ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

Όσα υπέροχα κι ανήσυχα συμβαίνουν στον εγκέφαλο μιας γυναίκας που γίνεται μητέρα

«Βιοχημικές αντιδράσεις»: αυτή θα μπορούσε να είναι σε κωδικοποιημένη μορφή η πληθώρα των αλλαγών που «ξυπνά» η εγκυμοσύνη στο μυαλό και το σώμα μιας γυναίκας. Και παρά το γεγονός ότι τις αλλαγές στο κορμί τις συζητάμε πιο πολύ και πιο ανοιχτά, καθώς ως ένα μεγάλο βαθμό αντανακλούν στην εξωτερική της εμφάνιση, δεν έχουμε αναρωτηθεί τόσο για όλα όσα συμβαίνουν στο μυαλό της. Εκείνο το «φταίνε οι ορμόνες» που τη δικαιολογεί ή την προσβάλλει, δεν πιάνεται ως η απάντηση που οδηγεί κάπου.

Φαντάσου ένα σπίτι, στο οποίο ξαφνικά ανακαλύπτεις ένα νέο δωμάτιο που δεν γνώριζες πως υπήρχε και μέσα στο οποίο από ‘δω και μπρος πρέπει να συνηθίσεις να ζεις. Να το συμπεριλάβεις στον χώρο σου, να το συνηθίσεις. Σύμφωνα με άρθρο στο theatlantic.com, ένα αντίστοιχο άγνωστο μέρος ξεκλειδώνει την πόρτα του και στον εγκέφαλο μιας γυναίκας που φέρνει το παιδί της στο κόσμο. Όλα αλλάζουν, όχι μόνο σε συναισθηματικό αλλά και σε νευρολογικό επίπεδο. Η δομή του εγκεφάλου επηρεάζεται ακόμα και πριν το στάδιο του τοκετού, σύμφωνα με τους νευρολόγους. Η μελέτη των συμπεριφορικών αλλαγών που συντελούνται μετράει έναν αιώνα περίπου, αλλά μόλις πρόσφατα οι επιστήμονες πέτυχαν να συνδέσουν οριστικά τον τρόπο με τον οποίο η νέα μητέρα σκέφτεται, νιώθει και λειτουργεί λόγω εγκυμοσύνης με όσα συμβαίνουν στον προμετωπιαίο φλοιό, τον μεσεγκέφαλο και στους βρεγματικούς λοβούς.

Αρχικά η περιοχή του εγκεφάλου που είναι γνωστή ως «γκρίζα ύλη» η οποία εντοπίζεται στην εξωτερική στοιβάδα και παίζει καθοριστικό ρόλο στην προσοχή, τη μνήμη, την αντίληψη, τη σκέψη, τη γλώσσα και τη συνείδηση εμφανίζει υψηλότερο βαθμό συγκέντρωσης. Οι αντίστοιχες περιοχές που ελέγχουν τα επίπεδα άγχους, ενσυναίσθησης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης εμφανίζουν επίσης αυξημένη δραστηριότητα, γεγονός που επιβεβαιώνει πως η νέα μητέρα είναι πιο ευάλωτη στα εξωτερικά ερεθίσματα.

Όλες αυτές οι αλλαγές έχουν προκληθεί από έναν καταιγισμό ορμονών που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό και παίζουν ουσιαστικό ρόλο ώστε η μητέρα να έρθει πιο κοντά στο μωρό της. Με άλλα λόγια, τα μητρικά συναισθήματα της συντριπτικής αγάπης, της έντονης προστατευτικότητας και της συνεχούς ανησυχίας πηγάζουν ακριβώς από τις αλλαγές που παρατηρούνται στον εγκέφαλο. Η χαρτογράφησή του είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τη γυναικεία ψυχολογία, στην πιο κρίσιμη φάση της ύπαρξής της, τη λοχεία. Και πιο συγκεκριμένα, τους λόγους που μία στις έξι εμφανίζουν επιλόχειο κατάθλιψη ή άλλες εμμονικού τύπου ιδεοψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως είναι η  υποχονδρίαση (πλένοντας ασταμάτητα τα χέρια τους ώστε να μην κολλήσουν μικρόβια το μωρό) ή η φοβία ότι το παιδί τους θα σταμάτησει ν’ αναπνέει. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους σ’ αυτή τη φάση η μητέρα ίσως αρχίσει να σκέφτεται και να ανησυχεί πολύ για πράγματα που δεν μπορεί να ελέγξει. Το κλάμα του μωρού κάνει τα πράγματα ακόμα πιο έντονα.

