Μάνος Χατζιδάκις: 6 γυναίκες- σταθμός στη ζωή και το έργο του

Από τη μητέρα του, μέχρι τις ερμηνεύτριες που υπήρξαν «μούσες» του και τις τραγουδίστριες που ο ίδιος ανακάλυψε και ανέδειξε, αυτές οι 6 γυναίκες που πέρασαν από τη ζωή του Μάνου Χατζιδάκι άφησαν σε αυτή το στίγμα τους. Ο Μάνος Χατζιδάκις, η προσωπικότητα και η τέχνη του, όρισε εξίσου τις δικές τους ζωές.  Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, ήρθε η στιγμή να τις θυμηθούμε.

Οι γυναίκες- σταθμός στη ζωή του Μάνου Χατζιδάκι: Η μητέρα του, Αλίκη

«Από τη μητέρα μου κληρονόμησα όλους του γρίφους που από παιδί μ’ απασχολούν και μέχρι σήμερα κάνω προσπάθειες να τους λύσω. Χωρίς τους γρίφους της, δεν θα ήμουν ποιητής», είχε αναφέρει ο Μάνος Χατζιδάκις για τη μητέρα του, που καταγόταν από την Αδριανούπολη και που μαζί με τον Μάνο Χατζιδάκι και την αδερφή του Μιράντα έρχονται στην Αθήνα το 1932. Με τον πατέρα του, όπως είχε πει ο ίδιος «καθώς γνωρίζω δεν συνεργάστηκαν ποτέ, εκτός απ’ τη στιγμή που αποφάσισαν την κατασκευή μου».

Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε μια καθοριστική σχέση με τη μητέρα του, την οποία λάτρευε. Το έργο Προσωπογραφία της μητέρας μου, είναι ένα από τα πιο γνωστά ορχηστρικά κομμάτια του δίσκου Το Χαμόγελο της Τζοκόντα (1965) και σε αυτό έγραψε στίχους που διάβασε ο ίδιος. «Η μητέρα μου είναι γλυκιά και τρυφερή και μ’ αγαπάει… Θα ’θελε να ’χε σταματήσει ο χρόνος εκείνη τη στιγμή που μ’ έχει αντίκρυ και με κοιτάζει», έλεγε.

Η Φλέρυ Νταντωνάκη με το ωραιότερο «Σ’ αγαπώ» της ελληνικής δισκογραφίας

Μία από τις σημαντικότερες «μούσες» του συνθέτη ήταν η Φλέρυ Νταντωνάκη (κανονικό όνομα Ελευθερία Παπαδαντωνάκη), μία από τις σημαντικότερες φωνές της Ελλάδας από το 1960 μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Ήταν η φωνή του Μεγάλου Ερωτικού του συνθέτη και πορεύθηκε μαζί του τη δεκαετία του 1970. Τον είχε γνωρίσει στην Αμερική για την οποία είχε φύγει στα 20 της χρόνια. Επέστρεψαν μαζί στην Ελλάδα μετά την πτώση της Χούντας.

«Είχα την τύχη να συνεργάζομαι τότε με τη Φλέρυ Νταντωνάκη και να το τραγουδήσει μοναδικά και ανεπανάληπτα, γι’ αυτό και δεν επιχείρησα να το ηχογραφήσω ή να το εκτελέσω ζωντανά ξανά, γιατί ποιος θα μπορούσε να τραγουδίσει τόσο θαυμάσια αυτά τα τραγούδια;» είχε δηλώσει ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις για εκείνη και τον Μεγάλο Ερωτικό.

«Η Φλέρυ είναι ανεπανάληπτη ακόμα και όταν δοκιμάζει… Της είχα πει πως μια αληθινή τραγουδίστρια περιέχει την τεχνική τελειότητα της Σβάρτσκοπφ και τη γήινη αμεσότητα της Νίνου, και η Φλέρυ αποδεικνύει περίτρανα πως είναι μια αληθινή τραγουδίστρια», σημείωνε για τη μούσα του σε άλλη συνέντευξή του.

