Ask the expert: Μπλοκάρει το αντηλιακό την παραγωγή της βιταμίνης D;
- 11 ΑΥΓ 2025
Ο ήλιος είναι η βασικότερη πηγή βιταμίνης D. Παρόλο που ζούμε σε μια ηλιόλουστη χώρα, τα ποσοστά ανεπάρκειας βιταμίνης D στον ελληνικό πληθυσμό είναι υψηλά. Πολλοί θεωρούν ότι φταίει το αντηλιακό που εμποδίζει τη σύνθεση της βιταμίνης D στο δέρμα. Ισχύει, όμως, στα αλήθεια αυτό; H δερματολόγος Παναγιώτα Ρήγα απαντάει λεπτομερώς σε όλα μας τα ερωτήματα και λύνει κάθε απορία, για να μην έχεις καμιά δικαιολογία να μην φοράς το αντηλιακό σου με συνέπεια και επιμέλεια.
– Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: Ποια η σημασία της βιταμίνης D για την υγεία του οργανισμού και του δέρματος;
Η βιταμίνη D παίζει καθοριστικό ρόλο σε πολλές λειτουργίες του οργανισμού, ξεκινώντας από την υγεία των οστών και φτάνοντας μέχρι το ανοσοποιητικό και το μυϊκό σύστημα, την ψυχική υγεία και –ναι– το δέρμα μας. Πρώτα απ’ όλα, βοηθάει στην απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου από τον οργανισμό, στοιχείων απαραίτητων για γερά οστά και δόντια. Χωρίς επαρκή επίπεδα βιταμίνης D, ο οργανισμός μας κινδυνεύει από οστεοπενία, οστεοπόρωση, ακόμα και ραχίτιδα. Επιπλέον, η D «θωρακίζει» το ανοσοποιητικό σύστημα, ενισχύοντας την άμυνα απέναντι σε ιούς και λοιμώξεις, ενώ παράλληλα ρυθμίζει τις ανοσολογικές αντιδράσεις, μειώνοντας τον κίνδυνο για αυτοάνοσα νοσήματα.
Στις μεγαλύτερες ηλικίες, βοηθάει στην ενίσχυση της μυϊκής δύναμης, μειώνοντας την πιθανότητα πτώσεων ή τραυματισμών. Και ας μην ξεχνάμε την ψυχική υγεία: χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν συσχετιστεί με κατάθλιψη, κόπωση και αστάθεια στη διάθεση.
Τέλος, το δέρμα μας φαίνεται να «συνεργάζεται» άψογα με τη συγκεκριμένη βιταμίνη. Χάρη στην αντιφλεγμονώδη δράση της, βοηθάει σε κοινές δερματοπάθειες όπως ψωρίαση, ατοπική δερματίτιδα και ακμή. Παράλληλα, συμβάλλει στην επούλωση των πληγών και ενισχύει τη διαδικασία της κυτταρικής ανανέωσης, προσφέροντας πιο υγιή, ελαστική και λαμπερή επιδερμίδα.
iStock
-Ποιος είναι ο μηχανισμός παραγωγής βιταμίνης D στο δέρμα και ποιοι παράγοντες την επηρεάζουν;
Η σύνθεση της βιταμίνης D στο σώμα ξεκινά με την έκθεση του δέρματος στην ακτινοβολία UVB του ήλιου. Η διαδικασία είναι εντυπωσιακή: η 7-δεϋδροχοληστερόλη, μια ουσία που βρίσκεται στο δέρμα, απορροφά τις ακτίνες UVB και μετατρέπεται σε προβιταμίνη D3, η οποία με τη σειρά της μετατρέπεται με τη θερμότητα του σώματος σε βιταμίνη D3 (χοληκαλσιφερόλη). Αυτή ταξιδεύει στο ήπαρ και στη συνέχεια στα νεφρά, όπου μετατρέπεται στην ενεργή μορφή 1,25(OH)₂D₃ (καλσιτριόλη).
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή της βιταμίνης D είναι η γεωγραφία, η εποχή, η ώρα της ημέρας, ο τύπος δέρματος, η ηλικία, τα αντηλιακά και ο ρουχισμός.
