Η εποχή των anti-social media αλλάζει τις σχέσεις μας για πάντα
- 29 ΔΕΚ 2025
Η «μπογιά» των social media ίσως περνάει ανεπιστρεπτί. Η υπόσχεση μιας νέας εποχής σύνδεσης και κοινότητας που έφερε το Facebook πριν από 2 δεκαετίες (ναι, τόσος καιρός έχει ήδη περάσει), δεν έχει εκπληρωθεί πλήρως. Αντίθετα, βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα τάση που ονομάζεται “anti-social media“, όπου η ανθρώπινη επαφή υποκαθίσταται όλο και περισσότερο από AI chatbots, προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να συνομιλούν, να θυμούνται και να αλληλεπιδρούν σαν άνθρωποι.
Η ιδέα των anti-social media ακούγεται ταυτόχρονα συναρπαστική και ανησυχητική. Όπως αναφέρει ο Damon Beres σε σχετικό άρθρο στο The Atlantic, «το να μιλάς για πάντα σε κανέναν άλλο εκτός από τον εαυτό σου» είναι η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται, καθώς AI chatbots σχεδιάζονται να ικανοποιούν τον χρήστη χωρίς τις φυσικές τριβές των ανθρώπινων σχέσεων.
Στην εποχή των anti-social media τα AI chatbots κάνουν κουμάντο
Τα AI chatbots είναι ψηφιακά προγράμματα που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για να αλληλεπιδρούν με ανθρώπους μέσω γραπτού ή φωνητικού κειμένου. Τα σύγχρονα chatbots, όπως το ChatGPT, το Google Gemini ή το Amazon Rufus, δεν περιορίζονται πλέον σε απλές απαντήσεις ή υπηρεσίες πελατών. Μπορούν να αναγνωρίζουν συναισθήματα, να θυμούνται προηγούμενες συζητήσεις και να προσαρμόζουν τις απαντήσεις τους με τρόπο που μοιάζει ανθρώπινος.
Η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook, έχει προτείνει ότι τα AI bots θα μπορούσαν να γίνουν εικονικοί «θεραπευτές» ή ακόμα και «σύντροφοι», ενσωματωμένοι σε ψηφιακό χώρο. Παράλληλα, το Instagram ενσωματώνει prompts όπως «Chat with AIs», υποδεικνύοντας ότι η τάση εξαπλώνεται σε πλατφόρμες με τεράστια επιρροή στην καθημερινότητα των χρηστών.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της anti-social media εποχής
iStock
Οι άνθρωποι τείνουν να ανθρωποποιούν την τεχνολογία, βλέποντας στα chatbots στοιχεία ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αυτό έχει μια σειρά από συνέπειες στην ψυχολογία:
- Μείωση κοινωνικών δεξιοτήτων: Οι σχέσεις με AI στερούνται της τριβής που χαρακτηρίζει τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις, όπως οι διαφωνίες, οι συμβιβασμοί και η κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων. Σύμφωνα με έρευνα του UCLA (2022), η παρατεταμένη χρήση ψηφιακών συνομιλητών μπορεί να μειώσει την ικανότητα των ανθρώπων να αναγνωρίζουν συναισθηματικά σήματα από άλλους ανθρώπους.
- Αίσθημα απομόνωσης: Παρά την ψευδαίσθηση συντροφικότητας, τα AI bots δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την πραγματική ανθρώπινη επαφή. Μελέτες του American Journal of Psychiatry (2021) δείχνουν ότι η υπερβολική εξάρτηση από ψηφιακές αλληλεπιδράσεις συνδέεται με αυξημένα επίπεδα μοναξιάς και κατάθλιψης.
- Ενίσχυση του εγωκεντρισμού: Τα AI bots σχεδιάζονται να είναι «συμφωνούντα» με τον χρήστη, χωρίς να προκαλούν σύγκρουση ή να φέρνουν κριτική. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική αυτοεκτίμηση ή ανικανότητα να αντιμετωπίσουμε κριτική από άλλους ανθρώπους.
