Το νούμερο 1 λάθος που κάνουν οι γονείς όταν θέλουν να πειθαρχήσουν τα παιδιά τους
- 13 ΜΑΙ 2025
Η σωματική τιμωρία είναι ακόμα μια πραγματικότητα για πολλά παιδιά ανά τον κόσμο. Πολλοί γονείς εξακολουθούν να τη θεωρούν «αθώο» ή και «αποτελεσματικό» μέσο διαπαιδαγώγησης. Όμως, τι λέει η επιστήμη; Και πού ακριβώς τραβιέται η γραμμή ανάμεσα στην πειθαρχία και την κακοποίηση;
Μια πρωτοποριακή μετα- ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Human Behaviour ρίχνει φως στις σοβαρές συνέπειες της σωματικής τιμωρίας στα παιδιά, βασισμένη σε 195 μελέτες από 92 χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος που δημοσιεύθηκαν από το 2002 έως το 2024. Το εντυπωσιακό; Τα ευρήματα είναι παρόμοια με εκείνα προηγούμενης αντίστοιχης μελέτης σε χώρες υψηλού εισοδήματος.
Τι είναι σωματική τιμωρία και τι τη διαχωρίζει από την κακοποίηση;
Η σωματική τιμωρία ορίζεται ως οποιαδήποτε μορφή βίας που ασκείται στο παιδί με σκοπό τη συμμόρφωση: χαστούκια, σπρωξίματα, χτυπήματα με αντικείμενα, ακόμη και «ήπια» βία, όπως ένα τράβηγμα ή ένα δυνατό σφίξιμο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κακοποίηση είναι κάθε μορφή σωματικής ή/και συναισθηματικής βλάβης που προκαλείται στο παιδί στο πλαίσιο σχέσης εξουσίας και εμπιστοσύνης, με πραγματικές ή δυνητικές αρνητικές συνέπειες στην υγεία, την ανάπτυξη και την αξιοπρέπειά του.
Το σημαντικό εδώ είναι πως η διάκριση δεν έγκειται στην πρόθεση του ενήλικα, αλλά στο αποτέλεσμα και στην επίδραση στο παιδί.
Τα αποτελέσματα της έρευνας: Καμία θετική συνέπεια, δεκάδες αρνητικές
Οι ερευνητές εξέτασαν 19 διαφορετικούς τομείς που επηρεάζονται από τη σωματική τιμωρία, μεταξύ των οποίων:
- Σχέσεις γονέα – παιδιού.
- Ψυχική και σωματική υγεία.
- Γνωστικές, κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες.
- Ακαδημαϊκές επιδόσεις.
- Εμπλοκή σε βία και εγκληματικότητα.
- Κατάθλιψη, απομόνωση και διαταραχές ύπνου.
Σε 16 από τους 19 τομείς, η σωματική τιμωρία είχε αρνητικό αντίκτυπο. Και το πιο ανησυχητικό; Δεν εντοπίστηκε κανένα θετικό αποτέλεσμα.
Ενδεικτικά ευρήματα:
- Κακές σχέσεις με τους γονείς.
- Αυξημένη επιθετικότητα και αποδοχή της βίας ως μέσου επίλυσης διαφορών.
- Χαμηλή ακαδημαϊκή απόδοση και περιορισμένες γλωσσικές δεξιότητες.
- Αυξημένος κίνδυνος κατάθλιψης, χρήσης ουσιών, κοινωνικής απόσυρσης.
- Μειωμένη συναισθηματική ανάπτυξη και ενσυναίσθηση.
- Τα μόνα σημεία στα οποία δεν παρατηρήθηκε σημαντική επίδραση ήταν οι γνωστικές και κινητικές δεξιότητες, και η πιθανότητα εμπλοκής σε παιδική εργασία.
Νομικό πλαίσιο: Τι ισχύει στην Ελλάδα και διεθνώς;
Αν και ο ΟΗΕ από το 2006 έχει ζητήσει την καθολική απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας, μέχρι σήμερα μόνο 65 χώρες έχουν θεσπίσει ανάλογα μέτρα.
Η Ελλάδα εντάσσεται πλέον σε αυτές, με τον Νόμο 3500/2006 να απαγορεύει ρητά τη χρήση σωματικής τιμωρίας ως μέθοδο σωφρονισμού στο πλαίσιο της οικογενειακής ανατροφής. Μάλιστα, η χρήση της μπορεί να θεωρηθεί κακή άσκηση γονικής μέριμνας, με όλες τις νομικές συνέπειες που αυτό συνεπάγεται.
Γιατί η «ήπια» βία δεν είναι λύση
Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι ένα «χαστουκάκι για συμμόρφωση» δεν πειράζει. Όμως η επιστήμη δείχνει το αντίθετο. Ακόμα και η ήπια μορφή βίας μπορεί να έχει μακροχρόνιο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία του παιδιού και να οδηγήσει στη φυσιολογικοποίηση της βίας. Το παιδί μαθαίνει πως «όποιος έχει δύναμη, έχει και δίκιο».
Επιπλέον, η συμμόρφωση που προκύπτει από τον φόβο δεν σημαίνει εσωτερίκευση κανόνων, ούτε κατανόηση των πράξεων. Δεν διδάσκεις αξίες, επιβάλλεσαι.
Τι μπορείς να κάνεις αντί για τιμωρία;
Η οριοθέτηση είναι απαραίτητη. Το παιδί χρειάζεται σταθερά όρια για να νιώσει ασφάλεια. Όμως αυτά μπορούν να μπουν χωρίς φόβο και βία. Πώς;
- Βάλε σαφείς, δίκαιους και σταθερούς κανόνες.
- Εξήγησε τι περιμένεις με απλό και κατανοητό τρόπο.
- Αντίδρασε άμεσα, αλλά χωρίς φωνές.
- Ενίσχυσε τη θετική συμπεριφορά με επιβράβευση.
- Άκου ακόμα και όταν διαφωνείς.
- Δώσε χώρο για έκφραση και πειραματισμό, μέσα σε ασφαλή πλαίσια.
- Πάνω απ’ όλα: Δείξε συνέπεια, αγάπη και σεβασμό. Ένα παιδί που νιώθει πως το αγαπούν άνευ όρων, δεν χρειάζεται τιμωρία για να συμμορφωθεί. Χρειάζεται καθοδήγηση.
Η βία δεν είναι παιδαγωγικό εργαλείο
Η σωματική τιμωρία δεν έχει θέση στην ανατροφή των παιδιών. Η επιστήμη είναι σαφής: Δεν υπάρχει «καλή» ή «ήπια» μορφή της. Δεν χτίζει χαρακτήρες, δεν μαθαίνει κανόνες, δεν ενισχύει αξίες. Το μόνο που κάνει είναι να τραυματίζει – σωματικά και ψυχικά.
Ως γονιός, έχεις μπροστά σου μια τεράστια ευθύνη αλλά και μια μοναδική ευκαιρία: να μεγαλώσεις έναν άνθρωπο με αυτοεκτίμηση, ενσυναίσθηση και συνείδηση. Και αυτό ξεκινά με έναν απλό κανόνα: Καμία μορφή βίας – ποτέ.
