφραστη σχεδόν απονεκρωμένη.
Μου είπε: «Βοηθήστε με. Θα έπρεπε να είναι η πιο χαρούμενη περίοδος της ζωής μου κι εγώ δεν νιώθω καμία χαρά. Κάνω ό,τι πρέπει, αλλά μέσα μου δεν είμαι πουθενά». Ήταν πάντα κουρασμένη, δεν κοιμόταν. Πεινούσε, αλλά δεν μπορούσε να φάει. Φρόντιζε άψογα το παιδί της, αλλά δεν έβρισκε χώρο να αναπνεύσει. Δεν υπήρχε έκφραση, μόνο μια θολή, επίπεδη παρουσία που έκανε «ό,τι πρέπει».

Όταν καθόταν απέναντί μου, καθόταν σαν να ήταν γυάλινη, παρούσα, αλλά εύθραυστη, χωρίς ζωή. Κάθε της λέξη ήταν βουβή κραυγή: «Δεν ξέρω ποια είμαι. Δεν θέλω να γυρίσω στο σπίτι. Δεν θέλω να δω το μωρό, αλλά πρέπει».  Δεν έκλαιγε. Ήταν σαν να έχει παγώσει. Η σχέση της με το βρέφος ήταν «σωστή», αλλά δεν το ακουμπούσε. Το φρόντιζε, αλλά χωρίς συναίσθημα.

Μου είπε κάποτε: «Νιώθω σαν να κάνω babysitting σε ένα μωρό που όλοι μου λένε ότι είναι δικό μου». Ήταν εξαντλημένη από την προσπάθεια να φαίνεται καλά. Να λέει «όλα καλά», να χαμογελά όταν την επισκέπτονταν, να λέει «ευτυχώς που είναι γερό».

Σιγά- σιγά, μέσα από τη θεραπευτική σχέση, και προσφέροντας της το «μητρικό κράτημα» άρχισε να ξαναβρίσκει κάτι από τον εαυτό της. Όχι απαραίτητα «πριν το παιδί», αλλά κάτι δικό της που δεν χάθηκε μέσα στον ρόλο.

Και κάποια στιγμή, μου είπε: «Πρώτη φορά νιώθω ότι μπορεί να είμαι η μητέρα της και ότι δεν κινδυνεύει από εμένα».

Αυτό, για μένα, είναι ίσως το πιο συγκινητικό κομμάτι της ψυχοθεραπευτικής δουλειάς με τις μητέρες. Γίνομαι η «μητέρα» της μητέρας, όταν αυτή δεν υπάρχει μέσα της ή στο εγγύτερο περιβάλλον.

Άσπα Πασπάλη: «Η επιλόχεια κατάθλιψη δεν είναι πάντα σκοτεινή και κραυγαλέα. Μερικές φορές μοιάζει με σιωπή, με αποσύνδεση, με ευγένεια που δεν νιώθει τίποτα».

Ποιο είναι το πιο σημαντικό που χρειάζεται μια νέα μητέρα από τους ανθρώπους γύρω της; Αν μπορούσε να γράψει μια “ανοιχτή επιστολή” προς όλους, τι πιστεύετε ότι θα τους ζητούσε;

Το πιο σημαντικό που χρειάζεται μια νέα μητέρα είναι να αναγνωριστεί ως υποκείμενο.

Όχι ως μηχανισμός φροντίδας. Όχι ως σώμα-δοχείο. Όχι ως ιδανικό. Αλλά ως γυναίκα που διασχίζει μια βαθιά ψυχική μετάβαση. Χρειάζεται χώρο για αμφιθυμία.

Να υπάρχει χώρος να πει «κουράστηκα», «δεν με αναγνωρίζω», «δεν ξέρω ποια είμαι τώρα», χωρίς να διακινδυνεύει να χαρακτηριστεί αχάριστη, ανεπαρκής ή «λιγότερη». Χρειάζεται σχέσεις που δεν καταρρέουν μπροστά στη δυσφορία της, και ανθρώπους που μπορούν να αντέξουν το ότι η μητρότητα δεν είναι μόνο αγάπη , είναι και ματαίωση, απώλεια, θυμός, πένθος ταυτότητας.

