Τα 5 στάδια του ψυχικού τραύματος και του πένθους
- 16 ΟΚΤ 2023
Το συναισθηματικό και ψυχικό τραύμα είναι το αποτέλεσμα εξαιρετικά αγχωτικών γεγονότων που καταστρέφουν το αίσθημα ασφάλειας, κάνοντάς μας να αισθανόμαστε αβοήθητοι σε έναν επικίνδυνο κόσμο. Το ψυχικό τραύμα μπορεί να μας φέρει αντιμέτωπους με αρνητικά συναισθήματα, αναμνήσεις και άγχος που δεν υποχωρούν εύκολα. Μπορεί επίσης να μας αφήσει «μουδιασμένους», αποσυνδεδεμένους από την πραγματικότητα και ανίκανους να εμπιστευτούμε άλλους ανθρώπους.
Οι τραυματικές εμπειρίες συχνά μπορεί να συνεπάγονται απειλή για τη ζωή ή την ασφάλεια, αλλά κάθε κατάσταση που μας κάνει να νιώθουμε απομονωμένοι μπορεί να οδηγήσει σε ψυχικό τραύμα, ακόμα κι αν δεν συνεπάγεται σωματική βλάβη.
Δεν είναι οι αντικειμενικές συνθήκες που καθορίζουν αν ένα συμβάν είναι τραυματικό, αλλά η υποκειμενική συναισθηματική εμπειρία του γεγονότος.
Τα στάδια του ψυχικού τραύματος
Τα στάδια του πένθους, δεν συνοδεύουν μόνο τον θάνατο αλλά γενικότερα ότι έχει να κάνει με την απώλεια. Ο ψυχίατρος Mardi Horowitz ανέλυσε τη διαδικασία της απώλειας, του πένθους και του ψυχικού τραύματος σε 5 διαφορετικές φάσεις. Οι άνθρωποι περνούν από αυτές τις φάσεις με διαφορετικό ρυθμό, καθώς ο καθένας μας έχει διαφορετική προσωπικότητα και μέσα αντιμετώπισης.
Τα παρακάτω λοιπόν στάδια του ψυχικού τραύματος, της απώλειας και του πένθους είναι τυπικά κι όχι απόλυτα. Μπορούν να μας βοηθήσουν να σκεφτούμε την εμπειρία μας και να ομαλοποιήσουμε τα διαφορετικά συναισθήματα που μπορεί να βιώσουμε. Πρόκειται επίσης για φάσεις οι οποίες δεν βιώνονται από όλους ή πάντα με αυτήν ακριβώς τη σειρά, και συνήθως παλινδρομούμε μεταξύ αυτών των σταδίων.
Στάδιο 1 – Διαμαρτυρία
Αυτό είναι το στάδιο σοκ, στο οποίο νιώθουμε κατακλυσμένοι από συναισθήματα ως απάντηση σε αυτό που συνέβη. Σε αυτό το στάδιο, μπορεί να νιώθεις αναστάτωση και θυμό. Μπορεί να θέλεις να ουρλιάξεις ή να κλάψεις. Μπορεί επίσης τα καταπιέσεις τα συναισθήματα σου.
Η ζωή δεν σταματά εδώ ωστόσο, σε αυτό το πρώτο στάδιο, μπορεί να νιώθεις ότι έχεις μόνο αρκετή ενέργεια για να αντιμετωπίσεις μόνο ό,τι είναι επείγον και οτιδήποτε επιπλέον, είναι απλά υπερβολικό. Αυτή είναι μια περίοδος αβεβαιότητας και όλα φαίνονται εκτός ελέγχου. Μπορεί να δυσκολεύεσαι να διαχειριστείς τα συναισθήματά σου και να αισθάνεσαι εξαντλημένη, μπερδεμένη, μουδιασμένη και άδεια. Οι εφιάλτες, ο κακός ύπνος και οι αναδρομές στο παρελθόν είναι επίσης συχνές σε αυτό το στάδιο.
Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για να φροντίσεις τον εαυτό σου, να σκεφτείς τις ανάγκες σου, να συνδεθείς ουσιαστικά με τους άλλους, να βρεις μια αίσθηση ασφάλειας και να αναζητήσεις ιατρική ή ψυχολογική υποστήριξη εάν χρειάζεται.
