ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Στον ξενώνα φιλοξενίας ασυνόδευτων κοριτσιών Zeuxis η ελπίδα συγκατοικεί με την αγάπη

24 media

Χαρακτηρίζονται ως «ασυνόδευτα» γιατί ζουν μακριά από τους γονείς τους. Οι τελευταίοι, είτε δεν πρόλαβαν να μπουν στη βάρκα που περνούσε από την Τουρκία στην Ελλάδα, είτε χάθηκαν στη διαδρομή από πνιγμό ή εξαιτίας ενός επεισοδίου με τους λαθροδιακινητές,  είτε δεν ήταν ποτέ μαζί τους σ' αυτό το μακρύ, δύσκολο ταξίδι προς τη Δύση. Οι πιο τυχερές από αυτές τις έφηβες κοπέλες ηλικίας 12-17 ετών που κατάγονται από το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Ιράκ, το Μαλί, τη Σομαλία, το Κονγκό, το Κουβέιτ και φιλοξενούνται στον ξενώνα της Zeuxis, έχουν συγγενείς κάπου στην Ευρώπη και αδημονούν για τη μέρα  που η γραφειοκρατία θα τους επιτρέψει να επανενωθούν και να τους σφίξουν στην αγκαλιά τους. Μόνο τότε θα νιώσουν ότι τα κατάφεραν.

24

Φωτογραφίες: Φραντζέσκα Γιαϊτζόγλου- Watkinson

Βρισκόμαστε στην καρδιά της Αθήνας. Σ’ ένα διώροφο σπιτάκι, 15 ανήλικα κορίτσια από χώρες του λεγόμενου «αναπτυσσόμενου κόσμου»- πόσο υποκριτικός αυτός ο προσδιορισμός- έχουν βρει το σπίτι τους. Για λίγο ή για πολύ, δεν έχει σημασία. Αυτό που προέχει είναι όσο διαρκεί αυτή η φιλοξενία για την καθεμία, να είναι δομημένη με αγάπη, φροντίδα, μάθηση, σεβασμό και ηρεμία.

Η Ζeuxis είναι μία νεοσύστατη ΜΚΟ που προσπαθεί να κάνει όσο το δυνατόν καλύτερες τις συνθήκες ζωής σε ευάλωτες ομάδες ανθρώπων. Οι δύο πρώτες δράσεις της, από την 1η Νοεμβρίου, οπότε και ξεκίνησε να λειτουργεί είναι πραγματικά συγκινητικές: έχει δημιουργήσει αυτόν τον οίκο (η ακόμα πιο σωστά, τη δομή) φιλοξενίας που λειτουργεί σε συνεργασία με την Ιατρική Παρέμβαση- Medin κι απευθύνεται αποκλειστικά σε ανήλικα ασυνόδευτα κορίτσια με μεταναστευτικό προφίλ, αφού πρώτα αφουγκράστηκε και ερεύνησε ότι υπάρχουν ελάχιστες τέτοιες δομές για τα κορίτσια αυτών των ηλικιών, τα οποία αν μη τι άλλο χρειάζονται μία ιδιαίτερη φροντίδα και μεταχείριση. Όσο για τη δεύτερη δράση της, πρόκειται για ένα Κέντρο Ημέρας Ψυχοκοινωνικής Υγείας για παιδιά κι εφήβους προσφύγων και μεταναστών σε συνεργασία με τους Γιατρούς του Κόσμου και ειδικούς όπως ψυχιάτρους, παιδοψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και εκπαιδευτικούς όπου προσφέρεται κάθε είδους συμβουλή για την ψυχική και κοινωνική υγεία των παιδιών και ενισχυτική διδασκαλία για την καλύτερη ένταξη τους στο σχολικό περιβάλλον. Εμείς είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε τη δράση της στον ξενώνα φιλοξενίας των κοριτσιών. Φτάσαμε ένα μεσημέρι, την ώρα που τα κορίτσια είχαν μάθημα ραπτικής.

