Η σχέση μας με το περιβάλλον είναι σχέση ζωής

Γράφει ο Νίκος Χριστοφορίδης, MD, MSc, FRCOG, Χειρουργός Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Ειδικός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Συνιδρυτής & Κλινικός Διευθυντής Embryolab

Τα προβλήματα αναπαραγωγικής υγείας αυξάνονται συστηματικά, τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες. 1 στα 6 άτομα σήμερα, παγκοσμίως, αντιμετωπίζει κάποιου βαθμού δυσκολία απόκτησης οικογένειας λόγω υπογονιμότητας, ενώ το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, γενικότερα, αποκτά κρίσιμες διαστάσεις σε δημογραφικό επίπεδο. Η αιτιολογία της υπογονιμότητας είναι πολυπαραγοντική, περιλαμβάνοντας τόσο κοινωνικοοικονομικά αίτια, παράγοντες που έχουν σχέση με τον τρόπο ζωής, όσο και ιατρικές παθήσεις του γυναικείου και ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Πρόσφατα άρχισε να αναδεικνύεται όλο και περισσότερο και η σημασία του περιβάλλοντος στη φυσιολογική λειτουργία της ανθρώπινης αναπαραγωγής.

Η σχέση μας με το περιβάλλον είναι σχέση ζωής – ο τρόπος με τον οποίο παρεμβαίνουμε στο περιβάλλον και το γενικότερο αποτύπωμα που αφήνουμε μέσα από τις δράσεις μας επιστρέφει, τελικά, σε εμάς τους ίδιους, επηρεάζοντας άμεσα την υγεία μας και την ποιότητα της ζωής μας. Και εδώ ακριβώς έρχεται η επιστήμη της περιβαλλοντικής υγείας, ένας κλάδος της δημόσιας υγείας, να ασχοληθεί με τη μελέτη των περιβαλλοντικών επιδράσεων στην ανθρώπινη υγεία, μέσα από μελέτες επιδημιολογίας και τοξικολογίας της αναπαραγωγής. Ευρωπαϊκοί και Διεθνείς Οργανισμοί για την Περιβαλλοντική Υγεία επισημαίνουν τον κρίσιμο ρόλο της περιβαλλοντικής ρύπανσης στην αύξηση της νοσηρότητας και στην υποβάθμιση της ανθρώπινης υγείας, με όλο και περισσότερα ερευνητικά δεδομένα να συνδέουν την έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τα πλαστικά με προβλήματα υπογονιμότητας και διαταραχών αναπαραγωγικής υγείας.

Οι βασικοί ρύποι που έχουν μελετηθεί μέχρι σήμερα αφορούν στα αιωρούμενα μικροσωματίδια και τους αέριους ρύπους, στα μικροπλαστικά και στους πλαστικοποιητές, στα παντοτινά χημικά, στα βαρέα μέταλλα, στα εντομοκτόνα και τα φυτοφάρμακα, στο θερμικό στρες και στην ηχορύπανση. Οι ρύποι αυτοί είναι, συνήθως, είτε παραπροϊόντα από την εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων για παραγωγή ενέργειας και κίνησης, είτε βασικά συστατικά σε ένα πλήθος καθημερινών προϊόντων με στόχο την χρηστικότητα, τη λειτουργικότητα και την βελτίωση της αποτελεσματικότητας τους. Συχνά επίσης, είναι αποτέλεσμα της συνεχούς χρήσης και φθοράς των υλικών, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση τους στο περιβάλλον.

Οι περιβαλλοντικοί ρύποι εισέρχονται στο σώμα μας κυρίως μέσω της αναπνευστικής οδού, είτε μέσω της τροφής και του νερού που καταναλώνουμε, ενώ σημαντική είναι και η δερματική απορρόφηση από την άμεση επαφή των χημικών ουσιών με το δέρμα μας. Έχοντας αποκτήσει πρόσβαση στον οργανισμό μας δρουν τότε στα κύτταρα μας προκαλώντας αυξημένο οξειδωτικό στρες και απορυθμίζοντας το ορμονικό μας σύστημα, ενώ έχουν και την ικανότητα να τροποποιούν τη γονιδιακή έκφραση του γενετικού μας υλικού.

Τα δεδομένα που διαθέτουμε σχετικά με την βλαπτική επίδραση των ρύπων στην αναπαραγωγική υγεία προέρχονται κυρίως από επιδημιολογικές, αλλά και από τοξικολογικές μελέτες. Με βάση τα δεδομένα αυτά παρατηρείται αυξημένη συχνότητα πρώιμης εφηβείας, ορμονικών διαταραχών στην περίοδο της γυναίκας και αυξημένη συχνότητα συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) και ενδομητρίωσης. Στις γυναίκες παρατηρείται, επίσης, ταχύτερη απώλεια στα αποθέματα ωαρίων και χαμηλότερης ποιότητας ωάρια, ενώ πιο συχνή καταγράφεται και η υπογονιμότητα, η πιθανότητα αποβολής, πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης.
Στους άνδρες, έχουν περιγραφεί ορμονικές διαταραχές στη σπερματογένεση, ολιγοσπερμία, αυξημένος κατακερματισμός του DNA σπέρματος και ανδρική υπογονιμότητα, ενώ πιο συχνές αναφέρονται οι συγγενείς ανωμαλίες του ανδρικού γεννητικού συστήματος (κρυψορχία, υποσπαδίας), και ο καρκίνος των όρχεων.