Όσο για το τι θα ζητούσε σε μια «επιστολή», η κάθε μία ίσως θα έγραφε και κάτι διαφορετικό. Αρκεί να είναι κάποιος εκεί για να την ακούσει. Νομίζω όμως πως μπορεί να πάρει τον ρόλο της επιστολής το ψυχαναλυτικό κείμενο της Nancy Chodorow, στο The Reproduction of Mothering, γράφει πως η μαμά δεν είναι ποτέ ένα «καθαρό» άτομο, αλλά πάντα διαμορφωμένη από τις σχέσεις, τις ανάγκες των άλλων, τις πολιτισμικές απαιτήσεις γύρω της.

Γι’ αυτό, λέει, η μητρότητα δεν είναι μόνο επιλογή. Είναι και επιβολή. Κι όσο δεν το αναγνωρίζουμε αυτό, τόσο η γυναίκα που γίνεται μητέρα θα ψάχνει τον εαυτό της μέσα από σιωπές. Δεν χρειάζεται να γραφτεί μία υποθετική επιστολή. Χρειάζεται να διαβάσουμε καλύτερα όσα ήδη έχουν ειπωθεί από γυναίκες, από ψυχές, από σώματα που προσπαθούν να υπάρχουν χωρίς να σβήνονται.

-Ποια είναι η σημασία της ψυχολογικής υποστήριξης στην περίοδο μετά τον τοκετό; Σε ποιες περιπτώσεις είναι σημαντικό να απευθυνθεί σε ειδικό και πότε πρέπει να το προσέξει το περιβάλλον της;

Η περίοδος μετά τον τοκετό είναι μία από τις πιο ευάλωτες φάσεις στη ζωή μιας γυναίκας. Όχι μόνο σωματικά, αλλά κυρίως ψυχικά. Η νέα μαμά καλείται να ανταποκριθεί σε έναν εντελώς νέο ρόλο, να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά της, να φροντίσει το βρέφος και συχνά να το κάνει αυτό μέσα σε ένα περιβάλλον υψηλών προσδοκιών, χωρίς πραγματικό χώρο να επεξεργαστεί τι της συμβαίνει.

Η επιλόχεια κατάθλιψη δεν εκδηλώνεται πάντα με θλίψη ή δάκρυα. Μπορεί να εμφανιστεί ως αποστασιοποίηση, αίσθηση κενού, έλλειψη χαράς για το βρέφος, υπερβολική ενοχή, ή δυσκολία σύνδεσης.

Κάποιες γυναίκες βιώνουν έντονη ανησυχία, κρίσεις πανικού, σκέψεις ανεπάρκειας ή επιθυμία να απομακρυνθούν.

Άσπα Πασπάλη: «Υπάρχουν μητέρες που λένε: “Νιώθω πως το παιδί θα ήταν καλύτερα χωρίς εμένα”, ή εκφράζουν φόβο μήπως του κάνουν κακό. Αυτές οι γυναίκες δεν είναι επικίνδυνες. Είναι εξαντλημένες, φοβισμένες, αποσυνδεδεμένες, και χρειάζονται βοήθεια για να επανασυνδεθούν με τον εαυτό τους και μέσα από εκεί, με το παιδί τους».

Η ψυχολογική υποστήριξη δεν είναι πολυτέλεια για τις δύσκολες περιπτώσεις.

Είναι μια βασική συνθήκη φροντίδας για την ψυχική ζωή της μητέρας, ιδιαίτερα όταν εκείνη δεν έχει τη δύναμη ή τον χώρο να φροντίσει τον εαυτό της. Ο ψυχοθεραπευτικός χώρος γίνεται τότε ένα σταθερό πλαίσιο, μέσα στο οποίο η γυναίκα μπορεί να εκφράσει χωρίς ενοχή όσα νιώθει, να επεξεργαστεί το άγχος, την αμφιθυμία, την απόγνωση ή τον θυμό, χωρίς να χρειάζεται να προσποιηθεί ότι «είναι καλά για το παιδί».

