4 γυναίκες εξηγούν τι σημαίνει να είσαι μετανάστρια στην Ελλάδα του 2025

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστών, μιλήσαμε με 4 γυναίκες από διαφορετικές χώρες και διαφορετικές διαδρομές για τη δική τους μεταναστευτική εμπειρία. Ανάμεσά τους θα αναγνωρίσεις μία από αυτές, την ταλαντούχα Idra Kayne, η οποία είναι δεύτερης γενιάς μετανάστρια, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Ελλάδα. Παράλληλα, ζητήσαμε από τη ΜΚΟ ΜΕΤΑδραση να μας δώσει τη μεγάλη εικόνα: πώς είναι, θεσμικά και πρακτικά, να είσαι μετανάστης στην Ελλάδα του 2025.

Οι απαντήσεις φωτίζουν όσα δεν φαίνονται: την εξουθενωτική γραφειοκρατία, τις έμφυλες ανισότητες, τον φόβο της «παράνομης παραμονής», αλλά και τις μικρές νίκες της ένταξης.

Τι σημαίνει να είσαι μετανάστρια στην Ελλάδα του 2025;

«Η άδεια παραμονής δεν είναι αυτονόητο δικαίωμα»

Σύμφωνα με τη ΜΕΤΑδραση, η πραγματικότητα για τους μετανάστες και πρόσφυγες στην Ελλάδα παραμένει ιδιαίτερα σύνθετη και συχνά αποθαρρυντική.

Για όσους αιτούνται διεθνή προστασία, η αναγνώριση ως πρόσφυγες συνεπάγεται άδεια διαμονής. Όμως, για άλλες κατηγορίες πολιτών τρίτων χωρών, η κατάσταση έχει δυσκολέψει σημαντικά. Η εξασφάλιση άδειας παραμονής είναι εξαιρετικά δυσχερής ιδίως ενόψει της κατάργησης (με τον ν. 5226/2025) της δυνατότητας νομιμοποίησης κατόπιν 7ετούς διαμονής στη χώρα (άδεια διαμονής για εξαιρετικούς λόγους)

«Οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες, περίπλοκες και εντείνουν την αβεβαιότητα γύρω από το νομικό καθεστώς των μεταναστών, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια πολιτικών ένταξης», σημειώνει χαρακτηριστικά η ΜΕΤΑδραση.

Το μεγαλύτερο εμπόδιο; Η πρόσβαση στο άσυλο

Η πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου παραμένει το πιο συστηματικό πρόβλημα. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα για ραντεβού λειτουργεί αποσπασματικά, με αποτέλεσμα άνθρωποι να περιμένουν μήνες μόνο για να καταθέσουν αίτημα, την ώρα που κινδυνεύουν με σύλληψη για «παράνομη παραμονή» στη χώρα.

«Αν κάποιος δεν εντοπιστεί από τις αρχές κατά την είσοδο και δεν μεταφερθεί σε Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης, η διαδικασία καταγραφής του αιτήματος γίνεται σχεδόν απροσπέλαστη. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα για τον προγραμματισμό ραντεβού δεν λειτουργεί σταθερά, ενώ συχνά δέχεται ελάχιστα ραντεβού.

«Πολλοί άνθρωποι να περιμένουν 5 μήνες ή και περισσότερο απλώς για να μπορέσουν να υποβάλουν αίτημα ασύλου. Όλο αυτό το διάστημα κινδυνεύουν με σύλληψη και ποινική δίωξη για παράνομη παραμονή».

«Πέρα από την πρόσβαση, η ίδια η διαδικασία ασύλου επιβαρύνεται από μεγάλα backlogs και καθυστερήσεις και περιορισμένη πρόσβαση σε νομική υποστήριξη.

Όσον αφορά την ένταξη των αναγνωρισμένων προσφύγων, τα κυριότερα προβλήματα αφορούν την πρόσβαση σε στέγη, υγειονομική περίθαλψη και υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, που συχνά καθυστερούν λόγω γραφειοκρατίας και προβλημάτων στην έκδοση απαραίτητων εγγράφων».

Περισσότερη ποινικοποίηση και καθυστερήσεις σε όλες τις διαδικασίες

Ο νέος νόμος, όπως μου εξηγούν από την ΜΕΤΑδραση, ποινικοποιεί την παράνομη είσοδο και παραμονή, επιβαρύνοντας τα δικαστήρια χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Στα θετικά ωστόσο θεωρείται το δικαίωμα πρόσβασης στην εργασία μετά από 60 ημέρες από την αίτηση ασύλου. Μια αλλαγή που βοηθά τόσο τους ίδιους τους ανθρώπους όσο και την ελληνική αγορά εργασίας.

