Τι μας ξεφεύγει για τα δικαιώματα των παιδιών; Οι ειδικοί στο «Χαμόγελο του Παιδιού» έχουν την απάντηση
- 20 ΝΟΕ 2025
Η Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού γιορτάζεται σαν σήμερα, κάθε χρόνο στις 20 Νοεμβρίου, τιμώντας την υιοθέτηση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1989. Η Σύμβαση αυτή στόχευε στο να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία βλέπει τα παιδιά, αναγνωρίζοντάς τα όχι απλώς ως αποδέκτες φιλανθρωπίας, αλλά ως ξεχωριστά ανθρώπινα όντα με δικά τους δικαιώματα και φωνή.
Ωστόσο, παρά τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού παρατηρούμε σε ανησυχητικά σταθερούς ρυθμούς, να καταπατώνται τα δικαιώματα των παιδιών, σε διάφορες μορφές, όπως με ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική κακοποίηση και παραμέληση. Για περισσότερες πληροφορίες μιλήσαμε με την Σταυρούλα Σπυροπούλου, ψυχολόγο από Το Χαμόγελο του Παιδιού και συντονίστρια του Εθνικού Κέντρου για την Κακοποίηση και Εκμετάλλευση Παιδιών, αλλά και με την 16χρονη Ναταλία, εθελόντρια του Ευρωπαϊκού Μαθητικού Εθελοντικού Δικτύου YouSmile από Το Χαμόγελο του Παιδιού και μέλος της Ομάδας Δικαιωμάτων του Παιδιού.
Σταυρούλα Σπυροπούλου, ψυχολόγος στο «Χαμόγελο του Παιδιού», συντονίστρια του Εθνικού Κέντρου για την Κακοποίηση και Εκμετάλλευση Παιδιών
Το Χαμόγελο του Παιδιού
Η Σταυρούλα Σπυροπούλου είναι ψυχολόγος που δραστηριοποιείται στο Χαμόγελο του Παιδιού από το 2018 και ξεκίνησε από τα σπίτια φροντίδας του οργανισμού, όπου ζουν παιδιά τα οποία έχουν υποστεί βίαια κακοποίηση. Το Χαμόγελο του Παιδιού τα τελευταία χρόνια έχει συγκροτήσει 10 εξειδικευμένα κέντρα δράσης για κάθε θέμα που αφορά το παιδί και την οικογένεια.
Ένα από αυτά τα κέντρα είναι και το Εθνικό Κέντρο για την Κακοποίηση και Εκμετάλλευση Παιδιών, το οποίο έχει διάφορες δράσεις που εστιάζουν τόσο στην πρόληψη όσο και στην παρέμβαση, αλλά και στη θεραπεία των παιδιών που έχουν υποστεί κακοποίηση. Βασικό εργαλείο του κέντρου είναι η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά 1056. Το κέντρο συνεργάζεται με τα υπόλοιπα 9 κέντρα του οργανισμού.
– Σταυρούλα Σπυροπούλου, ποια είναι τα δικαιώματα των παιδιών;
Τα δικαιώματα των παιδιών ορίζονται σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού των Ηνωμένων Εθνών, η οποία αποτελείται από 54 άρθρα. Ουσιαστικά πρόκειται για 4 βασικούς πυλώνες. Το πρώτο είναι η μη διάκριση, δηλαδή ότι τα δικαιώματα των παιδιών αφορούν όλα τα παιδιά ανεξάρτητα από τη θρησκεία τους και την καταγωγή τους καθώς πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν πρώτα η ιδιότητά τους, ότι είναι δηλαδή παιδιά.
Το 2ο είναι το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, δηλαδή ότι όλες οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε σχέση με ένα παιδί θα πρέπει να βάζουν ως προτεραιότητα αυτό και το τι είναι καλύτερο για ένα παιδί να γίνει.
Το 3ο είναι το δικαίωμά του στην επιβίωση, δηλαδή πως όλα τα παιδιά πρέπει να έχουν ένα επαρκές βιοτικό επίπεδο, να έχουν επαρκείς παροχές στο επίπεδο της υγείας, της εκπαίδευσής τους και να μπορούν να διαβιούν σε ένα καλό επίπεδο, εξασφαλίζοντας έτσι τα απαραίτητα για την ανάπτυξή τους. Και 4ο είναι το δικαίωμά τους στη συμμετοχή και στην έκφρασή τους, όσον αφορά τις αποφάσεις που λαμβάνονται για εκείνα.