Η ψυχολογική φροντίδα είναι επίσης κρίσιμη για τη διατήρηση του πρώιμου δεσμού. Όταν η μητέρα νιώθει ότι δεν συνδέεται, ότι απλώς «εκτελεί καθήκοντα», ότι λειτουργεί μηχανικά, υπάρχει ο κίνδυνος η σχέση με το βρέφος να στηρίζεται στην επιβίωση, όχι στη ζωντανή επαφή.

Το περιβάλλον μπορεί -και οφείλει -να προσέξει τα σημάδια:

• αν η μαμά αποσύρεται
• αν έχει χάσει την εκφραστικότητα ή τη διάθεση
• αν κοιμάται υπερβολικά ή καθόλου
• αν μιλά για ενοχές, ανεπάρκεια ή αδυναμία να χαρεί
• αν παύει να δείχνει ενδιαφέρον ακόμα και για τον ίδιο της τον εαυτό.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η προσέγγιση πρέπει να είναι διακριτική αλλά σταθερή. Όχι επεμβατική. Μερικές απλές, ανθρώπινες φράσεις μπορούν να ανοίξουν χώρο: «Πώς είσαι; Θες να σου κρατήσω λίγο το παιδί; Είμαι εδώ, αν θέλεις να μιλήσεις».

Άσπα Πασπάλη: «Η ψυχολογική υποστήριξη δεν έρχεται να δώσει λύσεις. Έρχεται να δημιουργήσει σταθερό εσωτερικό έδαφος, ώστε η μητέρα να μπορέσει, σιγά-σιγά, να σταθεί ξανά εκεί μέσα χωρίς φόβο».

-Κλείνοντας, τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στις γυναίκες που γιορτάζουν την πρώτη τους Μέρα της Μητέρας φέτος; Ποιο είναι το πιο απλό αλλά ουσιαστικό δώρο που αξίζουν από τον εαυτό τους και τους γύρω τους;

Η πρώτη Γιορτή της Μητέρας δεν είναι απλώς γιορτή. Είναι ψυχικό ορόσημο. Σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας σχέσης και ταυτόχρονα, την εμπειρία ότι κάτι από τον προηγούμενο εαυτό δεν επιστρέφει όπως πριν. Σε ψυχαναλυτικό επίπεδο, αυτή η φάση συνοδεύεται από έντονη αμφιθυμία, καθώς η γυναίκα βρίσκεται ανάμεσα στην επιθυμία σύνδεσης και την ανάγκη ορίων.

Ανάμεσα στην απόλυτη προσφορά και την ανάγκη για εαυτό. Αν μπορώ να πω κάτι στις γυναίκες που γίνονται μητέρες για πρώτη φορά, είναι αυτό: Η μητρότητα είναι σχέση, όχι ρόλος και καμία σχέση δεν γίνεται αμέσως.

Το πιο ουσιαστικό δώρο που μπορούν να κάνουν στον εαυτό τους είναι να επιτρέψουν τη διαδικασία να πάρει χρόνο και να μην ταυτίσουν την κούραση με την αποτυχία. Να μην βιαστούν να προσαρμοστούν. Να μην προσπαθήσουν να μοιάσουν σε μια εικόνα, αλλά να δημιουργήσουν τον δικό τους ρυθμό.

Και από τους γύρω τους; Αυτό που αξίζουν είναι σεβασμός στο ψυχικό τους πέρασμα, και μια απλή, αλλά ουσιαστική παραδοχή: ότι για να φροντίσεις, χρειάζεται πρώτα να σε φροντίσουν. Η μαμά δεν χρειάζεται να είναι σταθερή για όλους.

Χρειάζεται να της επιτραπεί να είναι άνθρωπος μέσα στην αστάθεια, χωρίς να χάνει τη θέση της.

Άσπα Πασπάλη: «Στη μητρότητα, το πιο απλό και ουσιαστικό δώρο είναι να μπορείς να είσαι όπως είσαι  και να μη χρειάζεται να το αποδείξεις σε κανέναν!»