Κάπου εδώ αναρωτιεμαι πόσος χρόνος χρειάζεται, κατά μέσο όρο, για να αποκτήσει κάποιος άδεια διαμονής ή να προχωρήσει σε αίτηση για ελληνική ιθαγένεια; Μου εξηγούν ότι δεν είναι δυνατόν να δοθεί ενιαίος χρόνος, γιατί η ταχύτητα εξαρτάται από το είδος της άδειας διαμονής και τις προϋποθέσεις που τη θεμελιώνουν:

«Οι καθυστερήσεις είναι συχνές σχεδόν σε όλες τις διαδικασίες. Σύμφωνα με τον ισχύοντα Κώδικα Ιθαγένειας, ένας αναγνωρισμένος πρόσφυγας μπορεί να υποβάλει αίτηση για ελληνική ιθαγένεια μετά από 7 χρόνια συνεχούς και νόμιμης διαμονής στην Ελλάδα. Μετά την υποβολή της αίτησης, η εξέταση μπορεί επίσης να διαρκέσει σημαντικό χρονικό διάστημα».

Μετανάστριες στην Ελλάδα: Διπλή ευαλωτότητα, διπλός αγώνας

Οι γυναίκες με μεταναστευτικό υπόβαθρο στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν πολλαπλές διακρίσεις.

«Στην Ελλάδα, οι μετανάστριες αλλά και γυναίκες πρόσφυγες και οι αιτούσες άσυλο συχνά παγιδεύονται σε επισφαλείς μορφές απασχόλησης (αδήλωτη/υποδηλωμένη εργασία, άτυπες συμφωνίες, πληρωμές «στο χέρι», υπερωρίες που δεν αποτυπώνονται στη σύμβαση).

Το ασταθές ή επισφαλές νομικό καθεστώς, ο φόβος απέλασης και τα γλωσσικά εμπόδια μειώνουν δραστικά τη δυνατότητα να καταγγείλουν εργασιακή εκμετάλλευση και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.

«Οι μετανάστριες που έχουν μικρά παιδιά, αντιμετωπίζουν την επιπλέον δυσκολία του πού θα αφήσουν τα παιδιά τους όσο εργάζονται ή παρακολουθούν κάποια εκπαίδευση, πχ. μαθήματα Ελληνικών».

Στην υγεία, ακόμη κι όταν το δικαίωμα πρόσβασης προβλέπεται, στην πράξη εμφανίζονται μεγάλες δυσκολίες λόγω έλλειψης διερμηνείας/διαπολιτισμικής διαμεσολάβησης, και άλλων γραφειοκρατικών δυσκολιών. Ως προς την προστασία από τη βία, οι μετανάστριες μπορεί να αντιμετωπίσουν αυξημένο κίνδυνο σεξουαλικής και έμφυλης βίας. Κρίσιμα εμπόδια είναι φυσικά και η γλώσσα και η πρόσβαση σε υπηρεσίες».

 

Ρατσισμός και ένταξη στην Ελλάδα του 2025

Σε ποιον βαθμό όμως η ελληνική κοινωνία έχει κάνει βήματα αποδοχής και ένταξης των μεταναστών και των προσφύγων και πού χρειάζεται ακόμη δουλειά; Στη ΜΕΤΑδραση βλέπουν συνεχώς παραδείγματα προσφύγων, μεταναστών και ασυνόδευτων παιδιών που καταφέρνουν σημαντικά βήματα ένταξης και αποδοχής από την ελληνική κοινωνία.

«Πρόκειται για ανθρώπους που κάνουν συστηματικές προσπάθειες, μαθαίνουν ελληνικά, αναζητούν εργασία και τελικά εντάσσονται πλήρως στην κοινωνία, ακριβώς επειδή οι προσπάθειές τους αναγνωρίζονται από τους Έλληνες. 