Οι επιδημιολογικές μελέτες βέβαια δείχνουν συσχέτιση, όχι απαραίτητα αιτιολογική σχέση. Και αυτός είναι ένας περιορισμός στην παρούσα χρονική στιγμή, που υπογραμμίζει την ανάγκη για περισσότερη έρευνα που να τεκμηριώνει το μηχανισμό δράσης των περιβαλλοντικών ρύπων, τα επίπεδα επικινδυνότητας και το χρόνο έκθεσης, σε σχέση με την επιβάρυνση της γονιμότητας και της αναπαραγωγικής υγείας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει τη σημασία της αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής ρύπανσης, προκειμένου να διασφαλίσει την υγεία των Ευρωπαίων Πολιτών και την ποιότητα ζωής. Με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το Σχέδιο Δράσης Μηδενικής Ρύπανσης έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους που αφορούν τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της παραγωγής, τη μείωση της κυκλοφορίας και διαχείρισης των επικίνδυνων πλαστικών και μικροπλαστικών, ενώ ενισχύει τους μηχανισμούς αξιολόγησης και συστηματικής καταγραφής όλων των χημικών ουσιών που παράγονται και κυκλοφορούν, με ειδική έμφαση στην τεκμηρίωση της ασφάλειας σε σχέση με την ανθρώπινη υγεία. Τα μέτρα που εμείς μπορούμε να υιοθετήσουμε, ατομικά, αφορούν στον περιορισμό της έκθεσης στους αναγνωρισμένους ρύπους, στη μείωση την επιβάρυνσης μετά από έκθεση του οργανισμού μας, όπως και στην υιοθέτηση πιο ασφαλών εναλλακτικών επιλογών στην καθημερινή μας ζωή.

H “Planet Be” είναι μία εκστρατεία ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού για τις επιπτώσεις που έχει η επιβάρυνση του περιβάλλοντος στη γονιμότητα και την αναπαραγωγική υγεία, από τον αέρα που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε, τα χημικά και πλαστικά που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας, μέχρι την υπερθέρμανση του πλανήτη και την ηχορύπανση.

Στόχος της εκστρατείας είναι να αναφερθεί στους περιβαλλοντικούς ρύπους και τα χημικά που συνδέονται με προβλήματα γονιμότητας, να παρουσιάσει τα αποτελέσματα των πιο πρόσφατων επιστημονικών μελετών που ασχολούνται με την περιβαλλοντική ρύπανση και την υπογονιμότητα και να προτείνει τρόπους περιορισμού της έκθεσης στην περιβαλλοντική ρύπανση και πιο ασφαλείς εναλλακτικές επιλογές.

Απευθύνεται σε άτομα αναπαραγωγικής ηλικίας, αλλά και σε άτομα μικρότερων ηλικιών, που σύντομα θα βρίσκονται και αυτά σε αναπαραγωγική ηλικίας. Ταυτόχρονα, απευθύνεται στο κράτος και στους αρμόδιους φορείς για θέματα Δημόσιας Υγείας και πολιτικών για την πρόληψη της υπογονιμότητας και της υπογεννητικότητας,

Ομάδα Δράσης και Επικοινωνίας της “Planet Be” είναι η Embryolab Green Team, μια ομάδα επιστημόνων Αναπαραγωγικής Υγείας, με ειδικό ενδιαφέρον στην Περιβαλλοντική Υγεία, και με στόχο τη συλλογή και καταγραφή των επιστημονικών μελετών που αφορούν τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής ρύπανσης στην αναπαραγωγική μας υγεία.

“Διανύουμε μία κρίσιμη μεταβατική περίοδο, όπου μέχρι να περιοριστούν και να απομακρυνθούν οι χημικοί ρύποι και να αντικατασταθούν με ασφαλείς ουσίες για την ανθρώπινη αναπαραγωγή, θα πρέπει να κινητοποιηθούμε ενεργά, περιορίζοντας την έκθεση μας σε αναγνωρισμένους ρυπογόνους παράγοντες και υιοθετώντας ένα τρόπο ζωής με σεβασμό στο περιβάλλον. Ταυτόχρονα, μέσα από την εκστρατεία ευαισθητοποίησης, επιζητούμε ενεργά την κινητοποίηση της Πολιτείας και την εφαρμογή μέτρων και πολιτικών για την προστασία της γονιμότητας και της αναπαραγωγικής υγείας των πολιτών από τους περιβαλλοντικούς ρύπους.”

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε τη σελίδα: https://embryolab.eu/el/planetbe/