Η συγγνώμη προς τις 4.500 γυναίκες της Γροιλανδίας που έβαλαν σπιράλ παρά τη θέλησή τους ήρθε, αλλά άργησε
- 28 ΑΥΓ 2025
Χιλιάδες γυναίκες και κορίτσια στη Γροιλανδία έβαλαν σπιράλ παρά τη θέλησή τους μεταξύ 1966 και 1970. Υπολογίζονται σε περίπου 4500 γυναίκες και κορίτσια, κάποια από τα οποία ήταν 12 ετών όταν το κράτος αποφάσισε ότι το σώμα τους είναι ένα αντικείμενο στην κατοχή του. Δεκαετίες αργότερα η Δανία, μέσω της πρωθυπουργού της, Mette Frederiksen, ζήτησε συγγνώμη. Με μια συγγνώμη ως γνωστόν δεν γίνονται θαύματα, ωστόσο είναι μία πρώτη επίσημη αναγνώριση ευθύνης για τη σωματική και ψυχολογική βλάβη που υπέστησαν οι γυναίκες αυτές.
Η πρωθυπουργός της Δανίας ζήτησε συγγνώμη για την εκστρατεία ακούσιου ελέγχου γεννήσεων που πραγματοποιήθηκε τη δεκαετία του 1960 και σκοπό είχε να περιορίσει τα ποσοστά γεννήσεων στον αυτόχθονα πληθυσμό, αναγνωρίζοντας ότι υπήρχαν «συστημικές διακρίσεις» εις βάρος των αυτόχθονων γυναικών της Γροιλανδίας που οι Δανοί γιατροί αποφάσισαν να ελέγξουν τα σώματά τους. Η Γροιλανδία βλέπεις, ήταν αποικία της Δανίας μέχρι το 1953. Επιπλέον οι κάτοικοί της κατάφεραν να ανακτήσουν τον έλεγχο του συστήματος υγείας τους μόλις το 1992.
Ο πρώην πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Múte B Egede, είχε χαρακτηρίσει την εκστρατεία ελέγχου γεννήσεων χωρίς περιστροφές γενοκτονία, ενώ ο νέος πρωθυπουργός του νησιού Jens-Frederik Nielsen συνυπέγραψε την ανακοίνωση της Δανής πρωθυπουργού ζητώντας κι εκείνος συγγνώμη για περιστατικά που σημειώθηκαν μετά το 1970.
Όλα αυτά συμβαίνουν λίγο καιρό πριν την δημοσίευση των συμπερασμάτων της πολυαναμενόμενης έρευνας για την εκστρατεία της φρίκης που σύμφωνα με τον Guardian θα δημοσιευτεί εντός του Σεπτεμβρίου (αρχικά η έκδοσή της αναμενόταν τον Μάιο του 2025).
Το εύρος της εκστρατείας αυτής που παρενέβη στα σώματα των αυτόχθονων γυναικών της Γροιλανδίας ανερυθρίαστα, αποκαλύφθηκε το 2022 σε ένα podcast που δημοσιεύτηκε από τον ραδιοτηλεοπτικό φορέα DR της Δανίας. Τα εθνικά αρχεία της χώρας έδειξαν ότι, μόνο μεταξύ 1966 και 1970, τοποθετήθηκαν 4.500 ενδομήτριες συσκευές στις γυναίκες χωρίς τη γνώση ή τη συγκατάθεσή τους.
Σύμφωνα με το BBC η πρακτική αυτή συνεχίστηκε άτυπα για πολλά χρόνια αργότερα με περιστατικά να φτάνουν ως το 2009 και το 2014. Σύμφωνα με όσα είχε ισχυριστεί η κυβέρνηση της Γροιλανδίας το 2023, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 είχαν τοποθετηθεί σπιράλ στο 35% των γυναικών της χώρας που θα μπορούσαν να κάνουν παιδιά.
Γυναίκες που φορούν τις παραδοσιακές μπότες των Ινουίτ, στο Qeqertarsuaq της Γροιλανδίας. / Veronique DURRUTY/Gamma-Rapho via Getty Images/Ideal Image
143 Γροιλανδές έχουν μηνύσει τη Δανία, ζητώντας αποζημίωση περίπου 5.760 ευρώ, για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους που συνιστά η τοποθέτηση σπιράλ στα σώματά τους χωρίς γνώση ή συναίνεσή τους. Η ψυχολόγος Naja Lyberth, που είχε ξεκινήσει τον αγώνα για τις αποζημιώσεις των θυμάτων είχε δηλώσει στο BBC για το πώς ξεκίνησε η δράση των γυναικών: «Γερνάμε. Οι μεγαλύτερες από εμάς, στις οποίες είχαν τοποθετηθεί σπιράλ τη δεκαετία του 1960, γεννηθήκαμε τη δεκαετία του 1940 και πλησιάζουμε τα 80. Θέλουμε να δράσουμε τώρα».