Το Χαμόγελο Του Παιδιού
– Πόσο συχνά βλέπουμε να καταπατώνται αυτά τα δικαιώματα;
Βλέπουμε ότι υπάρχουν περιστατικά παιδιών που καταπατώνται τα δικαιώματά τους κάθε μέρα. Παιδιά που κακοποιούνται είτε σωματικά είτε ψυχολογικά, είτε ακόμα και περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης.
Σταυρούλα Σπυροπούλου: «Βλέπουμε περιστατικά καταπάτησης των δικαιωμάτων των παιδιών σε καθημερινή βάση».
Μέσω του chat 1056 που επικοινωνούν περισσότερο τα παιδιά, αναφέρουν ότι βιώνουν εκφοβισμό, περιστατικά εκφοβισμού στο σχολείο, ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα όσον αφορά την ψυχική τους υγεία και τη σχέση τους με την οικογένεια.
Ακόμα βλέπουμε και από τα Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας, ότι πολλά παιδιά βρίσκονται σε οικογένειες που περνούν δύσκολα σε επίπεδο διαβίωσης.
– Ποια είναι τα συνηθέστερα περιστατικά παραβίασης;
Η κατηγορία που περισσότερο αναφέρουν οι πολίτες σε εμάς είναι αυτή της παραμέλησης από τους γονείς και η σωματική κακοποίηση. Πολύ λιγότερα είναι τα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης, όχι επειδή δε συμβαίνουν, αλλά επειδή είναι πολύ πιο δύσκολο για κάποιον να τα αναγνωρίσει και να μιλήσει γι’ αυτά, πόσο μάλλον σε μικρές ηλικίες που δεν ξέρουν τι ακριβώς είναι η σεξουαλική παρενόχληση.
– Ποιες ηλικίες παιδιών βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο;
Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών βλέπουμε και διαφορετικές καταστάσεις. Ένα παιδί πολύ μικρής ηλικίας μπορεί να είναι πιο ευάλωτο στον κίνδυνο του να υποστεί κάποιου είδους κακοποίηση ή παραμέληση από την οικογένεια του, δεδομένου ότι το ίδιο δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του, να μιλήσει για αυτό που του συμβαίνει, οπότε έρχεται η κοινωνία να μπορέσει να φροντίσει να αναγνωρίσει τους κινδύνους αυτούς και να μιλήσει γι’ αυτό.
Στην εφηβική ηλικία βλέπουμε αύξηση στους κινδύνους που έχουν να κάνουν με τη χρήση του διαδικτύου, όπως περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης ανηλίκων μέσα από το διαδίκτυο. Για παράδειγμα, περιπτώσεις που μπορεί τα παιδιά να εκβιάζονται με κάποιες φωτογραφίες που μπορεί να έχουν μοιραστεί στα social media.
Σταυρούλα Σπυροπούλου: «Το πιο σημαντικό είναι να είμαστε όλοι ενημερωμένοι για το τι σημαίνει δικαίωμα του παιδιού».
– Τι μπορεί να κάνει ο καθένας μας ξεχωριστά, προκειμένου να προστατευτούν τα παιδιά;
Το πιο σημαντικό είναι το να είμαστε όλοι ενημερωμένοι για το τι σημαίνει δικαίωμα του παιδιού, να μπορούμε να αναγνωρίζουμε περιστατικά και να ξέρουμε πού να τα αναφέρουμε, όταν συμβαίνουν. H Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 είναι διαθέσιμη προς τους πολίτες προκειμένου να αναφέρουν οποιοδήποτε περιστατικό τους προβληματίζει, 24 ώρες το 24ωρο, ανώνυμα και δωρεάν. Για τα παιδιά υπάρχει και η εφαρμογή Chat 1056, όπου τα ίδια τα παιδιά μπορούν να μας στείλουν μήνυμα και να μιλήσουν για το πρόβλημά τους.
Επίσης για τους πολίτες, αλλά και για τα ίδια τα παιδιά, υπάρχει και η εφαρμογή Cybertipline Hellas, η οποία είναι μια εφαρμογή που έχει αναπτυχθεί λόγω της συνεργασίας μας με το Εθνικό Κέντρο για τα Εξαφανισμένα και Υπό Εκμετάλλευση Παιδιά της Αμερικής και λαμβάνουμε αναφορές για διαδικτυακούς κινδύνους.
Το Χαμόγελο Του Παιδιού
– Ποια είναι τα βήματα του Χαμόγελου του Παιδιού όταν λαμβάνει μια αναφορά;
Όταν λαμβάνουμε αναφορές, αυτό που κάνουμε είναι να διαβιβάζουμε αυτή την πληροφορία στις αρμόδιες αρχές, είτε στην Εισαγγελία είτε στην αστυνομία, που στη συνέχεια αναλαμβάνουν να διερευνήσουν τι ακριβώς συμβαίνει και να βρεθούν οι κατάλληλες λύσεις για την προστασία του παιδιού. Από τη στιγμή που εμείς ενημερωνόμαστε για κάποιο περιστατικό, κινούμαστε άμεσα προκειμένου να μην χαθεί χρόνος και οι κινήσεις είναι συντονισμένες.