- To γεωγραφικό πλάτος: Όσο πιο μακριά από τον Ισημερινό, τόσο λιγότερη ακτινοβολία UVB φτάνει στο δέρμα, ειδικά τον χειμώνα.
- Εποχή και ώρα: Η Ελλάδα έχει επαρκή ακτινοβολία UVB από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο. Οι ώρες 10:00–14:00 είναι οι πιο αποτελεσματικές. Τον χειμώνα, η παραγωγή μειώνεται αρκετά, κυρίως στη βόρεια Ελλάδα (από τη Θεσσαλονίκη και πάνω).
- Φωτότυπος: Όσο πιο ανοιχτόχρωμο είναι το δέρμα, τόσο λιγότερος χρόνος χρειάζεται (10 λεπτά), ενώ τα πιο σκούρα δέρματα χρειάζονται περισσότερη έκθεση (περίπου 20 λεπτά).
- Ρούχα, αντηλιακά, σύννεφα, ρύπανση και υψόμετρο επηρεάζουν την ποσότητα της ακτινοβολίας UVB που φτάνει στην επιδερμίδα.
- Σκιά: Αν η σκιά σου είναι μακρύτερη από το ύψος σου, αυτό σημαίνει ότι οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν πλάγια, άρα παίρνεις μικρότερη δόση ακτινοβολίας και συνεπώς παράγεις μικρότερη ποσότητα βιταμίνης D. Γι’αυτό, πρέπει να μείνεις στον ήλιο το χρονικό διάστημα 10:00–14:00 για την παραγωγή της.
-Η βασική πηγή βιταμίνης D είναι ο ήλιος. Πόση έκθεση χρειαζόμαστε καθημερινά για να παράγουμε επαρκή ποσότητα βιταμίνης D;
Aν ζεις στην Ελλάδα, μπορείς να παράγεις επαρκή βιταμίνη D με 10-20 λεπτά ήπιας έκθεσης στον ήλιο με ακάλυπτα χέρια και πρόσωπο ή πόδια, μεσημεριανές ώρες άνοιξης-καλοκαιριού, χωρίς αντηλιακό. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, τρεις φορές την εβδομάδα, αρκούν για να καλυφθούν οι ανάγκες του οργανισμού.
SOS! Η παραγωγή της βιταμίνης σταματά αυτόματα μετά από λίγα λεπτά ηλιοέκθεσης. Η περίσσεια UVB μπορεί να καταστρέψει την επιπλέον βιταμίνη D.
-Είναι αλήθεια ότι τα αντηλιακά εμποδίζουν την παραγωγή βιταμίνης D; Παίζει ρόλο ο δείκτης αντηλιακής προστασίας;
Θεωρητικά, τα αντηλιακά θα μπορούσαν να μπλοκάρουν την παραγωγή της βιταμίνης D, αλλά στην πραγματικότητα δεν το κάνουν για τους εξής λόγους: κανένα αντηλιακό δεν μπλοκάρει εντελώς την ηλιακή ακτινοβολία. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, οι περισσότεροι δεν εφαρμόζουν επαρκή ποσότητα αντηλιακού. Συνήθως, χρησιμοποιούν το 25% της ποσότητας που απαιτείται και δεν το ανανεώνουν όσο συχνά πρέπει.
-Αν κάποιος χρησιμοποιεί αντηλιακό καθημερινά, υπάρχει κίνδυνος ανεπάρκειας βιταμίνης D;
Όλες οι δερματολογικές εταιρείες του πλανήτη συμφωνούν ότι ο ήλιος είναι ο βασικός υπεύθυνος για τον καρκίνο του δέρματος και τη φωτογήρανση. Θεωρείται λοιπόν πολύ επικίνδυνη τακτική η αποφυγή χρήσης αντηλιακού και αποθαρρύνεται αυστηρά.