Εκεί που χρειάζεται ακόμα δουλειά είναι η σταθερή και συστηματική στήριξη της ένταξης μετά την αναγνώριση: πρόσβαση σε εργασία, γλωσσική υποστήριξη και υπηρεσίες ένταξης. Παράλληλα, απαιτείται πιο αποφασιστική αντιμετώπιση των φαινομένων ρατσισμού και της ξενοφοβίας, καθώς και καλύτερη προστασία ευάλωτων ομάδων όπως γυναίκες θύματα εμπορίας και παιδιά».

Idra Kayne: «Γεννήθηκα εδώ, αλλά ακόμα πρέπει να αποδεικνύω ότι ανήκω»

Η Idra Kayne, 2ης γενιάς μετανάστρια, γεννημένη και μεγαλωμένη στην Ελλάδα, περιγράφει τη διπλή της ταυτότητα ως μια μόνιμη διαπραγμάτευση.

Idra Kayne: «Στους Έλληνες πρέπει να εξηγώ γιατί η όψη μου δεν είναι “ελληνική” και στους Αφρικανούς γιατί η κουλτούρα μου είναι τόσο ελληνική».

Στην Ελλάδα του 2025, η δεύτερη γενιά μεταναστών εξακολουθεί να πρέπει να αποδεικνύει την ελληνικότητά της. Η τέχνη, όπως λέει, η Idra Kayne μπορεί να ανοίξει δρόμους, αλλά η πραγματική αλλαγή έρχεται μέσα από την παιδεία και τον διάλογο.

Το μήνυμά της σε μια νέα μετανάστρια; «Ακόμα κι αν αισθάνεσαι ότι δεν έχεις φωνή, υπάρχουν άνθρωποι έτοιμοι να ακούσουν.»

Maia: «Δούλευα νύχτα-μέρα για να μην σκέφτομαι ότι άφησα το παιδί μου πίσω»

Η Maia ήρθε από τη Γεωργία πριν από 27 χρόνια. Άφησε πίσω τον 9χρονο γιο της. Η επικοινωνία γινόταν με γράμματα. Η αγωνία ήταν μόνιμη. Σήμερα, έχει δικό της κατάστημα κοσμημάτων, είναι πρωταθλήτρια Ελλάδος στην τοξοβολία, μητέρα 2 παιδιών και προετοιμάζεται για τις εξετάσεις ιθαγένειας.

«‘Ηρθα στην Ελλάδα από την Τιφλίδα της Γεωργίας πριν από 27 χρόνια. Οι δυσκολίες τότε στη χώρα μου ήταν τεράστιες. Αναγκάστηκα να αφήσω την οικογένειά μου. Τον γιο μου που τότε ήταν μόλις 9 ετών τον άφησα στη μητέρα μου. Μου έλειπαν τόσο πολύ που για να μην το σκέφτομαι δούλευα δύο δουλειές, νύχτα-μέρα. Τότε ήταν πολύ δύσκολη και η επικοινωνία. Μόνο με γράμματα επικοινωνούσαμε και η αγωνία μου ήταν μεγάλη που δεν ήξερα τι έκαναν κι αν ήταν καλά.

Την πρώτη μέρα που έφτασα στην Αθήνα, πήγα να επισκεφθώ την Ακρόπολη! Ήθελα πολύ να τη δω. Περπάτησα στην Πλάκα και το Μοναστηράκι και ένιωσα σαν να είχα ζήσει εδώ. Έλληνες και Γεωργιανοί μοιάζουμε πολύ, μόνο η γλώσσα διαφέρει.

Μετά από 2μιση χρόνια πήρα την πράσινη κάρτα. Τώρα ξέρω ότι η διαδικασία είναι πολύ πιο δύσκολη. 

Σήμερα έχω ένα κατάστημα με κοσμήματα. Έχω σπουδάσει σε σχολή χρυσοχοΐας. Είμαι παντρεμένη με Έλληνα και έχουμε δύο κορίτσια, δίδυμα. Είμαι αθλήτρια της τοξοβολίας και μάλιστα, έχω κατακτήσει και το πρωτάθλημα Ελλάδος. Παρακολουθώ μαθήματα ελληνικών και τώρα συμμετέχω σε μάθημα προετοιμασίας για τις εξετάσεις κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας.

Maia: «Ποτέ δεν αισθάνθηκα ξένη ή αποκλεισμένη στην Ελλάδα, ακόμα κι όταν πρωτοήρθα που δεν ήξερα ούτε μια λέξη στα ελληνικά».

