ΒΙΒΛΙΑ

Το υπόγειο στην Oδό Ήρας 12: Το δικαίωμα να ορίζουμε το σώμα και τη μοίρα μας σε ένα βιβλίο

Όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ανέτρεψε τη νομολογία Roe v. Wade το ρολόι για τα δικαιώματα των γυναικών γύρισε πίσω περίπου 50 χρόνια. Τότε ήταν που η υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων των εκδόσεων Διόπτρα, Αλεξάνδρα Αυγερινού, ζήτησε από την Πασχαλία Τραυλού να γράψει ένα άρθρο για το ζήτημα των αμβλώσεων και τις εξελίξεις στις ΗΠΑ. Οι 1500 λέξεις αυτού του κειμένου έγιναν τελικά αργότερα μυθιστόρημα. Το υπόγειο στην Oδό Ήρας 12 είναι το νέο βιβλίο της Πασχαλίας Τραυλού που μιλά για τη συλλογική ιστορία όλων μας, τη μοίρα που αναγκάστηκαν οι γυναίκες στη χώρα μας να υποστούν για δεκαετίες και τον αγώνα να αναγνωριστεί το αυτονόητο δικαίωμά μας να ορίζουμε το σώμα και τη ζωή μας.

«Δύσκολο πράμα να είσαι γυναίκα», γράφει η μαμή του Παραδείσου, Παγώνα, στις σημειώσεις της, σε ένα τεφτέρι με μυστική γνώση που μεταφέρεται σε έμπιστες γυναίκες, όταν εκείνη βρίσκεται νεκρή. Αυτή τη δυσκολία τη βλέπεις σε κάθε σελίδα του βιβλίου Το υπόγειο στην Oδό Ήρας 12, στις γυναίκες που χάνουν τη ζωή τους από «καρδιά» παρόλο που οι μελανιές στο πρόσωπό τους, δείχνουν άλλα. Στις άλλες που δεν τις άφησαν να μάθουν όσα γράμματα τραβούσε η ψυχή τους.

Σε εκείνες που με καταπότια προσπαθούσαν να σωθούν από ακόμα μία γέννα που το σώμα και η ψυχή τους δεν θα άντεχε. Σε όσες προτίμησαν τον θάνατο από το να τις παντρέψουν με τον βιαστή τους. Σε άλλες, που άφηναν τα μωρά τους σε πλούσιες πόρτες και εκπορνεύονταν για να επιβιώσουν. Σε κάποιες ακόμα που έπεφταν θύματα εκμετάλλευσης και ζούσαν εφιάλτες εκεί που πήγαν για να βρουν τη γαλήνη. Η Πασχαλία Τραυλού χωράει αμέτρητες ιστορίες γυναικών μέσα στο βιβλίο της με κεντρική αυτή της Ανθής που ξεκινά ένα ταξίδι από τον φόβο στην απελευθέρωση και τελικά την προσφορά.

Στο βιβλίο της Πασχαλίας Τραυλού Το υπόγειο στην Oδό Ήρας 12, βλέπεις όλα τα εγκλήματα που κάποτε θεωρούνταν φυσιολογική ροή των πραγμάτων στη ζωή των γυναικών να καταγράφονται. Μαζί βλέπεις και τη γυναικεία αλληλεγγύη να ανθίζει και να δίνει φως ελπίδας στη ζωή εκείνων των γυναικών που μπόρεσαν να βρουν το θάρρος να κυνηγήσουν τα όνειρά τους κόντρα στην απελπιστικά εχθρική κοινωνία της δεκαετίας του 1950 απέναντί τους. Βλέπεις τη σημασία των συμμάχων στον αγώνα τους, λίγων αντρών που συνειδητοποιούν την ανάγκη για ισότητα πριν ακόμα την συνειδητοποιήσουν οι γυναίκες ενός μικρού χωριού στη βόρεια Ελλάδα, του φανταστικού Παραδείσου της ιστορίας.

Το βιβλίο ακολουθεί την Ανθή, που έρχεται αντιμέτωπη με ένα δίλημμα με το οποίο έχουν έρθει κι άλλες γυναίκες από καταβολής κόσμου. Να κρατήσει το παιδί του βιαστή της, που θα αλλάξει τη ζωή της και θα καταπνίξει με μιας τα όνειρά της να σπουδάσει ιατρική ή όχι; Η ηρωίδα θα ζητήσει βοήθεια από τεφτέρια γεμάτα γνώσεις βοτανολογίας και παραδόσεις ως και παγανιστικές, από μία αναπάντεχη σύμμαχο, από τις γυναίκες του μοναστηριού όπου απόλυτος αφέντης είναι ο ιερέας πατέρας της. Θα βρει την άκρη εκεί, χάρη στις γνώσεις μίας μοναχής και την αυτοθυσία ενός δασκάλου που στέκεται ανιδιοτελώς στο πλευρό της. Κι ο δρόμος της θα ανοιχτεί μπροστά της.

