Η Ηλέκτρα Μαντσίνι θέλει να σταματήσεις να ζεις σε κατάσταση ενεργειακής φτώχειας στο ίδιο σου το σπίτι

Η Ηλέκτρα Μαντσίνι συμμετέχει ενεργά σε ομάδες για το δικαίωμα στη στέγη και την οικονομικά και κοινωνικά προσιτή κατοικία. Αφορμή για τη συνέντευξη με την Ηλέκτρα Μαντσίνι είναι η Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής που γιορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Δευτέρα του Οκτωβρίου, μαζί με την Παγκόσμια Ημέρα Κατοικίας.

– Πώς μπορείς να εξηγήσεις (απλά) τι είναι οι Passivistas και πώς μπορούν να κάνουν την καθημερινότητα καλύτερη;   

Οι Passivistas είναι μια εθελοντική ομάδα, ιδρύθηκαν το 2014/15 με το 1ο πιλοτικό τους έργο και 2ο έργο το The Tavros Project. Προωθούν τα παθητικά κτίρια, δηλαδή κτίρια που σέβονται το περιβάλλον και προσφέρουν την ύψιστη άνεση στους χρήστες τους. Τα παθητικά κτίρια προσφέρουν σταθερή εσωτερική θερμοκρασία όλο τον χρόνο (20°C-25°C), καθαρό φιλτραρισμένο αέρα 24 ώρες το 24ωρο, ενώ απαιτούν έως και 90% λιγότερη ενέργεια για τη θέρμανση και την ψύξη τους, σε σχέση με ένα συμβατικό κτίριο.

Η ομάδα αποτελείται από τον/την οποιαδήποτε θέλει να συμμετάσχει στο project.  Είναι ανοιχτό στους πάντες. Ένα παθητικό σπίτι που αποφεύγει τις απώλειες μπορεί να πετύχει ελαχιστοποίηση της απαίτησης θέρμανσης και ψύξης κατά 90%. Το Παθητικό Κτίριο είναι ένα πρότυπο σχεδιασμού που επιτυγχάνει θερμική άνεση με ελάχιστη θέρμανση και ψύξη χρησιμοποιώντας 5 βασικές αρχές: Μόνωση, αεροστεγανότητα, κατάλληλο σχεδιασμό παραθύρων και πορτών, συστήματα αερισμού με ανάκτηση θερμότητας και ελαχιστοποίηση θερμογεφυρών. Η ιδέα ξεκίνησε από τη Γερμανία τη δεκαετία του 1990 και το 2022 έχει μελετηθεί και εφαρμοστεί με επιτυχία σε όλο τον κόσμο. Δηλαδή, θωρακίζεται με κέλυφος ένα κτίριο.

Στην πλειοψηφία, σε μια τυπική πολυκατοικία προσπαθεί ο καθένας ως μονάδα, με μια ήπια ενεργειακή αναβάθμιση, να ανακαινίσει το διαμέρισμά του. Με κουφώματα. Και όχι ριζικά ή ολιστικά. Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι αυτό δεν έχει σημαντικά ενεργειακά αποτελέσματα. Πρέπει να προωθηθεί το Εξοικονομώ για τη ριζική ενεργειακή αναβάθμιση με 100% χρηματοδότηση για ευάλωτες ομάδες.

Στην Ελλάδα, η ιδέα του Παθητικού Κτιρίου έχει αναπτυχθεί και εφαρμοστεί με επιτυχία από το 2010 μέσω του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου (σσ: η Ηλέκτρα Μαντσίνι είναι μέλος της ομάδας).

– Πιστεύεις ότι η Αθηνα του 2025 είναι μια βιώσιμη πόλη; Αν ναι, γιατί; Αν όχι, τι πρέπει να γίνει από τους αρχιτέκτονες για να έχουμε μια ποιότητα ζωής;

Η Αθήνα πάσχει από κοινόχρηστους χώρους.

«Δεν υπάρχουν σκιασμένοι χώροι για την αντιμετώπιση της υψηλής θερμοκρασίας του καλοκαιριού, υπάρχει έλλειψη πεζοδρομημένων χώρων, σε πνίγουν τα αυτοκίνητα που είναι παρκαρισμένα παντού, δεν είναι πόλη ασφαλής για τους ποδηλάτες, δεν κυριαρχεί ο κάτοικος στην Αθήνα».

Χρειάζεται μια αλλαγή νοοτροπίας. Η ατομικότητα φαίνεται και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τους δημόσιους χώρους. Που δεν υπάρχουν. 

– Ζω σε μια πόλη που το καλοκαίρι ο καύσωνας μπαίνει μέσα στο σπίτι μου, έχεις καμία λύση; 

Μια καλή και σωστή μελέτη. Ναι, υπάρχουν εφικτές κατασκευαστικές λύσεις. Και θα πληρώνεις 90% λιγότερο τους λογαριασμούς ενέργειας, θα κάνεις απόσβεση γρήγορα.

– Αυτό το παθητικό σπίτι πόσο ακριβό είναι; Γιατί δεν ζούμε όλοι σε ένα παθητικό σπίτι; 

Δεν υπάρχει αρκετή ενημέρωση. Κατασκευαστικά κοστίζει 5% με 8% παραπάνω από ένα συμβατικό. Πρέπει να εκπαιδευτούν και οι μηχανικοί στο σχεδιασμό ενός κτιρίου μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας και ο πελάτης. 