Η Φλέρυ Νταντωνάκη έφυγε από τη ζωή το 1998 νικημένη από τον καρκίνο, ενώ είχε αποσυρθεί πολλά χρόνια από το τραγούδι. Τα έξοδα της ταφής της, είχε αναλάβει ο θετός γιος του Μάνου Χατζιδάκι, του μέντορα και φίλου της.

Η Μελίνα Μερκούρη και η «σχεδόν ερωτική» σχέση τους

Ο Μάνος Χατζιδάκις έλεγε πως η Μελίνα Μερκούρη ήταν «το ερωτικό πρόσωπο της Ελλάδας». Η σχέση τους ήταν βαθιά, ιδιαίτερη και περίπλοκη καθώς οι 2 τους εκτός από αμοιβαίο θαυμασμό και μια βαθιά φιλία δεν απέφευγαν και τις συγκρούσεις.

«Η Μελίνα ήταν το ερωτικό πρόσωπο της Ελλάδας. Υπερθεμάτιζε των ιδιοτήτων της ως ηθοποιού, πολιτικού και αντιστασιακής και δεν αντιλαμβανόταν ότι όλα αυτά συνέθεταν μεν το πρόσωπό της, αλλά βάθρο του ήταν ο ερωτισμός της», είχε πει για εκείνη ο συνθέτης. Ο Μάνος Χατζιδάκις και η Μελίνα Μερκούρη συνεργάστηκαν μεταξύ άλλων στο Ποτέ την Κυριακή, του Ζιλ Ντασέν. Η συνεργασία τους υπήρξε καθοριστική και για τους 2. Η Μελίνα Μερκούρη καθιερώθηκε διεθνώς με την ερμηνεία της και ο Μάνος Χατζιδάκις κέρδισε το Όσκαρ.

Οι γυναίκες- σταθμός στη ζωή του Μάνου Χατζιδάκι: Η Νάνα Μούσχουρη

Ο Μάνος Χατζιδάκις αναγνώρισε το ταλέντο της Νάνας Μούσχουρη κι ήταν εκείνος που την ανέδειξε, καθώς την εμπιστεύτηκε να τραγουδήσει μεγάλα του έργα, ενώ τη συμπεριέλαβε στην ιστορική παράσταση Οδός Ονείρων (1962). Έγιναν φίλοι, κουμπάροι (ο συνθέτης την πάντρεψε με τον πρώτο της σύζυγο, τον κιθαρίστα Γιώργο Πετσίλα), ενώ εκείνη έχει πει πώς ήταν κάτι σαν «μεγάλος αδερφός» που της «έδινε συνεχώς οδηγίες» και «είχε πάθος για τη μουσική».

Η απόφασή της να κυνηγήσει το όνειρο της επιτυχίας στο εξωτερικό έφερε ρήξη στη σχέση τους. Η Νάνα Μούσχουρη είχε παραδεχτεί ότι εκείνος ήταν «πολύ αρνητικός, εγώ όμως βρήκα το σθένος και επέμεινα». Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, αφού ο θυμός του Μάνου Χατζιδάκι είχε καταλαγιάσει, οι 2 τους επανενώθηκαν και καλλιτεχνικά.

«Είχαμε μεγαλώσει, ζούσα ήδη για πολλά χρόνια μόνιμα στο εξωτερικό και όπως μπορείτε να φανταστείτε δεν είχαμε την ίδια σχέση όπως στα νεανικά μας χρόνια, όμως όποτε κι αν βρισκόμαστε με τον Μάνο για μένα ήταν θεός. Ο Χατζιδάκις ήταν άλλωστε πάντοτε δίπλα μου. Ξέρετε, δεν ήταν μόνο ο συνθέτης αυτών των τραγουδιών μου. Κάθε φορά που ανέβαινα στη σκηνή, ένιωθα ότι ήταν εκεί να με καθοδηγεί. Και όσο περνούν τα χρόνια, συνειδητοποιώ πως δεν τραγουδάω πια μόνο για μένα ή για το κοινό, αλλά και για εκείνον», είχε πει στο ΒΗΜΑ, η Νάνα Μούσχουρη.