Έχω πολλά όνειρα για το μέλλον. Θέλω να ξανασχοληθώ με την τοξοβολία, να περάσω τις εξετάσεις για την ιθαγένεια. Έχω πραγματοποιήσει το όνειρό μου να δημιουργήσω το μαγαζί μου και ελπίζω να συνεχίσει να πηγαίνει καλά. 

Ξέρω τι σημαίνει για μία γυναίκα να αφήσει τη χώρα της, την οικογένειά της.. Η απόφαση είναι πάρα πολύ δύσκολη. Σε όποια γυναίκα το σκέφτεται, θα της έλεγα να ακούσει την καρδιά της και να πάρει την τύχη στα χέρια της!»

Ελπίδα: «Θέλω να ψηφίζω και να μην φοβάμαι την ανανέωση της άδειας»

Η Ελπίδα ήρθε μετανάστρια από τη Ρωσία πριν από 6 χρόνια. Επέλεξε συνειδητά την Ελλάδα. Έχει δική της επιχείρηση, μαθαίνει Ελληνικά, συμμετέχει ενεργά στον πολιτισμό.Το όνειρό της είναι απλό και βαθιά πολιτικό.

«H πορεία μου προς την Ελλάδα ήταν μια συνειδητή επιλογή. Η δουλειά μου μού επέτρεψε να ταξιδέψω σε όλο τον κόσμο και να έχω συνεργάτες σε όλες τις χώρες. Επισκέφτηκα την Ελλάδα για πρώτη φορά ως τουρίστρια, στο νησί της Ρόδου. Η ηρεμία και η φιλικότητα των ντόπιων, που είναι πάντα πρόθυμοι να βοηθήσουν και έχουν ανοιχτή καρδιά, με άγγιξαν. Τη δεύτερη φορά, πήγα σκόπιμα στην Αθήνα για δουλειά.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ερωτεύτηκα ακόμα περισσότερο την Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Συνειδητοποίησα ότι αυτή ήταν η χώρα στην οποία ήθελα να επενδύσω, ξεκινώντας μια μικρή επιχείρηση που θα μου επέτρεπε να ζήσω, να πληρώνω φόρους και να έχω τις ίδιες ευκαιρίες και δικαιώματα με τους ντόπιους.

Έχω γίνει καλά αποδεκτή από την τοπική κοινότητα. Συχνά συζητάμε με τους γείτονές μου για τη ζωή. Παρακολουθώ συχνά παραστάσεις στο θέατρο, συναυλίες, επισκέπτομαι μουσεία. Αυτό βίωνα και στην πατρίδα μου. Η Ελλάδα και ο πολιτισμός της έχουν καλύψει πλήρως τις ανάγκες μου.

Από την εμπειρία των συμπατριωτών μου που γέννησαν και μεγάλωσαν παιδιά στην Ελλάδα, είναι περήφανοι που έχουν ελληνική υπηκοότητα, που ζουν σε αυτή τη μικρή αλλά σπουδαία χώρα. 

Ελπίδα: «Το όνειρό μου είναι να αποκτήσω την ελληνική ιθαγένεια και να συμμετέχω πλήρως σε όλα, να έχω το δικαίωμα να ψηφίζω στις εκλογές και να μην ανησυχώ για την ανανέωση της άδειας παραμονής μου».

Τι μπορώ να πω σε άλλες γυναίκες που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους για οποιονδήποτε λόγο; Πρώτον, δώστε προσοχή στη νοοτροπία των ανθρώπων στη χώρα στην οποία θέλετε να μεταναστεύσετε. Είναι κατάλληλη για εσάς; Εξοικειωθείτε με τους νόμους αυτής της χώρας και τους κανόνες για τη νόμιμη διαμονή, καθώς αυτό θα σας επιτρέψει να νιώσετε προστατευμένες. Μάθετε τη γλώσσα αυτής της χώρας.

Ευχαριστώ την Ελλάδα και τον λαό της που με υποδέχτηκαν με ανοιχτή καρδιά, με βοήθησαν στις δύσκολες στιγμές της προσαρμογής και με στήριξαν.

Τώρα κι εσείς είστε η οικογένειά μου και τα αγαπημένα μου πρόσωπα, με καλή καρδιά και ανοιχτή ψυχή! Σας ευχαριστώ και σας υποκλίνομαι!