– Πόσο εύκολο είναι να ζητήσει ένα παιδί βοήθεια;
Τα παιδιά προκειμένου να ζητήσουν βοήθεια είναι πάρα πολύ σημαντικό να αισθάνονται ότι εκεί που θα απευθυνθούν, θα έχουν και ανταπόκριση. Οι δάσκαλοι που είναι σε άμεση επαφή με τα παιδιά, οποιοσδήποτε έχει επαφή με παιδί καθημερινά, αυτό που πρέπει πρώτα απ’ όλα να χτίσει είναι σχέση εμπιστοσύνης. Αυτό είναι κάτι που θεωρούμε ότι στο Χαμόγελο του Παιδιού, το έχουμε κερδίσει και παλεύουμε καθημερινά. Η επικοινωνία των παιδιών με τη γραμμή τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί πάρα πολύ.
Σταυρούλα Σπυροπούλου: «Το πιο σημαντικό κομμάτι είναι να χτίσουμε εμπιστοσύνη με τα παιδιά».
– Ποιοι φορείς συνεργάζονται με τον οργανισμό για τις παραβιάσεις;
Έχουμε συνεργασίες σε επίπεδο εθνικό με όλους τους εμπλεκόμενους. Με τα αρμόδια Υπουργεία, με τις περιφέρειες, με τα σώματα ασφαλείας, με θεσμικούς φορείς, με τα πανεπιστήμια. Θεωρούμε ότι ο συντονισμός των δράσεων με όλους τους εμπλεκόμενους είναι αυτό που θα φέρει στην ουσία πραγματικά αποτελέσματα στις ζωές του παιδιού. Έχουμε συνεργασίες και με διεθνή δίκτυα, προκειμένου να ανταλλάσσουμε καλές πρακτικές, να φέρνουμε νέα εργαλεία και να μπορούμε να ανταποκρινόμαστε καθημερινά σε κάθε παιδί που έχει ανάγκη.
Το Χαμόγελο Του παιδιού
– Πώς μπορούν να εντοπίσουν οι γονείς και οι εκπαιδευτές πρώιμα σημάδια κακοποίησης;
Τα παιδιά πάρα πολύ συχνά, ακόμα και αν δεν μιλήσουν απευθείας, μπορεί να μας δώσουν σημάδια, προκειμένου οι υπόλοιποι που είμαστε υπεύθυνοι σε έναν βαθμό, να τα αναγνωρίσουμε και να βοηθήσουμε.
Συνήθως, οποιαδήποτε ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά, στη διάθεση, ακόμα και σε πιο πρακτικά, όπως στον ύπνο ή στο παιχνίδι, οφείλουν να μας προβληματίσουν. Δε σημαίνει απαραίτητα ότι μπορεί να υπάρξει κακοποίηση, αλλά σίγουρα υπάρχει ένα σημάδι ότι αυτό το παιδί μπορεί να περνάει δύσκολα.
Σταυρούλα Σπυροπούλου: «Οι εκπαιδευτικοί έχουν νομική υποχρέωση να αναφέρουν περιστατικά κακοποίησης στις αρμόδιες αρχές».
Κλείνοντας, η Σταυρούλα Σπυροπούλου τόνισε ότι είναι ευθύνη όλων μας να μπορέσουμε αφενός να ενημερωθούμε κι αφετέρου να προστατέψουμε τα παιδιά.
Είναι πάρα πολύ σημαντικό να έχουμε ανοιχτά αυτιά προκειμένου να ακούσουμε τι έχουν να πουν τα παιδιά. Γιατί πάντα όταν ένα παιδί μας εμπιστεύεται και μιλάει, σημαίνει ότι έχει ένα πολύ σημαντικό μήνυμα να πει.
Ναταλία, εθελόντρια του YouSmile και μέλος της Ομάδας Δικαιωμάτων του Παιδιού, 16 ετών
Χαμόγελο Του Παιδιού
Η Ναταλία είναι εθελόντρια στο YouSmile εδώ και 3 έτη και συμμετέχει και στην Ομάδα Δικαιωμάτων του Παιδιού. Εκεί το κάθε παιδί έχει τη δυνατότητα να γίνει εθελόντρια/εθελοντής και μπορεί να υπερασπιστεί τα δικαιώματα του, αλλά και κάθε παιδιού σε ανάγκη και να συμμετέχει στις δράσεις του Οργανισμού Το Χαμόγελο του Παιδιού.
