Η Annie Lennox διαγνώστηκε με ΔΕΠΥ στα 70. Τα σημάδια στους ενήλικες

Η περίπτωση της Annie Lennox

Η Annie Lennox, γνωστή για τη μουσική της διαδρομή με τους Eurythmics και ως σόλο καλλιτέχνης, μίλησε ανοιχτά στο πρόγραμμα Woman’s Hour του BBC Radio 4, αποκαλύπτοντας ότι έμαθε πρόσφατα πως είναι «λίγο νευροδιαφορετική» και ότι της έχει δοθεί διάγνωση ΔΕΠΥ. Έχει περιγράψει ότι πάντα υπήρχε μέσα της μια «ευαισθησία», μια τάση να παρατηρεί λεπτομέρειες και ότι συνέδεε αυτό το μέρος της προσωπικότητάς της με τη δημιουργική της πορεία. Η διάγνωση, όπως λέει, της έδωσε ένα πλαίσιο κατανόησης για τον τρόπο που λειτουργεί το μυαλό της: «Δεν είναι εύκολο να ζεις με αυτό, αλλά είναι και μια υπερδύναμη». 

Η Lennox ανέφερε επίσης ότι έχει περάσει μεγάλο μέρος της ζωής της προσπαθώντας να «φτάσει στη λάμψη» μέσω της τέχνης, της μουσικής και της δημιουργίας και ότι η περιέργεια να εκφραστεί μέσω πολλών μέσων την οδήγησε στον τρόπο που είναι σήμερα. Η ανακοίνωση της διάγνωσης σε αυτή την ηλικία ανοίγει τη συζήτηση για τη ΔΕΠΥ στην ενήλικη ζωή- ένα πεδίο που παραμένει συχνά υποαναγνωρισμένο.

Τι ακριβώς είναι η ΔΕΠΥ

Η ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που ξεκινά στην παιδική ηλικία, αλλά συχνά παραμένει ενεργή στην ενήλικη ζωή. Σύμφωνα με μελέτες, πολλοί ενήλικες με ΔΕΠΥ δεν έλαβαν διάγνωση στην παιδική ηλικία, καθώς τα συμπτώματα μπορεί να ήταν λιγότερο εμφανή ή εκλαμβανόμενα ως «απλά χαρακτηριστικά» προσωπικότητας.

Η διάγνωση στην ενήλικη φάση απαιτεί αξιολόγηση του ιστορικού, συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια και, συχνά, τη χρήση δομημένων εργαλείων όπως η DIVA-5 (μια ημιδομημένη συνέντευξη για τη διάγνωση ΔΕΠΥ σε ενήλικες).

Ωστόσο, υπάρχουν προκλήσεις: πολλοί ψυχίατροι έχουν περιορισμένη εμπειρία στη διάγνωση και στη διαχείριση της ΔΕΠΥ σε ενήλικες. Σε μελέτες, περίπου στο 75% των ατόμων με ενήλικη ΔΕΠΥ,  συνυπάρχει τουλάχιστον μια άλλη ψυχιατρική διαταραχή (άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές ελέγχου παρορμήσεων). Στην Ελλάδα, υπάρχει ειδική κλινική (ENIEA) που ασχολείται με διαγνώσεις ΔΕΠΥ και αυτισμού σε ενήλικες, προσφέροντας πολυεπιστημονική προσέγγιση.