Η Μαρία Φαραντούρη και ο «θετός της πατέρας» Μάνος Χατδιδάκις

«Παρότι ήξερε ότι τραγουδάω (τραγούδια) του Μίκη, ο Μάνος Χατζιδάκις ήθελε να συμπληρώσω, ας πούμε κι εγώ, το υπόλοιπο έργο του, το πιο κοινωνικό, το πιο ευθύ, με τη φωνή μου» είχε αναφέρει για τη συνεργασία της με τον Μάνο Χατζιδάκι η Μαρία Φαραντούρη σε ραδιοφωνική της συνέντευξη.

«Τον Μάνο τον γνώρισα ταυτόχρονα με τον Μίκη γιατί κάνανε τη “Μαγική πόλη” το ’63 και εγώ είχα την φοβερή τύχη να με διαλέξουν για να μπω στο θίασο. Ήταν μια μουσική θεατρική παράσταση με τραγούδια του Μίκη και του Μάνου», σημείωνε για την πρώτη τους γνωριμία. Μαζί έκαναν την εμβληματική Εποχή της Μελισσάνθης και όχι μόνο.

«Τον αγαπούσα εξίσου, είναι σα θετός πατέρας όπως και ο Μίκης. Για μένα είναι οι 2 θετοί γονείς», είχε πει η ερμηνεύτρια για το στίγμα που άφησε στη ζωή της η συνεργασία τους.

Η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο κινηματογραφικός Μάνος Χατζιδάκις

Ο Μάνος Χατζιδάκις εκτιμούσε την Αλίκη Βουγιουκλάκη, παρόλο που δεν έκρυβε την κριτική του διάθεση απέναντι στην εμπορικού χαρακτήρα επιτυχία που γνώριζαν τα τραγούδια που έγραφε για τις ταινίες της. Ανάμεσα στο 1959 και το 1964 έγραψε μεγάλο κομμάτι των κινηματογραφικών του τραγουδιών που ερμήνευσε η Αλίκη Βουγιουκλάκη.

«Γλυκιά μου Αλίκη, τότε όλοι μας και συ και εγώ, εργαζόμαστε για τη βιομηχανία της Finos Film. Ο ένας εμπιστεύονταν τον άλλο. Ούτε εσύ ήξερες ποιος ήμουν καλά καλά, ούτε εγώ ήξερα ποια είσαι, εκτός από τη χάρη σου, η οποία ανέδυε και τότε, εξίσου έντονα, όπως και τώρα», έλεγε ο ίδιος σε μία συνέντευξη που παραχώρησε στην ηθοποιό το 1988 όταν εκείνη έκανε εκπομπή στο ραδιόφωνο του ΑΝΤ1 FM.

Στην ίδια συνέντευξη είχε μιλήσει και για τον διαχωρισμό της τέχνης σε ποιοτική και εμπορική.

«Είναι μια επινόηση, η τέχνη υπήρξε πάντα εμπορική. Να ξέρουμε τι εννοούμε εμπορική. Ας πούμε αν έπαιζε η Παξινού και έπαιζε και μία ηθοποιός που έκανε στριπτίζ, όλος ο κόσμος θα πήγαινε στην γυναίκα που έκανε στριπτίζ. Δεν πάει να πει αυτό ότι ήταν εμπορικότερη από την Κατερίνα Παξινού. Να ξέρουμε τι λέμε, έχουμε μάθει να λέμε ότι αυτό που κολακεύει τον κόσμο ή τον απασχολεί για λίγο διάστημα, ότι αυτό είναι το εμπορικό. Όχι, το εμπορικό είναι πάντα η μεγάλη τέχνη. Η αληθινή τέχνη. Αυτή που ελκύει τον κόσμο. Καμιά μεγάλη αληθινή τέχνη, κανένα αληθινό καλλιτέχνημα δεν απωθεί τον κόσμο», σημείωνε ο Μάνος Χατζιδάκις.

Η Αλίκη Βουγιουκλάκη είχε τη φωτογραφία του Μάνου Χατζιδάκι στο καμαρίνι της. Η τελευταία φορά που δημόσια συναντήθηκαν ήταν η παραπάνω συνέντευξη που ο Μάνος Χατζιδάκις της παραχώρησε, όπως πάντα μην θέλοντας να της χαλάσει το χατίρι.