Ο Καποδίστριας και 4 ακόμα Έλληνες πολιτικοί που δολοφονήθηκαν
- 30 ΔΕΚ 2025
Καθώς η ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, Καποδίστριας, διαγράφει μία εντυπωσιακή πορεία στις κινηματογραφικές αίθουσες παρόλο που οι κριτικοί δεν δείχνουν να συμμερίζονται τον ενθουσιασμό του κοινού, θυμόμαστε τα μαθήματα ιστορίας που κάποτε κάναμε στα σχολικά μας χρόνια. Τότε που στις εκδρομές στο Ναύπλιο η ξενάγηση θα περιελάμβανε σίγουρα και μία στάση στον ναό του Άγιου Σπυρίδωνα για να δούμε το σημείο όπου έπεσε νεκρός από τους Μαυρομιχαλαίους ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας. Ο Καποδίστριας δεν ήταν ο μόνος Έλληνας πολιτικός που δολοφονήθηκε. Η μνήμη μας φρεσκάρεται και θυμόμαστε άλλους 4 που βρήκαν μοιραίο τέλος ενώ διατελούσαν βουλευτές ή και πρωθυπουργοί.
Δεν ξέρω αν φταίει το γεγονός ότι συνήθως η τελευταία φορά που ασχολούμαστε με την ιστορία είναι στο σχολείο, πάντως είναι γεγονός ότι τέτοιου είδους ταινίες που καταπιάνονται με ιστορικά γεγονότα (και τονώνουν και το πατριωτικό αίσθημα) έχουν επιτυχία. Ο Καποδίστριας του Γιάννη Σμαράγδη είναι το τελευταίο παράδειγμα. Με αφορμή την ταινία και την προσωπικότητα του Καποδίστρια που ήρθε ξανά στην επικαιρότητα στα τέλη του 2025, θυμόμαστε το δικό του τέλος καθώς και 4 ακόμα Ελλήνων πολιτικών που δολοφονήθηκαν.
5 Έλληνες πολιτικοί που δολοφονήθηκαν
Ιωάννης Καποδίστριας
Ο Ιωάννης Καποδίστριας διορίστηκε πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας από τη Γ’ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας. Θέλοντας να δημιουργήσει το νέο ελληνικό κράτος με υποδομές και μεταρρυθμίσεις, μοιραία απείλησε τα προνόμια που τα πρόσωπα τα οποία βρίσκονταν ως τότε σε θέσεις εξουσίας απολάμβαναν.
Άγιος Σπυρίδων, Ναύπλιο, το σημείο όπου δολοφονήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας. / EUROKINISSI
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και η οικογένειά του βρέθηκαν απέναντί του. Ο αδελφός του Πετρόμπεη, Κωνσταντίνος και ο γιος του, Γεώργιος, ήταν εκείνοι που ανέλαβαν τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 στο Ναύπλιο. Ο πρώτος σκοτώθηκε από τη φρουρά του Καποδίστρια και ο 2ος καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στο Παλαμήδι. Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε 3,5 χρόνια αφού είχε αναλάβει τη θέση του Κυβερνήτη της Ελλάδας.
Η προσωπικότητα και η δολοφονία του Καποδίστρια ενέπνευσαν τον σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή να γυρίσει την ομώνυμη ταινία που κυκλοφορεί στις κινηματογραφικές αίθουσες από την Tanweer. Στον ρόλο του Καποδίστρια ο Αντώνης Μυριαγκός.
Στιγμιότυπο από την ταινία «Καποδίστριας» του Γιάννη Σμαραγδή. / Leonidas Zarkos/Tanweer
Θεόδωρος Δηλιγιάννης
Περίπου 30 χρόνια αργότερα, το 1862 ασχολήθηκε πρώτη φορά με την πολιτική ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης από τη Γορτυνία. Εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής μέχρι την δολοφονία του το 1905. Υπήρξε 3 φορές υπουργός Εξωτερικών, υπουργός Οικονομικών και Στρατιωτικών και αργότερα 5 φορές πρωθυπουργός (1885-1886, 1890-1892, 1895-1897, 1902-1903 και 1904-1905) και ήταν ο βασικός αντίπαλος του Χαρίλαου Τρικούπη. Ο τελευταίος ήταν ο εκσυγχρονιστής ενώ ο Δηλιγιάννης ο συντηρητικός πολιτικός της εποχής. Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης είχε χειριστεί μία σειρά από κρίσιμα ιστορικά γεγονότα, όπως τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 που κατέληξε στην παραίτησή του (επανήλθε 5 χρόνια αργότερα και επανεκλέχθηκε πρωθυπουργός). Επί των ημερών του έγιναν και οι Πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες της σύγχρονης εποχής.