Εξάλλου, σε χώρες όπως η Σκανδιναβία, ο Καναδάς, η Βόρεια Αμερική, από τον Νοέμβριο έως τον Μάρτιο, ο οργανισμός των ανθρώπων δεν παράγει καθόλου βιταμίνη D, επειδή οι ακτίνες UVB δεν φτάνουν σε επαρκή ποσότητα. Οι κάτοικοι αυτών των περιοχών έχουν επάρκεια βιταμίνης D χάρη στις εμπλουτισμένες σε βιταμίνη D τροφές. Άρα, όπως καταλαβαίνετε, η βιταμίνη D δεν σχετίζεται μόνο με τον ήλιο. Μπορούμε να την πάρουμε εύκολα από τη διατροφή ή κι από συμπληρώματα διατροφής.
iStock
-Θεωρείτε ότι η συζήτηση γύρω από τον ήλιο και τη βιταμίνη D είναι μια καλή δικαιολογία για να αποφεύγουν κάποιες γυναίκες το αντηλιακό;
Δυστυχώς, ναι, και αυτό είναι επικίνδυνο. Η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο χωρίς προστασία αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο πρόωρης γήρανσης και καρκίνου του δέρματος. Για το 80% της γήρανσης του δέρματος ευθύνονται οι βλαβερές ακτίνες του ήλιου.
-Υπάρχουν ομάδες πληθυσμού που πρέπει να είναι πιο προσεκτικές για να μην έχουν ανεπάρκεια αυτής της βιταμίνης;
Ιδιαίτερα προσεκτικά πρέπει να είναι τα άτομα με χρόνιες δερματικές παθήσεις όπως ψωρίαση, ατοπική δερματίτιδα, χρόνια ακμή, συχνές μυκητιάσεις ή λοιμώξεις δέρματος, αργή επούλωση πληγών.
Επίσης, αν το δέρμα είναι εύθραυστο, με τάση για ξηρότητα ή ερεθισμούς, μπορεί να υπάρχει μια διαταραχή στον προστατευτικό φραγμό της επιδερμίδας στην οποία εμπλέκεται η βιταμίνη D. Και τέλος, τα άτομα άνω των 50, με σκουρόχρωμο δέρμα, ή που ζουν σε περιοχές με λίγο ήλιο (ή τον χειμώνα), συχνά χρειάζονται συμπληρώματα βιταμίνης D.
iStock
-Τι θα προτείνατε στις γυναίκες που εφαρμόζουν καθημερινά αντηλιακό, αλλά θέλουν να έχουν επαρκή επίπεδα βιταμίνης D;
Οι περισσότερες γυναίκες πιστεύουν ότι είναι τυπικές με τη χρήση του αντηλιακού, αλλά αυτό που ξέρω από τις συζητήσεις που κάνω με τις ασθενείς μου στο ιατρείο είναι ότι δεν ανανεώνουν καν το αντηλιακό τους! Και αν το θυμούνται, είναι μόνο για το πρόσωπο!
Αν κάποια γυναίκα είναι τυπική και σχολαστική με τη χρήση του αντηλιακού, αλλά ανησυχεί για τα επίπεδα της βιταμίνης D, τότε θα πρέπει να κάνει αιματολογική εξέταση και μόνο αν έχει έλλειψη θα πάρει συμπληρώματα διατροφής.
Φυσικά, σε καθημερινή βάση μπορεί να ενισχύει τη διατροφή της με τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D, όπως τα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομός, ειδικά ο άγριος), οι σαρδέλες, το σκουμπρί, η ρέγγα, ο τόνος σε νερό ή λάδι, το μοσχαρίσιο συκώτι, ο κρόκος του αβγού (σε μέτριες ποσότητες) και το μουρουνέλαιο, που συνήθως καταναλώνεται ως συμπλήρωμα.
-Ποια είναι η δική σας ρουτίνα σχετικά με την πρόσληψη της συγκεκριμένης βιταμίνης;
Κάνω καλή διατροφή, είμαι πολύ προσεκτική στην έκθεση στον ήλιο, παίρνω συμπληρώματα διατροφής, γιατί είμαι στην εμμηνόπαυση οπότε χρειάζομαι βιταμίνη D και ασβέστιο για πρόληψη οστεοπόρωσης, και, τέλος, φροντίζω να κάνω μέτρηση της τιμής της μια φορά τον χρόνο.