– Πότε μπήκες στο Tavros Project και γιατί; Τι έχεις κάνει εσύ σε αυτή την εργατική πολυκατοικία; 

Τον Μάη του 2023 ήρθα σε επαφή με το ΕΙΠΑΚ. Εργαζόμουν σε αρχιτεκτονικά γραφεία αλλά μου έλειπε η ολιστική, ενεργειακή, κοινωνική, περιβαλλοντολογική προσέγγιση. Η διπλωματική μου ήταν πάνω στη μετατροπή της εργατικής πολυκατοικίας, δηλαδή η ενεργειακή αναβάθμιση για τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα. Τυχαία έπεσα πάνω στο Tavros Project (το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου σε συνεργασία με τη Greenpeace και τον Δήμο Μοσχάτου-Ταύρου, αποφάσισε να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων υλοποιώντας το 2ο πιλοτικό έργο Passivistas: Το project του Ταύρου). Η ανακαίνιση πραγματοποιείται απολύτως δωρεάν για τους ενοίκους, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος RINNO και με την πολύτιμη υποστήριξη κορυφαίων εταιριών του κατασκευαστικού κλάδου. Η ενεργειακή απόδοση δεν είναι πια επιλογή – είναι απαίτηση.

Όσον αφορά τις εργασίες που έκανα εγώ στο έργο είναι και ο σχεδιασμός της όψης, συλλογικά με την ομάδα Passivistas. Τα χρωματιστά μοτίβα που σχεδιάστηκαν ακολουθούν τις γεωμετρίες που σχηματίζονται από τα δομικά στοιχεία του κτιρίου. Από αρχιτεκτονικής άποψη, η πολυκατοικία αυτή ανήκει στη τυπολογία εργατικών πολυκατοικιών που χτίστηκε τη δεκαετία του ’70 για να φιλοξενεί πρόσφυγες. Βασικό χαρακτηριστικό στις όψεις είναι ότι τα δομικά στοιχεία, δοκάρια και υποστυλώματα, προεξέχουν σε σχέση με την τοιχοποιία. Ακολούθησα λοιπόν αυτές τις γεωμετρίες για τον σχεδιασμό του μοτίβου. Το έργο μόλις πήρε το Πρώτο βραβείο στα Νew European Bauhaus Prizes 2025 (30/09/2025 – Βρυξέλλες) στην κατηγορία Prioritising people and places that need it the most (Strand B – Rising stars).

– Πόσοι κάτοικοι της Ελλάδας ζουν σε καθεστώς ενεργειακής φτώχειας; 

Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα πιο παλιά και ενεργειακά ευάλωτα αποθέματα κατοικιών στην Ευρώπη, με πάνω από το 50% των σπιτιών να είναι χτισμένα πριν το 1980, δηλαδή πριν από την εφαρμογή οποιασδήποτε υποχρέωσης θερμομόνωσης. Σήμερα, περίπου 3 εκατομμύρια κατοικίες δεν έχουν καμία μόνωση, ενώ μόλις 86 χιλιάδες διαθέτουν ολοκληρωμένα συστήματα. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν προκαλεί έκπληξη ότι το 34% των νοικοκυριών δηλώνει πως δεν δροσίζεται επαρκώς το καλοκαίρι, ποσοστό που αγγίζει το 50% στα πιο ευάλωτα οικονομικά στρώματα.

Στο παρελθόν, η ενεργειακή φτώχεια οριζόταν με θερμοημέρες (σσ: ως θερμοημέρα ορίζεται η κατανάλωση καυσίμου που χρειάζεται ένα νοικοκυριό για να διατηρήσει την θερμοκρασία του σπιτιού του στους15,5 βαθμούς Κελσίου). Οι θερμοκρασίες πλέον είναι μη βιώσιμες το καλοκαίρι. Ενεργειακή φτώχεια πλέον είναι η αδυναμία να εξασφαλίσεις ιδανικές συνθήκες μέσα στο σπίτι σου, να μην μπορείς να πληρώσεις τους λογαριασμούς ρεύματος. Αυτό έχει αποτύπωμα στην ψυχική και τη σωματική υγεία.

Αυτή η έρευνα ανέδειξε ότι το 77% των κατοικιών που εξετάστηκαν είναι ιδιόκτητες, και σε αυτές το 49% των κατοίκων είναι συνταξιούχοι. Παράλληλα, το 82% δεν έχει λάβει ενεργειακή πιστοποίηση. Ένα ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι το 87% των κατοικιών χτίστηκε πριν από το 1980, πριν την εφαρμογή ενεργειακών κανονισμών, κάτι που συνεπάγεται υψηλές απώλειες θερμότητας και αυξημένες ανάγκες θέρμανσης και ψύξης. Συγκεκριμένα, το 80% των κατοικιών δεν έχει θερμομόνωση τοίχων, το 73% δεν έχει θερμομόνωση οροφής, ενώ το 69% διαθέτει αλουμινένια κουφώματα και το 1/3 των κατοικιών που εξετάστηκαν έχουν μονά τζάμια, γεγονός που επιδεινώνει την απώλεια θερμότητας.

– Πώς βρέθηκες στην Αθήνα από τη Ρώμη; 

Είμαι μισή Ιταλίδα, από τη Ρώμη. Η μητέρα μου είναι από την Ελλάδα.

«Άρχισα να ασχολούμαι με την ελληνική πολυκατοικία στην Ιταλία, με γοήτευσε το χάος. Ήθελα να βρω μια λύση στο χάος».

Ήρθα στην Ελλάδα για το μεταπτυχιακό μου πάνω στην ενεργειακή αναβάθμιση οικιστικού αποθέματος. Θέλω να μάθουν όλοι ότι υπάρχουν εύκολες και άμεσες λύσεις για να πετύχεις μείωση στους λογαριασμούς ρεύματος, που προσαρμόζονται στις ανάγκες σου.