Τα σημάδια της ΔΕΠΥ στους ενήλικες που συχνά περνούν απαρατήρητα

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) δεν αφορά μόνο τα παιδιά- πολλοί ενήλικες ζουν με αυτήν χωρίς να το γνωρίζουν. Σύμφωνα με ειδικούς ψυχικής υγείας, τα συμπτώματα στους ενήλικες συχνά εκδηλώνονται διαφορετικά και «κρύβονται» πίσω από το άγχος, την αναβλητικότητα ή τη δυσκολία στη συγκέντρωση. Παρακάτω, παρουσιάζονται τα πιο συνηθισμένα σημάδια της ΔΕΠΥ στους ενήλικες, όπως τα περιγράφουν ψυχίατροι και ψυχολόγοι:

1. Δυσκολία συγκέντρωσης και διατήρησης προσοχής

Οι ενήλικες με ΔΕΠΥ συχνά δυσκολεύονται να μείνουν συγκεντρωμένοι σε καθήκοντα που απαιτούν συνεχή πνευματική προσπάθεια  π.χ. ανάγνωση, σύνταξη κειμένων, εργασία σε γραφείο.

2. Χρόνια αναβλητικότητα και κακή οργάνωση

Η καθημερινότητα γίνεται χαοτική: ξεχνιούνται ραντεβού, καθυστερούν προθεσμίες, λογαριασμοί μένουν απλήρωτοι. Η δυσκολία στο «πώς να ξεκινήσεις» ή να ολοκληρώσεις κάτι είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σημάδια.

3. Αδυναμία διαχείρισης χρόνου

Τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά υποτιμούν πόσος χρόνος χρειάζεται για μια εργασία. Αυτό οδηγεί σε χρόνιες καθυστερήσεις, άγχος και αίσθηση πως «τρέχουν πάντα πίσω από τον χρόνο».

4. Παρορμητικότητα

Η ανάγκη για άμεση δράση ή απάντηση μπορεί να οδηγήσει σε βιαστικές αποφάσεις, διακοπές στις συζητήσεις, ακόμη και εκρήξεις θυμού. Στις σχέσεις, αυτό μπορεί να δημιουργήσει συγκρούσεις ή παρεξηγήσεις.

5. Εσωτερική ανησυχία ή υπερδραστηριότητα

Αν και στους ενήλικες η «υπερκινητικότητα» δεν εκφράζεται πάντα με σωματική κίνηση, συχνά περιγράφεται ως ένα συνεχές αίσθημα ανησυχίας. Πολλοί λένε ότι «δεν μπορούν να χαλαρώσουν ποτέ» ή ότι «το μυαλό τους δεν σταματά».

6. Συναισθηματική αστάθεια και χαμηλή αντοχή στο στρες

Μικρά πράγματα προκαλούν έντονες αντιδράσεις ή εκρήξεις θυμού. Η διάθεση μπορεί να αλλάζει γρήγορα, από ενθουσιασμό σε απογοήτευση. Αυτές οι μεταπτώσεις δεν είναι ένδειξη «ευαισθησίας», αλλά δυσκολίας ρύθμισης συναισθημάτων.

7. Δυσκολία στην ολοκλήρωση έργων

Ξεκινάς πολλά πράγματα αλλά σπάνια τα τελειώνεις; Αυτό είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ στους ενήλικες. Η έντονη ενθουσιασμό στην αρχή αντικαθίσταται γρήγορα από πλήξη ή απόσπαση.

8. Αίσθηση «χαοτικής» ζωής

Πολλοί ενήλικες με ΔΕΠΥ περιγράφουν ότι νιώθουν διαρκώς ένα «σκορπισμένο» μυαλό σαν να έχουν πολλές καρτέλες ανοιχτές ταυτόχρονα και καμία πλήρως ενεργή.

Πότε να απευθυνθείς σε ειδικό

Αν αναγνωρίζεις αρκετά από τα παραπάνω σημάδια στη δική σου καθημερινότητα και αισθάνεσαι ότι επηρεάζουν τη δουλειά, τις σχέσεις ή τη διάθεσή σου, αξίζει να ζητήσεις αξιολόγηση από ψυχίατρο ή ψυχολόγο με εμπειρία στη ΔΕΠΥ ενηλίκων.

Η διάγνωση δεν είναι «ταμπέλα», είναι το πρώτο βήμα για να καταλάβεις πώς λειτουργεί το μυαλό σου και να το αξιοποιήσεις προς όφελός σου.