24

Ιδρύτης της  Zeuxis είναι ο Παναγιώτης Νίκας, ένας άνθρωπος με σπουδαία προϋπηρεσία σε ζητήματα προσφυγικής και μεταναστευτικής φύσεως εδώ και περίπου 10 χρόνια. Έχει διατελέσει διευθυντής στην Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής και Φιλοξενίας στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και μετέπειτα στο Μεταναστευτικής Πολιτικής, όπου και είχε την ευθύνη διαχείρισης ζητημάτων που σχετίζονται με την παράτυπη μετανάστευση. Ουσιαστικά η υπηρεσία του ήταν εκείνη που έφτιαξε το θεσμικό πλαίσιο για το πώς πρέπει να λειτουργεί μία δομή φιλοξενίας στην Ελλάδα. Όπως επισημαίνει, «το πώς κατέληξαν τα κέντρα πρώτης υποδοχής, τα λεγόμενα hot spots δεν έχει καμία σχέση με το πώς τα είχαμε ξεκινήσει και σχεδιάσει».

Στην Zeuxis λοιπόν, ο κύριος Νίκας θέλει να κάνει πραγματικότητα αυτό που ενδεχομένως η γραφειοκρατία και οι δομές λειτουργίας αυτής της χώρας δεν επέτρεψαν. «Το μεταναστευτικό/προσφυγικό είναι ένας χώρος πολύπαθος, όπου οι πιο πολλοί που ασχολούνται, έχουν πολύ καλές προθέσεις και λίγοι έχουν λιγότερες καλές προθέσεις, αλλά το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα το επιθυμητό. Γνωρίζοντας τις παθογένειες και το πώς λειτουργεί το σύστημα και με το κίνητρο ότι τα παιδιά είναι πάντα ο τελευταίος τροχός της αμάξης, οι πλέον ευάλωτοι των ευάλωτων, επέλεξα να αναπτύξουμε αυτές τις δραστηριότητες, στις οποίες έτσι κι αλλιώς υπήρχε μεγάλη ανάγκη».  

Ρωτάω τον κύριο Νίκα πόσο δύσκολη διαδικασία είναι να επανενωθούν γονείς με παιδιά, όταν και οι δύο βρίσκονται σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απάντηση απογοητεύει: «Είναι ασαφές, γιατί παρόλο που υπάρχουν συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια, όπως τα ορίζει ο Κανονισμός Δουβλίνου, στην πράξη παραμένουν ανεφάρμοστα, κι αυτό γιατί έχουμε να αντιμετωπίσουμε γραφειοκρατικές διαδικασίες, αλλά ακόμα και την άρνηση της χώρας όπου βρίσκεται ο γονιός, η οποία βάζει προσχώματα, ζητώντας ακόμα και την πιστοποίηση συγγένειας με τεστ DNA 2 και 3 φορές, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει μήνες ολόκληρους και προφανώς στοχεύει στο να αποθαρρύνει κι άλλους ανθρώπους ώστε να ζητήσουν επανένωση». 

Κι αλήθεια, πώς να εξηγήσεις σ’ ένα παιδί, πως δεν του επιτρέπεται να δει τον γονιό του προτού κάποιοι βεβαιωθούν για το πιο αυτονόητο πράγμα για εκείνο στον κόσμο;  

Όταν ξεκινήσαμε, διαπιστώσαμε πως στα κέντρα υποδοχής υπήρχαν 150 ασυνόδευτα κορίτσια εκτός δομών φιλοξενίας. Υπήρχε λοιπόν μεγάλη ανάγκη γι’ αυτή την τόσο ευάλωτη κοινωνική ομάδα.

Στον οίκο φιλοξενίας της Zeuxis απασχολούνται κλινικοί ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, φροντιστές, ένας κοινωνιολόγος, ένας εκπαιδευτής, διερμηνείς και διοικητικό προσωπικό. Στόχος είναι τα παιδιά να ακολουθήσουν την τυπική εκπαίδευση και να ενταχθούν ως μαθήτριες σε κανονικό ελληνικό σχολείο, μια διαδικασία που αντιμετωπίζει αρκετές δυσκολίες στην υλοποίησή της καθώς δεν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις στα σχολεία της περιοχής. Παρ’ όλα αυτά σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας γίνονται προσπάθειες και ήδη τρία από τα κορίτσια της δομής θα πάνε στο σχολείο σε τάξεις υποδοχής. «Σε όλα αυτά σύμμαχος για τα παιδιά είναι το γεγονός ότι μαθαίνουν πολύ γρήγορα. Κορίτσια που ήρθαν κοντά μας στις αρχές Νοεμβρίου μέχρι σήμερα, έχουν κάνει πρόοδο».

