Πέθανε η Άλκη Ζέη κι είμαστε όλοι «Λυ-πο»

«Αν διάλεξα να γράψω για παιδιά, είναι γιατί θέλησα να αποτυπώσω όσα σημαντικά έζησε η γενιά μου, που φοβάμαι μην ξεχαστούν όταν θα έχουμε φύγει εμείς», είχε πει η ίδια και τα βιβλία της επιβεβαίωναν τα λεγόμενά της. Θέματα όπως η δικτατορία του Μεταξά, ο πόλεμος, η αντίσταση, ο εμφύλιος, η επταετής δικτατορία βρίσκονται στα βιβλία της με τέτοιον τρόπο που ποτέ δεν γίνονται ιστορικά μυθιστορήματα. Ποτέ δεν κλέβουν το φως από τους ήρωές της. Πάντα τα αυτοβιογραφικά στοιχεία ήταν αυτά που φώτιζαν την ιστορία μέσα από ένα προσωπικό βλέμμα. Μέσα από τα μάτια των παιδιών ηρώων της, και των αμήχανων ενηλίκων γύρω τους.

Το καπλάνι της βιτρίνας

Η λογοτεχνία της Άλκης Ζέη μεταφράστηκε σε 35 γλώσσες και τη διάβασαν παιδικά μάτια σε όλη τη γη. Συγκεκριμένα τόσες διεθνής εκδόσεις μετρά το πρώτο της μυθιστόρημα, το «Καπλάνι της Βιτρίνας». Στην Ιταλία το βιβλίο χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 σαν σχολικό βιβλίο λογοτεχνίας. Στην Κούβα πρωτοεκδόθηκε το 1985 και μεταφέρθηκε σε τηλεοπτική σειρά, ενώ το 2007 έγινε νέα έκδοσή του. Στη Γαλλία, όπου γενικά το έργο της Άλκης Ζέη κατέχει περίοπτη θέση, Το καπλάνι της βιτρίνας έχει καταταχθεί ανάμεσα στα σπουδαιότερα βιβλία του 20ού αιώνα για παιδιά. Σειρά έγινε το σπουδαίο «Καπλάνι της βιτρίνας» και στην ΕΡΤ το 1990. Και κάπως έτσι ως παιδιά διαβάζαμε ή βλέπαμε τις δύο αδερφούλες, τη Μέλια και τη Μυρτώ να πέφτουν στα κρεββάτια τους και να ρωτούν η μία την άλλη: «Ευ- πο; Λυ- πο;». Ευτυχισμένη πολύ ή λυπημένη πολύ. Και σήμερα ξέρουμε σε ποια ομάδα μπαίνουμε.

Άλλα σημαντικά έργα της είναι «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» (1971), «Η μωβ ομπρέλα» (1989), «Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» (1987) που απευθύνεται σε ενήλικο κοινό, το «Κοντά στις ράγες» (1966), ο Θείος Πλάτων (1975) κ.α.

Άλκη Ζέη: Από τη Σάμο στην Αθήνα, στην εξορία, στον κόσμο

Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα στις 15 Δεκεμβρίου του 1923 και πέρασε τα πρώτα 6 χρόνια της ζωής της στη Σάμο. «Η περίοδος που ζήσαμε στη Σάμο, λόγω της αρρώστιας της μητέρας μου, από φυματίωση ήταν έτσι. Μετά, όταν εκείνη έγινε καλά και ήρθαμε στην Αθήνα, άλλαξαν τα πράγματα. Βλέπετε ο μπαμπάς, φοβόταν πολύ, μην αρρωστήσουμε, μην πέσουμε.  Δεν μας άφηνε να κάνουμε τίποτα. Η ελευθερία που είχαμε στην Σάμο –  όπου σκαρφαλώναμε στα δέντρα, μπαίναμε στη θάλασσα, μπαίναμε στις βάρκες – χάθηκε. Νιώσαμε λες και μας βάλανε φυλακή», είχε πει για εκείνη την περίοδο η Άλκη Ζέη στο Ladylike.

Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στην Αθήνα. Στο πρώτο γυμνάσιο που φοίτησε, την Ιόνιο Σχολή γνώρισε τη Ζωρζ Σαρρή με την οποία έγιναν καλές φίλες. Τα τελευταία τρία χρόνια του γυμνασίου πήγε στην επίσης ιδιωτική Σχολή Αηδονοπούλου. Με την παρότρυνση μιας καθηγήτριάς της ξεκίνησε να γράφει για το κουκλοθέατρο. Έκανε στενή παρέα με τη Διδώ Σωτηρίου η οποία είχε παντρευτεί τον θείο της Πλάτωνα κι εκείνη τη βοήθησε να ασχοληθεί με τη συγγραφή.

Την περίοδο της κατοχής εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και παράλληλα σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Ωδείου Αθηνών, όπου και γνώρισε τον θεατρικό συγγραφέα και μελλοντικό σύζυγό της Γιώργο Σεβαστίκογλου. Το 1948 συνελήφθηκε όταν προσπάθησε να τον ακολουθήσει στην Τασκένδη.

Ύστερ από διάστημα 6 ετών κι αφού έμεινε για καιρό στην Ιταλία όπου προσπάθησε να ασχοληθεί με το θέατρο, βρέθηκε ξανά με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου. Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, το , σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους. Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 λόγω της δικτατορίας.

Η αναγνώριση του έργου της

Η Άλκη Ζέη υπήρξε υποψήφια για το διεθνές βραβείο Hans Christian Andersen, ενώ το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της. Το 2014 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2017 δημιουργήθηκε ένα ντοκιμαντέρ για την ζωή της, από τη Μαργαρίτα Μαντά. Ο τίτλος του ήταν «Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης».

Η Άλκη Ζέη έφυγε από τη ζωή στο σπίτι της με τα παιδιά της, την Ειρήνη και τον Πέτρο. Η κηδεία της θα γίνει την Τρίτη από το Α΄Νεκροταφείο, όπου αναπαύεται και ο σύζυγος της Γιώργος Σεβαστίκογλου.