Dalia: «Τα παιδιά μου αισθάνονται Έλληνες. Εγώ ακόμα περιμένω»

Η Dalia ήρθε μετανάστρια από τη Συρία. Παρότι ζει νόμιμα στην Ελλάδα, δεν μπορεί να εργαστεί, δεν έχει ΑΜΚΑ, δεν έχει πλήρη πρόσβαση σε υπηρεσίες. Τα παιδιά της πηγαίνουν σχολείο, μιλούν ελληνικά, δεν έχουν νιώσει ποτέ ξένα. Το όνειρο της οικογένειας είναι η ιθαγένεια.

«Το ταξίδι μας ξεκίνησε όταν αποφασίσαμε να φύγουμε από τη Συρία λόγω των δύσκολων συνθηκών που επικρατούσαν εκεί. Υποβάλαμε αίτηση για Golden Visa στην Ελλάδα μέσω επένδυσης σε ακίνητα και την αποκτήσαμε πριν από 4 χρόνια. Από τότε ζούμε εδώ. Η πιο δύσκολη στιγμή ήταν όταν πουλήσαμε όλα μας τα υπάρχοντα και αποχαιρετήσαμε την οικογένειά μας. Η απόφασή μας να μεταναστεύσουμε ήταν πάρα πολύ δύσκολη.

Σύμφωνα με τον νόμο για την Golden Visa, δεν μπορούμε να εργαστούμε. Δεν μπορούμε να βγάλουμε ΑΜΚΑ και κατά συνέπεια αντιμετωπίζουμε σημαντικές δυσκολίες στην πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. 

Ζούμε μία φυσιολογική ζωή. Τα παιδιά μου πηγαίνουν στο σχολείο. Εγώ δεν μπορώ να εργαστώ όπως ήδη ανέφερα. Όμως μαθαίνω Ελληνικά για να ενταχθώ, αλλά και για να μπορώ να βοηθάω τα παιδιά μου στο σχολείο.

Dalia: «Τα παιδιά μου αισθάνονται Έλληνες. Πηγαίνουν στο σχολείο, μιλάνε ελληνικά, κάνουν παρέα με τους Έλληνες φίλους τους χωρίς προκαταλήψεις ή διακρίσεις. Δεν αισθάνθηκαν ποτέ ξένοι».

Από την πρώτη στιγμή η τοπική κοινωνία μας υποδέχθηκε με σεβασμό και αγάπη. Ποτέ δεν αισθανθήκαμε αποκλεισμένοι.

Μας εντυπωσίασε η ομορφιά της Ελλάδας. Τα μνημεία της, η φύση της, η ευγένεια και η φιλοξενία των ανθρώπων της, όλα αυτά μας εξέπληξαν πολύ θετικά. Η φύση, το κλίμα, το φαγητό, η ευγένεια και η συνεργασία των ανθρώπων… Όλα αυτά μας κάνουν να νιώθουμε σαν στο σπίτι μας στην Ελλάδα.

Το μεγαλύτερο όνειρό μας είναι να αποκτήσουμε την ελληνική ιθαγένεια. Έτσι εγώ και άντρας μου θα καλύτερες ευκαιρίες εργασίας και θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε περισσότερο τα παιδιά μας.

Η αλήθεια πίσω από την «ένταξη»

Η Ελλάδα έχει παραδείγματα επιτυχημένης ένταξης μεταναστών και προσφύγων. Αλλά, όπως επισημαίνει η ΜΕΤΑδραση, το κρίσιμο κενό βρίσκεται όταν οι άνθρωποι αυτοί καλούνται να ενταχθούν χωρίς επαρκή στήριξη σε βασικούς τομείς όπως η εργασία, η στέγη, η γλώσσα και οι κοινωνικές υπηρεσίες. Γιατί η ένταξη δεν είναι πράξη καλοσύνης. Είναι θεσμική ευθύνη. Και, τελικά, είναι ζήτημα δημοκρατίας.

Σε αυτή τη ζωή, όπως μού λέει η Idra Kayne: «Έχουμε μόνο ο ένας τον άλλον. Όλοι διαφορετικοί, ξεχωριστοί αλλά τόσο ίδιοι και κυρίως ίσοι. Ας μην το ξεχνάμε».

Ίσως μια μέρα σαν τη σημερινή, να είναι μια καλή αφορμή για να δούμε πέρα από αριθμούς και ταμπέλες. Και να θυμηθούμε ότι πίσω από τον όρο «μετανάστρια» υπάρχουν ζωές, οικογένειες και όνειρα που ζητούν χώρο, όχι ανοχή.