Ο χώρος ζεστός, φιλόξενος, προστατευμένος. Ένα διώροφο σπίτι, με δωμάτια τακτοποιημένα στον πάνω όροφο και στο ισόγειο, οι χώροι που τα κορίτσια κάνουν δραστηριότητες, διαβάζουν, παίζουν, ζωγραφίζουν και περνούν τη μέρα τους. Σπίτι κανονικό, με ανθρώπους χαμογελαστούς. Η τηλεόραση ανοιχτή σε μουσικό κανάλι. Η έφηβη Ν. από τη Σομαλία είναι η ψυχή της παρέας. Χορεύει, τραγουδάει δυνατά, μας προτρέπει να χορέψουμε μαζί της.

Η καθημερινότητα των κοριτσιών στη δομή φιλοξενίας της Zeuxis περιλαμβάνει μια κανονικότητα σε συνδυασμό με ένα μείγμα εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων, όπως είναι η εκμάθηση ελληνικών, η ενασχόληση με δραστηριότητες, η εξοικείωση με την τεχνολογία, αλλά και αρκετές εκπαιδευτικές επισκέψεις. Μιλώντας μαζί τους συνειδητοποιείς πως οι βόλτες, οι επισκέψεις στο μουσείο, στο θέατρο, στον κινηματογράφο και η επαφή με τον έξω κόσμο, είναι η αγαπημένη τους δραστηριότητα. Και όσο αυτά συμβαίνουν, τα κορίτσια έχουν την ευκαιρία τα εκφράσουν και να εντοπίσουν τις ιδιαίτερες ικανότητές τους και να τις καλλιεργήσουν ακόμα περισσότερο. «Μας ενδιαφέρει πολύ η κάλυψη των αναγκών του κάθε παιδιού, η εκπαίδευσή του και η διαδικασία της κοινωνικοποίησης» μας λέει η Βασιλική Κανελλοπούλου, η οποία έχει αναλάβει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Zeuxis, συμπληρώνοντας πως τα παιδιά μαθαίνουν να σκέφτονται σαν πολίτες του κόσμου. 

Η 14χρονη Σ. είναι από τη Συρία είναι πιο ντροπαλή. Κάθεται στον καναπέ, μας παρατηρεί και ανακατεύει τα χαρτιά. Ώρα για UNO.  

Η Σ. είναι από τα πρώτα παιδιά που ήρθαν στη δομή. Βρίσκεται στην Ελλάδα 4 μήνες και δεν κάνει σχέδια για το μέλλον. Ένα κορίτσι με μεγάλα μάτια και μαλλιά που κάνουν λεπτές μπούκλες. Είναι συνεσταλμένη, το βλέμμα της έχει την τάση να κοιτάζει χαμηλά. Η επικοινωνία μαζί της γίνεται με τον διερμηνέα του κέντρου. «Περνάω πολύ ωραία εδώ, ζωγραφίζουμε, παίζουμε, κάνουμε μαθήματα, βγαίνουμε βόλτες. Μ’ αρέσει η Ελλάδα, μ’ αρέσουν όλα τα μέρη που έχουμε πάει», μας λέει συγκρατημένα. Η Χ., ένα 17χρονο κορίτσι με όμορφα βαμμένα μάτια από το Κουβέιτ μπήκε στην Ελλάδα από την Τουρκία τον Αύγουστο. Αφού παρέμεινε για ένα διάστημα στο κέντρο υποδοχής της Κω, ήρθε στην Αθήνα. «Ξυπνάμε το πρωί, τρώμε το πρωινό μας και μετά ξεκινάμε μαθήματα με την κυρία Σοφία. Σήμερα έχουμε μάθημα ραπτικής, εγώ έραβα και στη χώρα μου, η μάνα μου με έμαθε. Εκείνη είναι στην Αγγλία τώρα. Μακάρι να πάω να τη βρω κάποια στιγμή». Τη ρωτάω τι της έχει μάθει μέχρι σήμερα η παραμονή της στη δομή φιλοξενίας:

 «Έχω αλλάξει. Παλιά ήμουν συνέχεια μόνη μου, στη χώρα μου είχα επαφή μόνο με τους συγγενείς μου. Εδώ νιώθω ότι βρίσκομαι στον κόσμο. Η Ελβίρα η κοινωνική λειτουργός με έχει βοηθήσει πάρα πολύ». 