Στάδιο 2 – Άρνηση
Όταν βιώνεις ένα ψυχολογικό τραύμα, μια συνηθισμένη αντίδραση είναι να προσπαθήσεις να το διώξεις από το μυαλό σου και να το αποφύγεις. Σε αυτό το στάδιο, μπορεί να νιώθεις αποκομμένη από την πραγματικότητα. Μπορεί επίσης να συνεχίζεις την καθημερινότητά σου σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα: Να εργάζεσαι, να φροντίζεις την οικογένειά σου, να κάνεις τα πράγματα που είναι μέρος μιας κανονικής ημέρας.
Μπορεί επίσης να φορτώνεις συνεχώς το πρόγραμμά σου, παραμένοντας συνεχώς απασχολημένη ώστε να μην έχεις χρόνο για τον εαυτό σου ή να «μουδιάζεις» τον πόνο σου με ουσίες, αλκοόλ ή φαγητό. Αυτό είναι ουσιαστικά το στάδιο της άρνησης. Όταν συμβαίνουν τόσα πολλά και δεν έχεις τον χώρο να τα αντιμετωπίσεις, είναι απαραίτητη κάποια αποστασιοποίηση για να διαχειριστείς τα αρνητικά συναισθήματα.
Στάδιο 3 – Διαπραγμάτευση
Αυτό περιγράφεται από τον Horowitz ως η φάση της προσαρμογής στο ψυχικό τραύμα. Το τραύμα ενεργοποιεί τη λειτουργία απειλής στο τμήμα του εγκεφάλου που είναι αφιερωμένο στη διασφάλιση της επιβίωσης. Γνωρίζουμε ότι αυτή είναι μια φυσιολογική αντίδραση στο τραύμα, καθώς το μυαλό προσπαθεί να βρει τί έχει συμβεί και να το κατανοήσει. Η εμπειρία μπορεί να επιστρέψει όταν επιλέξεις να τη σκεφτείς ή με τη μορφή ανεπιθύμητων σκέψεων, αναδρομών στο παρελθόν ή ως εφιάλτης. Οι αναμνήσεις μπορεί να είναι οδυνηρές, και αν δεν τις αντιμετωπίσεις, θα συνεχίσουν να σε επηρεάζουν αρνητικά.
Τα στάδια του ψυχικού τραύματος: Στάδιο 4 – Επεξεργασία
Καθώς ο χρόνος προχωρά, η παλινδρόμηση μεταξύ της άρνησης και της διαπραγμάτευσης, τείνει να επιβραδύνεται και σιγά-σιγά μπορούμε να συμπληρώσουμε τα κενά. Η ένταση της μνήμης στο στάδιο της επεξεργασίας, μειώνεται. Συχνά αυτό συμβαίνει περισσότερο φυσικά και όχι λόγω προσπάθειας, αλλά είναι το κλειδί για να μας επιτρέψει να προχωρήσουμε.
Σε αυτό το στάδιο, έρχεται η αποδοχή και η συγχώρεση. Αναγνωρίζεις αυτό που συνέβη και τα βάσανα που προκάλεσε. Αναγνωρίζεις ότι μπορεί να άλλαξε για πάντα τη ζωή σου, εκφράζοντας λύπη, αγανάκτηση ή θυμό. Αυτή η διαδικασία είναι παρόμοια με το μοντέλο θλίψης που ανέπτυξε η Elisabeth Kübler-Ross. Τα πέντε στάδια του πένθους – άρνηση, θυμός, διαπραγματεύση, κατάθλιψη και αποδοχή – είναι ένας χρήσιμος οδηγός για την κατανόηση ορισμένων από τις αντιδράσεις που μπορεί να έχουμε ως απάντηση στην απώλεια.
Στάδιο 5 – Ολοκλήρωση
Κάποια στιγμή, η διαδικασία του πένθους ολοκληρώνεται και η ζωή αρχίζει να φαίνεται ξανά φυσιολογική. Τα συναισθήματα που συνδέονται με αυτό που συνέβη είναι λιγότερο οδυνηρά και τυχόν αναμνήσεις του ψυχικού τραύματος μετακινούνται στη μακροπρόθεσμη μνήμη, ώστε να μην συνεχίσουν να μας ενοχλούν με τον ίδιο τρόπο. Μπορούμε να τα αρχειοθετήσουμε και να τα δούμε μόνο όταν το επιλέξουμε.
Μπορεί να νιώθουμε την απώλεια πιο έντονα σε συγκεκριμένες ημερομηνίες ή όταν βλέπουμε κάτι που μας θυμίζει τί συνέβη, αλλά δεν θα το νιώθουμε πλέον με την ίδια ένταση. Η ολοκλήρωση μάς επιτρέπει να κοιτάξουμε πέρα από τη δυσκολία και να εκτιμήσουμε τις θετικές αλλαγές.