Ουσιαστικά πρόκειται για ένα βιβλίο ενηλικίωσης. Ένα βιβλίο στο οποίο η Ανθή όχι απλά έρχεται αντιμέτωπη με μεγάλα τραύματα για τον ψυχισμό της και το σώμα της, αλλά αυτό στο οποίο η κεντρική ηρωίδα βρίσκει σκοπό στην πορεία της ζωής της κι αυτός δεν είναι άλλος από το να βοηθά τις γυναίκες που βρίσκονται αντιμέτωπες με το ίδιο δίλημμα. Ένα δίλημμα διόλου απλό, διόλου μη βασανιστικό ούτε για εκείνες αλλά ούτε για την ίδια. Η Ανθή γίνεται γιατρός και βοηθά σε ένα υπόγειο, όπως δεκάδες υπόγεια, γραφεία και σπίτια που λειτούργησαν κάποτε στην Ελλάδα ως τελευταίο καταφύγιο για κορίτσια που ήθελαν να κάνουν μία όσο πιο ασφαλή άμβλωση γίνεται γιατί τις άφησαν χωρίς επιλογή.

Η απαγόρευση των αμβλώσεων είναι στατιστικά αποδεδειγμένο ότι δεν μειώνει τον αριθμό των αμβλώσεων που γίνονται, απλά αυξάνει τους κινδύνους υγείας για τις γυναίκες. Το κορμί των γυναικών δεν τους ανήκει πια, αλλά ορίζεται από νόμους και δικαστές. Κι αυτές αναγκάζονται να το αφήσουν σε χέρια επιδέξια ή όχι, στην τύχη ή την ατυχία τους.

Το υπόγειο στην Οδό Ήρας 12 είναι με έναν τρόπο ένα βιβλίο ύμνος στη δύναμη των γυναικών και στην θέση τους στη ζωή. «Η γυναίκα είναι το κόμμα, η τελεία και το θαυμαστικό σε κάθε νόημα της ζωής», γράφει μέσα στις σελίδες του η Πασχαλία Τραυλού. «Κι αν μπει σε λάθος θέση, χάνεται και το νόημα αυτού του κόσμου», συμπληρώνει.

«Το Υπόγειο στην οδό Ήρας 12 δημιουργήθηκε για να ακουστεί η κραυγή αγωνίας όλων εκείνων των γυναικών που αδημονούσαν αιώνες ολόκληρους για την αυτοδιάθεση του κορμιού τους και υπέφεραν από τη στέρηση αυτού του δικαιώματος.

Το γεγονός ότι τον 21ο αιώνα το Ανώτατο Δικαστήριο της Καρολίνα στις ΗΠΑ αποφάσισε να απαγορεύσει εκ νέου τις αμβλώσεις στάθηκε αρκετό για να με κινητοποιήσει νοητικά και συναισθηματικά», είχε πει πρόσφατα σε συνέντευξή της στο LadyLike, η Πασχαλία Τραυλού. Και διαβάζοντας το βιβλίο Το υπόγειο στην Οδό Ήρας 12 ένιωσα κι εγώ να κινητοποιούμαι.

Είναι δύσκολο πράμα να είσαι γυναίκα ακόμα και σήμερα. Γιατί σήμερα, πιο πολύ από ποτέ, διαπιστώνεις πόσα αναγκάστηκαν να υποφέρουν οι γυναίκες πριν από σένα απλά και μόνο επειδή γεννήθηκαν γυναίκες. Διαπιστώνεις πόσες τραυματικές εμπειρίες αναγκάστηκαν να ζήσουν, πόσο σιώπησαν, πόσο υπέμειναν την τρομακτική εξουσία της πατριαρχίας πάνω τους. Διαπιστώνεις πόση ατόφια δύναμη επέδειξαν κάποιες από αυτές ώστε να ανοίξουν τον δρόμο που βαδίζεις εσύ σήμερα. Και σε στιγμές όπως αυτή στις ΗΠΑ, όπου το δικαίωμα στην άμβλωση χάθηκε, διαπιστώνεις πόσο εύκολα μπορεί κάποιος να σου πει «στοπ. γύρνα πίσω».

Το υπόγειο στην Οδό Ήρας 12 είναι μία υπενθύμιση ότι αυτός ο αγώνας δεν τελειώνει ποτέ. Ότι το καλό είναι επιλογή, ακριβώς όπως είναι επιλογή το να μην το βάλεις κάτω, να μην ξεχάσεις τις γυναίκες που βάδισαν πριν από εσένα τον κοινό σας δρόμο και να έχεις πάντα στο νου σου τα λιθαράκια που βάζεις σε αυτόν για να βαδίσουν κι οι επόμενες. Το υπόγειο στην Οδό Ήρας 12 είναι μία υπενθύμιση ότι το να είσαι γυναίκα είναι δύναμη. Είναι ουσία, είναι νόημα. Κι αυτή την υπενθύμιση οφείλεις να την κάνεις στον εαυτό σου και στις γυναίκες γύρω σου κάθε στιγμή. Η Πασχαλία Τραυλού φροντίζει γι’ αυτήν την τόσο πολύτιμη υπενθύμιση.