Η Μ., το γλυκύτατο κορίτσι από το Αφγανιστάν ονειρεύεται να γίνει γιατρός και να ταξιδέψει στη Νορβηγία όπου ζει ο αδερφός της, έχει απίστευτη έφεση στη ζωγραφική. Μπορεί να σκιτσάρει με εντυπωσιακή ακρίβεια ό,τι βλέπει. Την ρωτάω από πότε θυμάται τον εαυτό της να ζωγραφίζει, μου απαντάει «από μικρή». Στην οικογένειά της δεν ξέρει κάποιον άλλο που να έχει αυτό το ταλέντο. Η πρώτη ζωγραφιά που έδειξε στους ανθρώπους της Zeuxis ήταν ένα αγόρι που τραβάει κουπί μέσα σε μία βάρκα, μια εικόνα που είδε σ’ ένα βιβλίο. «Το αγόρι αυτό έχει κι έναν φίλο, αλλά δεν χωρούσε να τον σχεδιάσω», μου λέει.

Τα σκίτσα της νεαρής Αφγανής, τα οποία έχουν κινήσει το ενδιαφέρον ενός πολύ σπουδαίου Έλληνα ζωγράφου με τον οποίο σύντομα θα ξεκινήσει μαθήματα.

Τι σκέφτονται αυτά τα κορίτσια; ποιοι είναι οι προβληματισμοί που εκφράζουν και μοιράζονται; «Οι ανησυχίες τους διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Από τη μία είναι όσα απασχολούν συνήθως τα παιδιά στην προ- εφηβεία ή στην εφηβεία. Από την άλλη, στέκουν οι προβληματισμοί που πηγάζουν απ΄όσα έχουν περάσει αυτά τα παιδιά», λέει ο κύριος Νίκας. «Αναρωτιούνται πόσο γρήγορα θα κινηθούν οι διαδικασίες για να βρεθούν κοντά στους γονείς τους, κάποια άλλα αγωνιούν για το πώς θα φύγουν υποβάλλοντας αίτημα ασύλου προς μία άλλη χώρα της Ε.Ε., με κοινωνικές παροχές και θέσεις εργασίας, όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Σουηδία. Όταν καταλαβαίνουν πως δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο αν και το θέλουν, βιώνουν μια ματαίωση, μια απογοήτευση που προσπαθούμε να διαχειριστούμε».

Τις μέρες των εορτών, επικρατεί μια αίσθηση πως γινόμαστε λίγο καλύτεροι άνθρωποι. Ας εκμεταλλευτούμε αυτή την ευκαιρία κι ας έρθουμε πραγματικά πιο κοντά στους συναθρώπους μας που μας έχουν ανάγκη είτε προσφέροντας υλικά αγαθά στο μέτρο που μπορεί ο καθένας, είτε με εθελοντική στήριξη. «Είναι τόσοι πολλοί οι άνθρωποι που έχουν έρθει στη χώρα μας και δεν έχουν ούτε στέγη ούτε τροφή. Υπάρχουν προσφυγόπουλα που δεν έχουν τα βασικά για το σχολείο, όπως γραφική ύλη ή τσάντα. Σε κάθε επίπεδο ο καθένας μπορεί να κάνει μία έρευνα και ν’ απευθυνθεί σε φορείς ώστε να βοηθήσει, να βρεθεί κοντά σ’ αυτούς τους ανθρώπους, να δει το έργο που κάνουν οι ομάδες, να μιλήσουν με τα παιδιά και τους μετανάστες», επισημαίνει ο ιδρυτής της Zeuxis. Αναφορικά με τον συγκεκριμένο οίκο φιλοξενίας, τα έξοδα καλύπτονται μέσω χρηματοδότησης από το κράτος της Ελβετίας. Ωστόσο πέρα από το είδος της υλικής συμπαράστασης, υπάρχουν πάντα ανάγκες που έχουν τα παιδιά και μπορούν να καλυφθούν. Το καλύτερο δώρο μας για εκείνα είναι να αφιερώσουμε λίγο από τον χρόνο μας και τον εαυτό μας. Άτομα που έχουν κάποια δεξιότητα, είτε επαγγελματικά είτε από χόμπι και θέλουν να τη μοιραστούν μαζί μας, ακόμα και η ενασχόληση με τον καλλωπισμό, που πάντα αγαπούν τα κορίτσια, είναι πολύ καλοδεχούμενα εδώ.