«Αν και δεν έχουμε την πλήρη εικόνα, κάνει μεγάλη εντύπωση στην κυβέρνηση που τόσες γυναίκες από τη Γροιλανδία κατήγγειλαν ομόφωνα ότι έχουν υποστεί κακοποίηση από το σύστημα υγείας της Δανίας. Δεν μπορούμε να αλλάξουμε αυτό που έχει συμβεί. Αλλά μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη. Γι’ αυτό το λόγο, εκ μέρους της Δανίας, θέλω να τους πω: Συγγνώμη», ανέφερε η πρωθυπουργός της Δανίας στην ανακοίνωσή της.
«Απολογούμαι στα κορίτσια και τις γυναίκες που υπέστησαν συστημικές διακρίσεις. Επειδή είναι Γροιλανδές. Για το ότι βίωσαν σωματική και ψυχολογική βλάβη. Για το ότι τις απογοητεύσαμε», ανέφερε στη συνέχεια η Mette Frederiksen.
Από πλευράς του ο Jens-Frederik Nielsen ζήτησε συγγνώμη «για τη βλάβη και την κακοποίηση που έχουν υποστεί πολλές γυναίκες αφού αναλάβαμε την ευθύνη για το σύστημα υγείας μας». Όπως τόνισε ο ίδιος και η κυβέρνηση της Γροιλανδίας εργάζονται από τον Ιανουαρίο του 2025 για να δημιουργήσουν ένα πρόγραμμα αποζημιώσεων για τις γυναίκες που έπληξε η εκστρατεία ελέγχου γεννήσεων.
Η υπουργός Δικαιοσύνης και Ισότητας Φύλων της Γροιλανδίας, Naaja H Nathanielsen, εξέφρασε την ικανοποίησή της για τη συγγνώμη ενώ επεσήμανε το αυτονόητο, ότι χρειάζεται και μία «αποζημίωση και από το κράτος της Δανίας».
Ικανοποίηση εξέφρασε στον Guardian και μία από τις γυναίκες που έχουν μηνύσει την κυβέρνηση της Δανίας, η Bula Larsen, που επιτέλους άκουσε μία συγγνώμη. «Ηρεμεί το μυαλό μου που μπορώ πλέον να κλείσω αυτό το σκοτεινό κεφάλαιο στη ζωή μου». Είναι 66 ετών και ήταν 14 όταν της είπαν ότι πρέπει να πάει στο νοσοκομείο για εξέταση. Εκεί θυμάται τον «τρομακτικό πόνο» που ένιωσε όταν ένας γιατρός τοποθέτησε με βία το σπιράλ στον κόλπο της. Η διαδικασία προκάλεσε εκτεταμένες βλάβες στον οργανισμό της και έμαθε ότι δεν μπορεί να κάνει παιδιά, όταν το προσπάθησε αργότερα στη ζωή της, αφού παντρεύτηκε.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, άλλωστε όπως είχε ήδη γίνει γνωστό με την αποκάλυψη του σκανδάλου, οι συσκευές σπιράλ που τοποθετήθηκαν ήταν πολύ μεγάλες για το σώμα των κοριτσιών, προκαλώντας σοβαρές επιπλοκές στην υγεία τους ή ακόμη και υπογονιμότητα. Σε άλλες περιπτώσεις οι γυναίκες δεν γνώριζαν καν την ύπαρξη τους, μέχρι που ανακαλύφθηκαν στα πλαίσια γυναικολογικών ελέγχων.
Η Γροιλανδία με πληθυσμό μόλις 57.000 άτομα είναι το μεγαλύτερο νησί και η βορειότερη περιοχή της Γης. Έχει δική της σημαία, γλώσσα και πρωθυπουργό. Ωστόσο το νόμισμα, το δικαστικό σύστημα, οι εξωτερικές υποθέσεις και οι υποθέσεις ασφάλειας, εξακολουθούν να διαχειρίζονται από την Δανία.
Από τη Δανία που κάποτε προσπάθησε να μικρύνει όσο πιο πολύ μπορούσε τον γηγενή πληθυσμό της. Από τη Δανία που άργησε να ζητήσει συγγνώμη πάνω κάτω 50 χρόνια.