Η κοινωνική αλλαγή πίσω από την τεχνολογία
Η ανάπτυξη των AI chatbots έρχεται να καλύψει ένα κενό κοινωνικότητας. Η κοινωνιολόγος Sherry Turkle από το MIT υπογραμμίζει ότι η τεχνολογία συχνά δημιουργεί μια ψευδή αίσθηση επικοινωνίας, μειώνοντας την επιθυμία για πραγματική, διαπροσωπική σύνδεση. Η εποχή των social media δημιούργησε συνήθειες απομόνωσης με τα likes και τα σχόλια να αντικαταστούν τον διάλογο. Τώρα τα AI bots φαίνεται να εμβαθύνουν αυτή την τάση.
Η ψυχολογική θεωρία της «παρεμβολής αλγορίθμων» υποστηρίζει ότι όταν οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν συχνά με ψηφιακά όντα που ανταποκρίνονται άψογα στις προσδοκίες τους, μειώνεται η υπομονή και η ανεκτικότητα στις ανθρώπινες σχέσεις. Με απλά λόγια, η τέλεια «συμπεριφορά» ενός bot κάνει την αλληλεπίδραση με πραγματικούς ανθρώπους να φαίνεται κουραστική ή δύσκολη.
Επιστημονικά ευρήματα που υποστηρίζουν την anti-social media τάση
- Μελέτη του 2022 από το MIT και το Stanford έδειξε ότι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν chatbots για κοινωνική υποστήριξη, παράλληλα με πραγματικές σχέσεις, ανέφεραν μειωμένα επίπεδα άγχους. Ωστόσο, όσοι αντικατέστησαν πλήρως τις ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις, παρουσίασαν αυξημένη μοναξιά και κοινωνική αποξένωση.
- Έρευνα του UCLA (2022) διαπίστωσε ότι η ανθρωποποίηση των bots προκαλεί «ψευδή συναισθήματα εγγύτητας», τα οποία δεν μεταφράζονται σε κοινωνική ευημερία.
- Μελέτες της American Psychological Association (APA, 2021) δείχνουν ότι η υπερβολική χρήση AI για συναισθηματική υποστήριξη μπορεί να μειώσει την ικανότητα αντιμετώπισης συγκρούσεων σε πραγματικές σχέσεις.
Τι σημαίνει η εποχή των anti-social media για τις σχέσεις και την ψυχολογία μας;
Η τάση των anti-social media μάς ωθεί να σκεφτούμε πώς και γιατί χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για κοινωνική επαφή. Τα AI chatbots προσφέρουν μια άμεση, χωρίς ρίσκο «συντροφιά», αλλά η εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να μειώσει την επιθυμία για ανθρώπινες σχέσεις.
Οι ειδικοί συνιστούν:
- Χρησιμοποίησε τα bots ως βοηθό: Όχι όμως ως υποκατάστατο
- Διατήρησε πραγματικές κοινωνικές επαφές: Κοινωνική αλληλεπίδραση με φίλους, οικογένεια ή συνεργάτες παραμένει απαραίτητη για την ψυχική υγεία.
- Βάλε όρια: Η συνεχής επικοινωνία με AI μπορεί να είναι εθιστική, γι΄ αυτό βάλε όρια στη χρήση τους.
- Εκπαίδευσε τον εαυτό σου στην «κοινωνική αντοχή»: Συμμετοχή σε δύσκολες συνομιλίες και αντιμετώπιση αντιθέσεων ενισχύει την ψυχολογική ανθεκτικότητα.
Η εποχή των anti-social media δεν είναι απλώς μια τεχνολογική τάση, αλλά μια βαθιά κοινωνική αλλαγή. Τα AI chatbots προσφέρουν συντροφιά και υποστήριξη, αλλά ταυτόχρονα ενισχύουν την απομόνωση, την αποφυγή τριβών και τη μείωση των κοινωνικών δεξιοτήτων. Η πρόκληση είναι να βρούμε την ισορροπία μεταξύ ψηφιακής ευκολίας και πραγματικής ανθρώπινης σύνδεσης, διασφαλίζοντας ότι η τεχνολογία μας ενώνει χωρίς να μας αποξενώνει.