«Είμαστε μια ομάδα παιδιών που προσπαθούμε να βοηθήσουμε άλλα παιδιά με όποιο τρόπο μπορούμε. Υπάρχουν διάφορες δράσεις. Φτιάχνουμε είτε κάρτες για τα νοσοκομεία, είτε βοηθάμε στα κέντρα στήριξης του Χαμόγελο του Παιδιού», επισημαίνει η Ναταλία.
– Ποιες είναι οι δράσεις των παιδιών στο “YouSmile“;
Προσπαθούμε να περάσουμε όλες τις προτάσεις μας και όλες τις θέσεις μας προς το κοινό και σε όσους έχουν τη δύναμη να κάνουν κάτι για να βοηθήσουν. Όπως με τους θεσμικούς φορείς, αυτούς που ασχολούνται με την πρόληψη της κακοποίησης και με όλους τους κυβερνητικούς εκπροσώπους. Πηγαίνουμε και σε συνέδρια και θέτουμε τις προτάσεις μας.
Απευθυνόμαστε και στα παιδιά που μπορεί να βιώνουν καταπάτηση των δικαιωμάτων τους ή μπορεί να παρατηρούν ένα φαινόμενο. Ακόμα, απευθυνόμαστε στους γονείς, σε εκπαιδευτικούς και σε ανθρώπους γενικότερα που ασχολούνται με παιδιά.
– Θεωρείς από την πλευρά σου ότι η ελληνική νομοθεσία προστατεύει επαρκώς τα παιδιά;
Σίγουρα υπάρχουν κάποια πράγματα τα οποία θα μπορούσαν να γίνονται λίγο διαφορετικά, ώστε να προστατεύονται ακόμα καλύτερα τα παιδιά. Για παράδειγμα, εμείς είχαμε κάνει κάποιες προτάσεις, για να γίνονται πιο γρήγορα οι διαδικασίες, για να μην ταλαιπωρείται πάρα πολύ το παιδί και να μένει όσο το δυνατό λιγότερο σε μια ασταθής κατάσταση. Να υπάρχει μια πιο φιλική αντιμετώπιση του παιδιού, γιατί είδαμε ότι εμπλέκεται πάρα πολύ η αστυνομία και πολλά άγνωστα πρόσωπα. Έχουμε αναφέρει επίσης ότι πρέπει να υπάρχουν σχολικοί ψυχολόγοι.
– Πώς λειτουργούν οι μαθητές και οι καθηγητές όταν βλέπουν κάποιο περιστατικό καταπάτησης δικαιωμάτων;
Η αλήθεια να λέγεται. Το σχολείο σε πολλές περιπτώσεις δεν αναλαμβάνει ενεργό ρόλο, όταν καταπατάται κάποιο δικαίωμα, ακόμα και αν αυτό συμβαίνει μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Φυσικά υπάρχουν και οι καθηγητές που θα ενδιαφερθούν και θα προσπαθήσουν να βρουν μια λύση και να βοηθήσουν τα παιδιά. Αλλά αν το δούμε πάρα πολύ γενικά, η τάση είναι να μη συμβαίνει αυτό.
Ναταλία: «Το σχολείο σε πολλές περιπτώσεις δεν αναλαμβάνει ενεργό ρόλο, όταν καταπατάται κάποιο δικαίωμα».
Τα παιδιά μεταξύ τους θεωρώ ότι αν δουν κάποια παραβίαση δικαιωμάτων, θα ενδιαφερθούν. Από την άλλη σε κάποιες περιπτώσεις bullying, πολλές φορές κανείς δεν κάνει τίποτα γι αυτό. Ούτε καν τα παιδιά, γιατί νιώθουν ότι είτε δεν έχει νόημα να πουν κάτι, είτε φοβούνται, είτε δεν ξέρουν σε ποιόν να μιλήσουν.
Θα θέλαμε όλοι να γνωρίζουν ότι έχουμε κι εμείς δικαιώματα. Ότι είμαστε κι εμείς άνθρωποι. Μπορεί να είμαστε μικροί σε ηλικία, αλλά έχουμε φωνή και πρέπει να μας ακούει ο κόσμος. Πρέπει όλοι να ενημερωθούν για τα δικαιώματα του παιδιού, γιατί δεν είναι τίποτα δεδομένο.
Τα παιδιά αντικειμενικά είναι η πιο ευάλωτη ομάδα, για να καταπατηθούν τα δικαιώματά τους. Πρέπει να μιλάμε όταν βλέπουμε κάτι και να μην το αφήνουμε να συνεχίζεται.