Οι τίτλοι τέλους στη ζωή του Θεόδωρου Δηλιγιάννη έπεσαν όταν την 31η Μαΐου 1905, φτάνοντας με την άμαξά του στην Παλαιά Βουλή κάποιος τού άνοιξε την πόρτα και στη συνέχεια τον μαχαίρωσε στην κοιλιά. Ήταν ο Αντώνης Γερακάρης από τη Λάγια της Λακωνίας, παντρεμένος, πατέρας 5 παιδιών που ως τότε εργαζόταν σε χαρτοπαικτική λέσχη. Ο Δηλιγιάννης είχε πάρει σκληρά μέτρα κατά της χαρτοπαιξίας. Καταδικάστηκε σε θανατική ποινή και αποκεφαλίστηκε στο Παλαμήδι.
Χρήστος Λαδάς
Το 1926 εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής με τους Φιλελεύθερους ο Χρήστος Λαδάς. Ως δικηγόρος είχε υπερασπιστεί στα δικαστήρια κομμουνιστές που επί της δικτατορίας του Πάγκαλου κατηγορούνταν για εσχάτη προδοσία. Ως υπουργός Δικαιοσύνης που έγινε το 1947 στην κυβέρνηση συνεργασίας Λαϊκών και Φιλελεύθερων έγινε διώκτης του κομμουνισμού. Η κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη είχε τις «ευλογίες» των Αμερικανών και ένας από τους στόχους της ήταν η σκληρή δίωξη των κομμουνιστών. Ο Λαδάς εισηγήθηκε τον νόμο 509/47 «Περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», που έγινε η βάση για να εκτελεστούν εκατοντάδες κομμουνιστές.
Την 1η Μαΐου 1948 στις 9:00 ο Χρήστος Λαδάς πήγε στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Πλατεία Καρύτση καθώς ήταν μεγάλο Σάββατο. 15 λεπτά αργότερα μπήκε στο αυτοκίνητό του για να φύγει. Ο 22χρονος κομμουνιστής, μέλος της ΟΠΛΑ, Ευστράτιος Μουτσογιάννης πλησίασε το αυτοκίνητο, έριξε μέσα μία χειροβομβίδα και ο Λαδάς τραυματίστηκε βαριά. Εξέπνευσε το ίδιο βράδυ στον Ερυθρό Σταυρό. Ο Μουτσογιάννης Συνελήφθη αφού πρώτα είχε σκοτώσει κι έναν αστυφύλακα απ’ όσους τον καταδίωκαν πετώντας και πάλι χειροβομβίδες. Συνελήφθη μαζί με άλλα 8 πρόσωπα. 8 από τους κατηγορούμενους καταδικάστηκαν σε θάνατο και 6 εκτελέστηκαν στο Γουδί τον Ιούνιο. Ο Μουτσογιάννης μαζί με τον άμεσο συνεργό του καταδικάστηκαν σε ισόβια καθώς κατά τη διάρκεια της δίκης απαρνήθηκαν το ΚΚΕ και έδειξαν μεταμέλεια, σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές της εποχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι η δολοφονία του Χρήστου Λαδά στάθηκε αφορμή για να κηρυχθεί στρατιωτικός νόμος στις 4 Μαΐου, ενώ εκτελέστηκαν 24 άνθρωποι στην Αθήνα και 130 στην επαρχία ως αντίποινα.
Γρηγόρης Λαμπράκης
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ήταν αθλητής, γιατρός και βουλευτής κι ένα πρόσωπο που ενέπνεε με τα λόγια και τα έργα του τους νέους και όχι μόνο ανθρώπους. Εκλέχθηκε πρώτη φορά βουλευτής Πειραιά το 1961 (ανεξάρτητος σε συνεργασία με την ΕΔΑ), ενώ υπήρξε ιδρυτικό μέλος και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη. Εκείνος ήταν που στις 21 Απριλίου 1963 πραγματοποίησε την 1η Μαραθώνια πορεία Ειρήνης αψηφώντας σχετικές απαγορεύσεις, βαδίζοντας το μεγαλύτερο κομμάτι της διαδρομής μόνος και τελικά μην αποφεύγοντας τη σύλληψη. Η ακτιβιστική του δράση ήταν ασταμάτηση καθώς στη συνέχεια βρέθηκε στο Λονδίνο για να συμπαρασταθεί σε Έλληνες, Κύπριους και Άγγλους που ζητούσαν την απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων στην Ελλάδα. Στο στόχαστρό τους ήταν η Φρειδερίκη, που βρισκόταν στο Λονδίνο για κάποιους βασιλικούς γάμους.
Η πορεία του Γρηγόρη Λαμπράκη προμηνυόταν λαμπρή αλλά σταμάτησε πρόωρα το βράδυ της 22ας Μαΐου 1963 στη Θεσσαλονίκη. Βρισκόταν εκεί για να μιλήσει σε εκδήλωση της Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη. Πλήθος παρακρατικών και αστυνομικών με πολιτικά βρίσκονταν στα πεζοδρόμια τριγύρω και προπηλάκιζαν όσους ήθελαν να μπουν στην αίθουσα. Οι αστυνομικοί δεν έκαναν τίποτα για να εμποδίσουν τους παρακρατικούς ούτε όταν κάποιος χτύπησε με ρόπαλο τον Λαμπράκη καθώς έμπαινε στην αίθουσα. Άλλοι χτύπησαν τον αριστερό βουλευτή Γιώργο Τσαρουχά.