Όπως τα ζώα αισθάνονται τεράστια επιθυμία να φροντίζουν τα μικρά τους μετά τη γέννα, έτσι κι εκείνη. Απόδειξη όλων αυτών τα πειράματα που εντοπίζουν διαφορές στην εγκεφαλική δραστηριότητα των νέων μαμάδων που παρατηρούν φωτογραφίες των δικών τους μωρών και μωρών που δεν γνωρίζουν.

 Στην πρώτη περίπτωση, η επίδραση του κλάματος ή του γέλιου και γενικά της κάθε αντίδρασης του «σπλάχνου» τους ήταν μεγάλη σε σύγκριση με ένα μωρό άγνωστο. Η βιοχημική δραστηριότητα της αμυγδαλής του εγκεφάλου, της ομάδας εκείνης των νευρώνων που σχετίζεται με τα συναισθήματα και κυρίως με τον φόβο και την επιθετικότητα δίνει την εξήγηση σ’ αυτό.

Σε έναν φυσιολογικό εγκέφαλο η δραστηριότητα της αμυγδαλής αυξάνει κατακόρυφα τις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό και καθορίζει πολλά από όσα νιώθει μια γυναίκα, αφού ακριβώς αυτή η αλλαγή σχετίζεται με τον τρόπο που θα συμπεριφερθεί στο παιδί της. Στο πώς θα του μιλάει, πόσο προσεκτική είναι, πόση αγάπη νιώθει για εκείνο. Μια αμυγδαλή που δεν μεγαλώνει και άρα παρουσιάζει βλάβη, αυξάνει τα ποσοστά εμφάνισης επιλόχειας κατάθλιψης. Οι ορμόνες που ρέουν στη συγκεκριμένη περιοχή- όπως η ωκυτοκίνη που ανεβαίνει δραματικά ειδικά στο θηλασμό- επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας της. Οι επιστήμονες μάλιστα υποστηρίζουν πως οι γυναίκες που θηλάζουν είναι πολύ πιο ευαίσθητες στις αντιδράσεις του βρέφους- και κυρίως στους ήχους- σε σχέση με όσες σταματούν να θηλάζουν μετά τον πρώτο μήνα. Όσο περισσότερο μια γυναίκα συμμετέχει στη φροντίδα, τόσο περισσότερο εκλύεται η εν λόγω ορμόνη. Κι όλα μπλέκονται γλυκά. 

Η μητρότητα επιδρά στον εγκέφαλο όπως ένας μεγάλος έρωτας κι αυτή η παρομοίωση είναι εξαιρετικά διαφωτιστική για να κατανοήσουμε όλο αυτό το περίπλοκο, πολυεπίπεδο θαύμα στο γυναικείο μυαλό.

Οι περιγραφές των νέων γονιών προσομοιάζουν σ’ εκείνες ενός φρεσκο- ερωτευμένου ζευγαριού, το ίδιο και οι εγκεφαλικές τους λειτουργίες κι αυτό γιατί και στις δύο περιπτώσεις ενεργοποιούνται τα ίδια εγκεφαλικά κυκλώματα. Είναι τα ίδια που κάνουν τα μωρά να μυρίζουν τόσο υπέροχα στις μητέρες τους.

Πολύ εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τους νευρολόγους οι μεγαλύτερες αλλαγές πραγματοποιούνται όταν μια γυναίκα γίνεται μητέρα για πρώτη φορά, χωρίς να έχει ξεκαθαριστεί ακόμα το αν ο εγκέφαλός της επιστρέφει ποτέ στη βιοχημική «κανονικότητα» που είχε πριν την εγκυμοσύνη. Όπως επίσης και το ότι εγκεφαλικές αλλαγές παρατηρούνται και στους νέους μπαμπάδες, όταν εκείνοι έχουν μεγάλο βαθμό εμπλοκής στη φροντίδα του βρέφους. Μια βασική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα είναι πως στην περίπτωση του πατέρα οι αλλαγές στον εγκέφαλο ενεργοποιούνται από κοινωνικά και γνωστικά ερεθίσματα που αναπτύσσονται εξελικτικά κατά τη διάρκεια της ζωής του και καλλιεργούνται όσο περισσότερο εκείνος αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στο μεγάλωμα του παιδιού του από τότε που είναι μωρό. Αντίθετα, το προσχέδιο της μητρικής συμπεριφοράς υπάρχει στον εγκέφαλο της γυναίκας πριν ακόμα γίνει μητέρα, σαν προεπιλεγμένη λειτουργία. Είναι αυτό που συχνά χαρακτηρίζουμε ως ένστικτο ή μητρικό φίλτρο. Υπέροχο.

Μητρότητα λοιπόν, αλλά και πατρότητα μέρη ανεξερεύνητα για καιρό μέσα στο μυαλό που περιμένουν την ώρα για να βγουν στο φως.