Φεύγοντας από την εκδήλωση ο Γρηγόρης Λαμπράκης έφυγε με κατεύθυνση το ξενοδοχείο του. Στη διασταύρωση Ερμού και Ελ. Βενιζέλου ένα τρίκυκλο εμφανίστηκε, τον πλησίασε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και τον έριξε στο έδαφος. Κάποιος τον χτύπησε στο κεφάλι με μεταλλικό αντικείμενο. Οι αστυνομικοί δεν έκαναν τίποτα για να τον βοηθήσουν ή για να συλλάβουν τους δράστες αλλά ένας παριστάμενος Θεσσαλονικιός, ο Μανόλης Χατζηαποστόλου (Τίγρης) πήδησε πάνω στο τρίκυκλο και εξουδετέρωσε τους δράστες. Ο Γρηγόρης Λαμπράκης πέθανε 4 μέρες αργότερα καθώς δεν συνήλθε ποτέ από το κώμα στο οποίο έπεσε.
Στο τρίκυκλο επέβαιναν ο Μανώλης Εμμανουηλίδης, ο οποίος χτύπησε τον Λαμπράκη και ο οδηγός Σπύρος Γκοτζαμάνης. Ως ηθικός αυτουργός της επίθεσης θεωρήθηκε ο δημοσιογράφος, ακροδεξιός πολιτικός και στρατιωτικός, Ξενοφών Γιοσμάς. 3 χρόνια μετά, που έγινε η δίκη, οι φυσικοί αυτουργοί καταδικάστηκαν σε 8,5 χρόνια κάθειρξη. Λίγο μετά τη δικτατορία αμνηστεύθηκαν και αφέθηκαν ελεύθεροι. Ο Ξενοφών Γιοσμάς όπως και οι αξιωματικοί της χωροφυλακής που είχαν κατηγορηθεί για παράβαση καθήκοντος αθωώθηκαν.
Η ιστορία του ενέπνευσε το βιβλίο Ζ του Βασίλη Βασιλικού που αργότερα έγινε η ομώνυμη ταινία του Κώστα Γαβρά.
Παύλος Μπακογιάννης
Ο Παύλος Μπακογιάννης γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου στα Βελωτά της Ευρυτανίας. Υπήρξε δημοσιογράφος, πολιτικός επιστήμονας και βουλευτής με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας στερήθηκε την ελληνική υπηκοότητα και έζησε εξασφαλίζοντας πολιτικό άσυλο στη Δυτική Γερμανία, ενώ επέστρεψε στην Ελλάδα με τη Μεταπολίτευση. Στην Ελλάδα έγινε διευθυντής της ΕΙΡΤ, πολιτικός σχολιαστής στην εφημερίδα Το Βήμα, υπεύθυνος έκδοσης για το περιοδικό ΕΝΑ και αργότερα σύμβουλος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (είχε παντρευτεί την Ντόρα Μητσοτάκη από το 1974 και μαζί είχαν αποκτήσει 2 παιδιά, την Αλεξία και τον Κώστα), πρωτεργάτης της πολιτικής της Νέας Δημοκρατίας για την εθνική συμφιλίωση και το 1989 εξελέγη βουλευτής.
EUROKINISSI
Δεν παρέμεινε για πολύ στη νέα του θέση, καθώς στις 26 Σεπτεμβρίου 1989, την ημέρα που η βουλή θα αποφάσιζε για την παραπομπή ή μη του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο για το σκάνδαλο Κοσκωτά, ο Παύλος Μπακογιάννης δολοφονήθηκε από μία ομάδα 3ων ενόπλων της 17Ν. Η τρομοκρατική οργάνωση ανέλαβε την ευθύνη για τη δολοφονία με μία επιστολή 12 σελίδων που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία.
Στην προκήρυξη η τρομοκρατική οργάνωση κατηγορούσε τον Μπακογιάννη ως «απατεώνα και ληστή του λαού» και τον συνέδεε με τον Γιώργο Κοσκωτά. Ο τελευταίος είχε απολύσει 4 χρόνια νωρίτερα τον Παύλο Μπακογιάννη από διευθυντή και εκδότη του περιοδικού Ένα.
Για τη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη καταδικάστηκαν στις 17 Δεκεμβρίου 2003, από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθηνών, σε ισόβια κάθειρξη ο Δημήτρης Κουφοντίνας, ο Ηρακλής Κωστάρης και ο Αλέξανδρος Γιωτόπουλος και σε 15 χρόνια κάθειρξη ο Σάββας Ξηρός και ο Βασίλης Τζωρτζάτος.
